;METADATA ;title{dvirUpakoza} ;author{puruzottamadeva} ;bookFullName{SrImadamarasiMhaviracitaM nAmaliNgAnuSAsanam amarakozaH anekArTaDvanimaYjarIdvirUpakozEkAkzarakozESca samupabfMhitaH ratnapraBA''KyasaMskftavyAKyayA hindIwippaRyAdiBiSca viBUzitaH} ;bookSeriesDetails{cOKambA suraBAratI granTamAlA} ;editor{Dr. Brahmananda Tripathi} ;editorQualifications{sAhityAyurvedAcAryaH, M.A., Ph.D, D.Sc.A.Y.} ;publisher{cOKambA suraBAratI prakASana, ke 37/117, gopAlamandira lena, poswa bAksa naM0 129, vArARasI - 221001} ;pressDetails{SrIjI mudraRAlaya, vArARasI} ;publicationYear{1982 A.D.} ;dataEntryBy{Dr. Dhaval Patel} ;dataEntryEmail{drdhaval2785@gmail.com} ;proofReadBy{Dr. Dhaval Patel} ;proofReaderEmail{drdhaval2785@gmail.com} ;annotatedBy{} ;annotatorEmail{} ;version{0.1.0} ;projectDetails{This project is aimed at creating a database and related software tools to access Indian koshas, both online and offline. The project is funded by generous donation of Shree Ramkrishna Knowledge Fondation, Surat.} ;projectWebPage{http://github.com/sanskrit-kosha/kosha} ;emailTo{drdhaval2785@gmail.com} ;description{} ;shortCode{DKPD} ;funding{Shree Ramkrishna Knowledge Foundation.} ;licence{GNU GPL v3.0} ;credits{1. SRKKF for funding. 2. Acharya Shri Kailasasagarasuri Gyanmandir for providing us the scanned book to digitize. 4. Dr. Dhaval Patel for spending time to type and proofread the data.} ;dataFormatDetails{See https://github.com/sanskrit-kosha/kosha/blob/master/docs/annotation_thoughts.md for details.} ;editorialChanges{} ;nymic{homo} ;pagenum{true} ;linenum{false} ;chapterArrangements{none} ;newVerseNumbersAtChangeOf{never} ;newLineNumbersAtChangeOf{never} ;version0.0.1{07 January 2020} ;version0.0.2{07 January 2020} ;version0.0.3{07 January 2020} ;version0.0.4{07 January 2020} ;version0.1.0{07 January 2020} ;version0.2.0{} ;version0.2.1{} ;version0.2.2{} ;version0.3.0{} ;version0.3.1{} ;version0.3.2{} ;version0.3.3{} ;version0.3.4{} ;version0.3.5{} ;version0.3.6{} ;version1.0.0{} ;CONTENT ;p{0271} ;c{SrIpuruzottamadevaviracitaH dvirUpakozaH} BavedAzAQa ASAQo vizuvad vizuvaM taTA . mAtuHzvasA mAtuHsvasA kaSAyAM kaTitaM kazA .. 1 .. SambaraM saMvaraM proktaM kuSalaM kusalaM taTA . vAsaro vASaro'pi syAd vaSizWo'pi vasizWakaH .. 2 .. muzalo musalaH proktaH SUkaraH sUkaro'pi ca . sfgAlo'pi SfgAlaH syAcCAraH sAro'pi sammataH .. 3 .. koSaH kozo'Sru kaTitamasru cApi satAM matam . SaRqaH zaRqastaTAKyAtaH saRqo'pi triviDo mataH .. 4 .. SUraH sUro'pi cAditye vizvagviSvaksmftaM buDEH . kisalayaM kiSalayaM vasUkaM vasukaM taTA .. 5 .. AlO syAdAlirapyevaM bAhlIko bAhliko mataH . gARqIvaM gARqivaM proktaM pARquraH pARqarastaTA .. 6 .. pArAvataH pAravataH kavAwaM ca kapAwakam . antyaScAntaH suKaM sOKyaM naKaM ca naKaraM smftam .. 7 .. vAlmIko vAlmikaScEva bAlukA bAlikA taTA . maTurA maDurA proktA kaPoRiH kaPaRistaTA .. .8 .. dvArdvAramapi ca proktaM sarizapastu sarzapaH . DUstUrI DUsturaH proktastvantikApyattikA taTA .. 9 .. jamadagnirjAmadagniH karaYjaSca kaliYjakaH . pratikAraH pratIkAro vihArAderdvirUpatA .. 10 .. rajanyavaniBUmyAderdvErUpyamapi dfSyate . apogaRqastu pogaRqo'pyapiDAnaM piDAnakam .. 11 .. avataMso vataMsaSca vahito'vahitastaTA . arya AryastaTA proktaH KurapraSca kzuraprakaH .. 12 .. jAmAtApi ca yAmAtA jAyA yAyA prakIrtitA . yozA jozApi ca KyAtA svavASinyAM suvAsinI .. 13 .. kaNguH kaNgUryavAguSca yavAgUrapyudAhftA . sutrAmApi ca suttrAmA kiNkiRI kiNkaRI taTA .. 14 .. ;p{0272} jAtIPalaM jAtiPalaM pazWImaDu mataM taTA . tanustanUrhanuScEva parzacca parizattaTA .. 15 .. aBramabBramapi KyAtaM KAnitraM ca Kanitrakam . DAnyAkamapi DanyAkaM KaqgI Kaqgo dviDA mataH .. 16 .. viriYciSca viraYco'pi paraSuH parSureva ca . pfzataH pfzaduddizwo veSyA vizyApi kIrtitA .. 17 .. surApARAM surApAnaM BujaNgo Bujago mataH . turaNgasturagaScEva kabanDaM ca kamanDakam .. 18 .. agramagryAmapi KyAtaM SAriH sAro'pi kaTyate . banDUraM banDuraM cApi kandaraM kandamityapi .. 19 .. uDmAnamapi codDAnamAyuScAyurapi smftam . jambIro'pi ca jamBIro varuRo vAraRo'pi ca .. 20 .. rAtriYcaro rAtricaraH satataM santataM taTA . jihvA jihvaSca kaTito jihvalo yena gIyate .. 21 .. rikTamfkTamiti proktaM rizwirfzwiSca sammataH . viSrAmo viSramo vApi pUruzaH puruzastaTA .. 22 .. udakaM ca dakaM cEva kawaH kawikawIrakO . lajjA lajjyA punaH proktA pratatirvratatistaTA .. 23 .. nftyaM nfttaM ca kaTitaM SayyAyAM kaTyate SayaH . PalitaM PAlitaM cEva vidvadBiH parikIrtitam .. 24 .. gamBIraM ca gaBIraM syAt prakvARaH prakvaRastaTA . prAdeSo'pi pradeSaH syAt karajo'pi karaYjakaH .. 25 .. lakuco likuco vApi KyAtAvijjalahijjalO . agastiH syAdagastyo'pi yamaSca yamajo mataH .. 26 .. vAtUlo vAtulaH prokto vfttaSca vartulastaTA . kawakaM kaRwakaM cApi taTApUrvESca dfSyate .. 27 .. kuwIrakuwirO KyAtO nanandA ca nanAndikA . AmikzAyAmamikzA syAjjawilo jawulastaTA .. 28 .. mAsi jyezWe taTA jyezWaH pOze puzyo'pi sammataH . asTivAnasTivAneva vAgvAcA digdaSAdayaH .. 29 .. amizaM camizaM cAwustimastimiriva smftaH . ceqI cewI ca kaTitA rajaH KyAtaM rajaM matam .. 30 .. ;p{0273} maha eva mahaH prAhuScintanaM cintanA taTA . nArikelAdizu dvEDamAha kelAdivarjanam .. 31 .. qimBo qimBaSca viKyAtaH kuvaraH kuvaro mataH . ardramArdraM DutaM DOtaM niSAtaM niSitaM taTA .. 32 .. GrARaM GrAtaM punaH proktaM gUQaM guptaM satAM matam . hrIRaM hrItaM ca viKyAtaM GuzwaM ca GuzitaM taTA .. 33 .. dAntaM damitaM SAntaM SamitaM GUrRaGUrRite . japtaM ca japitaM cEva klizwaM kleSitameva ca .. 34 .. tuzwaM ca tuzitaM vidDaM veDitaM vinnavittake . UtaM syUtamutaM cEva BinnaM Beditameva ca .. 35 .. ditaM dAtaM ca dattaM syAdDUpitaM DupitaM taTA . DUpAyitaM ca mfgitaM mArgitaM pUrRapUrite .. 36 .. anvezitaM taTAnvizwaM trARaM trAtaM ca sammatam . guptaM gopAyitaM cEva budDaM ca buDitaM taTA .. 37 .. paRAyitaM ca paRitaM panitaM ca panAyitam . CannaM ca CAditaM cEva pruzwaM pluzwaM smftaM buDEH .. 38 .. tIrTaM tirTamarGamarGyaM parva syAtparvaRI taTA . guggulurgugguluH proktaH kikidIviH kikIdiviH .. 39 .. jIvaM jIvo jIvajIvastaqAgastaqagastaTA . yatI KyAto yatiSca syAdantarIkzAntarikzake .. 40 .. sannihitaH sannihityAM kolaH kIlApi kIrtitaH . akulopyAkulaH KyAtaH pUpo'pUpaSca sammataH .. 41 .. apapUrvA marzaRA ca BaRyate cAvamarzaRam . apamAno'vamAnaSca bimbozWe'pi dvirUpatA .. 42 .. mfdvaNgApi ca mfdvaNgI netrAnetryAdike taTA . majjA KyAtaH smftA majjA JAntApi ca vicakzaREH .. 43 .. sPawA PawA ca caRqAraScaRqAlaSca prakIrtitaH . kAvyezu gIyate harzo harizo'pi ca kIrtyate .. 44 .. meDimeDA Saravye ca lakzaM lakzyamudAhftam . saNKyA lakzA ca lakzyaM ca karaBo'pi karamBakaH .. 45 .. ;p{0274} mfdurmfdvI gururgurvI tfptA tarptA ca sammatA . mrazwA mfzwA mataM tadvat raYjanaM rajanaM taTA .. 46 .. natirnatyAM gatirgatyAM BUtirBUtyAdikaM taTA . KyAtO nimezanimizO smftO BIrukaBIlukO .. 47 .. uzA syAduzasA tadvatsevanaM sIvanaM matam . tantrI ca tantrikA proktA mfjA syAnmArjanI taTA .. 48 .. sanDyA sanDA pratijYAtA BAratA BaratA nawAH . smftO dAseradAseyO piwakaH pewakastaTA .. 49 .. parisrutA pariSrutaH syAdAlasyodalaso'pi ca . kamalaH kAmalo vApi gfDnurgarDana ityapi .. 50 .. BUzRurBUvizRuH kzamitA kzantA cikaRacikkaRO . navaM navyaM ca mfdulaM mfdu syAdbahulaM bahu .. 51 .. pfTulaM pfTu viKyAtaM maYjulaM maYju cezyate . prAgalByaM kIrtyate yatra prAgalBI tatra kIrtitA .. 52 .. lAqanaM laqanaM cEva triwistuwirapi smftA . vaSyo vaSoBiko'BIko lupo lolupaloluBO .. 53 .. DfzRuDfzwakO viSAlaM viSalaM smaryate buDEH . bAhubAho'rtirAtiH syAdUrIkftamurIkftam .. 54 .. bahvAmpi paWyate kEScittaTA bahvampi cEva hi . bahvapAni taTA BawwistritayaM tena sidDyati .. 55 .. sPUraRaM sPuraRaM KyAtiH praTA sApi ca kaTyate . stambaGanastu stambaGno mAsiScApi masI smftA .. 56 .. kAlanemiH kAlanemI dEtyanAma dviDA matam . kumBI cApi taTA kumBA BaRyate SabdaSAsane .. 57 .. KyAte mANgalyamANgalye vivaDo vIvaDo mataH . BfNgariwirBUrIwiH syAt stavastApo'pi gIyate .. 58 .. BfkUwaM BfkkawaM prAhurmandAro mandaro'pi saH . PalaM ca PalanaM KyAtaM nasA nAsA ca kIrtyate .. 59 .. kfzakaH karzako dfzwaH KalInaM KAlinaM taTA . maRI iva maRIva syAd rodasI rodasA api .. 60 .. ;p{0275} dampatI iva Sabdena saMhatO tezu pakzakaH . pragrAhaH pragraho dfzwaH pAriplavapariplavO .. 61 .. ucCrAya ucCrayaH prokto DAraRaM DaraRaM taTA . triKawvI ca triKawvaM ca syAdulUKalamudUKalam .. 62 .. kzamA BUmiH kzamA tulyA tUlI tUlA mataM satAm . masuro'pi masUrastu saruH sadyo'pi dfSyate .. 63 .. kApuruzaH kupuruzo vAcikA vAcakaH kriyA . vihaNgameti kaTitA taTA KyAtA vihaNgikA .. 64 .. ApaHSabdo sakArAnto dfSyate SabdaSAsane . cAraBawaScAruBawaH KAlviwo Kalviwo mataH .. 65 .. KallIwaM ca taTA dfzwaM hAYjiruktA ca hAYjikam . kowitaRqulaSabdO ca dfzwO puMklIbayoH punaH .. 66 .. katamakatarO proktO dfzwO BikzukaBikzakO . karkawI karkuwI nAntA ikArAntA ca kecana .. 67 .. lAbUralAbUrirvArururvAruSca mataM satAm . AnanaScAnanaM cEva AmezI cAmrapezikA .. 68 .. SAliScEva taTA SAlI kalambuSca kalambikA . nIlikA cEva nIlI ca karkaruH puMsi ca striyAm .. 69 .. potikA potakA KyAtA smftO vAstUkavAstukO . BfNgarAjO BfNgarajaH samO dAqimadARimO .. 70 .. gutsako gucCako vApi taTA cotsukacotakO . SAwiH SAwI ca viKyAtA mawo mayawa eva ca .. 71 .. samO dAtyUhadAtyohO pawavAsaH pawavasaH . avasatTa AvasatTa tad raNgAd raNgakO samO .. 72 .. SUkapiwaH SUkapawaH KawakikkaH Kawakkikam . KyAtO parRyAwaparRAwO praGARaH praGaRe'pi ca .. 73 .. BrukuwiBrakuwO proktO kaliH strIpuMsamarTitA . krOYcApi ca punaH krOYcastaTA ca pratipadyate .. 74 .. halanto gIyate kEScidajanto'yaM ca gIyate . durlaBo praTito loke bIjaDAtupramARataH .. 75 .. ;c{.. iti SrIpuruzottamadevaviracito dvirUpakozaH samAptaH ..}