;METADATA
;title{नानार्थोदयसागरकोष}
;author{घासीलालजी}
;bookFullName{जैनाचार्य पूज्यश्री घासीलालजी महाराज प्रणीत नानार्थोदयसागरकोषः हिन्दी व्याख्या समन्वित}
;bookSeriesDetails{संप्रेरक - ध्यानयोगी तपस्वी खानदेश केशरी पंडितरत्न मुनिश्री कन्हैयालाल जी महारज}
;editor{}
;editorQualifications{}
;publisher{आचार्य श्री घासीलाल जी महाराज साहित्य प्रकाशन समिति, ३०, जावरा कम्पाउण्ड, इन्दौर - ४५२००१ (मध्यप्रदेश)}
;pressDetails{श्रीचन्द सुराना के लिए, दिवाकर प्रकाशन, ७, अबागढ हाउस, एम। जी। रोड, आगरा - २८२००२ (उत्तर प्रदेश), मुद्रक - शक्ति प्रिण्टर्स, आगरा}
;publicationYear{July 1988 A.D.}
;dataEntryBy{Dr. Dhaval Patel}
;dataEntryEmail{drdhaval2785@gmail.com}
;proofReadBy{Dr. Dhaval Patel}
;proofReaderEmail{drdhaval2785@gmail.com}
;annotatedBy{}
;annotatorEmail{}
;version{0.1.0}
;projectDetails{This project is aimed at creating a database and related software tools to access Indian koshas, both online and offline. The project is funded by generous donation of Shree Ramkrishna Knowledge Fondation, Surat.}
;projectWebPage{http://github.com/sanskrit-kosha/kosha}
;emailTo{drdhaval2785@gmail.com}
;description{}
;shortCode{SKGL}
;funding{Shree Ramkrishna Knowledge Foundation.}
;licence{GNU GPL v3.0}
;credits{1. SRKKF for funding. 2. www.jainelibrary.org for putting the scanned book online. 3. Dr. Dhaval Patel for spending time to proofread the data.}
;dataFormatDetails{See https://github.com/sanskrit-kosha/kosha/blob/master/docs/annotation_thoughts.md for details.}
;editorialChanges{}
;nymic{homo}
;pagenum{true}
;linenum{false}
;chapterArrangements{none}
;newVerseNumbersAtChangeOf{never}
;newLineNumbersAtChangeOf{never}
;version0.0.1{}
;version0.0.2{22 May 2019}
;version0.0.3{10 June 2019}
;version0.0.4{10 June 2019}
;version0.1.0{11 June 2019}
;version0.2.0{}
;version0.2.1{}
;version0.2.2{}
;version0.3.0{}
;version0.3.1{}
;version0.3.2{}
;version0.3.3{}
;version0.3.4{}
;version0.3.5{}
;version0.3.6{}
;version1.0.0{}
;CONTENT
;c{नानार्थोदयसागर कोषः}
;p{0001}
अंशुः प्रभायां किरणे लेशे वेशे विवस्वति ।
असमञ्जसपुत्रेऽर्केंऽशुमानंशुयुते त्रिषु ॥ १ ॥
अंहतिः स्त्री वितरणे रोगे त्यागेऽभिधीयते ।
अकूपारः कूर्मराजे पाषाणादि सरित्पतौ ॥ २ ॥
अगः सूर्ये भुजंगे च पर्वतेऽपि महीरुहे ।
अग्निर्भल्लातके स्वर्णे पित्तनिम्बुकवह्निषु ॥ ३ ॥
;p{0002}
अग्रोऽधिके प्रधाने च प्रथमेऽपि त्रिलिंगकः ।
अग्रजो ब्राह्मणे ज्येष्ठभ्रातर्यग्रजनौ त्रिषु ॥ ४ ॥
अङ्कः क्रोडेऽपवादे च चिह्ने भूषणरेखयोः ।
नाटकांशे चित्रयुद्धे समीपे स्थानदेहयोः ॥ ५ ॥
अंकुरो लोम्नि रुधिरे सलिलेऽभिनवोद्भिदे ।
अंगो देशान्तरे पुंसि निकटे कायचित्तयोः ॥ ६ ॥
अंगजस्तनये कामे मदे कुन्तलरोगयोः ।
अंगणं चत्वरे याने गमनेऽङ्गनमित्यपि ॥ ७ ॥
अंगना सार्वभौमाख्य दिग्गजस्त्रीस्त्रियोर्मता ।
अंसः स्कन्धे विभागेऽथ दुःखैनोव्यसनेष्वघम् ॥ ८ ॥
;p{0003}
अजपस्त्वसदध्येतृच्छागपालकयोर्द्वयोः ।
अतुलस्तिलवृक्षे स्यात्तुलना रहिते त्रिषु ॥ ९ ॥
अत्ययोऽतिक्रमे मृत्यौ दण्डे दोषे कलाकले ।
अत्याहितं जीवनाशाशून्यकृत्ये महाभये ॥ १० ॥
मान्ये पूज्ये श्लाघनीये स्मर्यतेऽत्रभवांस्त्रिषु ।
अथो अथेत्यव्यये द्वे प्रारम्भे प्रश्नकार्त्स्न्ययोः ॥ ११ ॥
विकल्पे संशये चार्थेऽधिकारेऽनन्तरे शुभे ।
अदृष्टं भागधेये स्याज्जलाग्नि जनिते भये ॥ १२ ॥
जन्मान्तरीयसंस्कारेऽवीक्षिते वाच्यलिंगभाक् ।
अद्रिः पुंसि गिरौ सूर्ये परिमाणान्ते च तरौ ॥ १३ ॥
;p{0004}
अधोऽव्ययं तलेऽनूर्ध्वे योनिपातालयोरपि ।
अधरस्त्रिषु हीने स्यादधोदेशाधऽरोष्ठयोः ॥ १४ ॥
अधिकारः प्रकरणे स्वामित्वे प्रक्रियादिके ।
तथाऽधिकृतदेशादौ दन्तरोगेऽधिमांसकः ॥ १५ ॥
अधिवासो निवासे स्यात् संस्कारे धूपनादिभिः ।
अधिष्ठानं पुरे चक्रे प्रभावेऽध्यासने स्थितौ ॥ १६ ॥
;p{0005}
अधिक्षिप्तः प्रणिहिते प्रेरिते भर्त्सिते त्रिषु ।
अभिष्यन्दोऽतिवृद्धौ स्यात्स्रावे लोचनामये ॥ १७ ॥
अधीरश्चञ्चले भीरौ त्रिषु विद्युति तु स्त्रियाम् ।
अध्वगः पथिके सूर्ये खेसरे व क्रमेलके ॥ १८ ॥
अध्वरः सावधाने स्याद् वसुभेदे सवे पुमान् ।
अध्वा संस्थान-समय-स्कन्ध-शास्त्रेषु वर्त्मनि ॥ १९ ॥
अनो नपुंसकं जन्म-जनन्योः शकटेऽन्धसि ।
अनघो निर्मलेऽपापे मनोज्ञे वाच्यलिंगभाक् ॥ २० ॥
अनगं गगने चित्ते कामदेवे त्वसौ पुमान् ।
अनन्तो बलदेवे स्याच्चतुर्दशजिनेऽच्युते ॥ २१ ॥
;p{0006}
वासुकौ शेषनागे च सिन्दुवारतरौ पुमान् ।
अनन्तमभ्रके व्योम्नि निस्सीमे त्वभिधेयवत् ॥ २२ ॥
अनन्ताऽग्निशिखा वृक्ष-गुडूची-पिप्पलीषु च ।
पार्वती-भूमि-दुर्वासु यवासाऽनन्तमूलयोः ॥ २३ ॥
दुरालभाऽऽमलक्योश्च हरीतक्यामपि स्मृता ।
अनयो व्यसने दैवेऽमगंले ना विपद्यपि ॥ २४ ॥
अनलो वसुभेदेऽग्नौ पित्ते भल्लातके पुमान् ।
अनुबन्धः प्रकृत्यादौ बन्धे लेशे विनश्वरो ॥ २५ ॥
मुख्यानुगुशिशौ पश्चाद्बन्धने प्रकृतान्वये ।
दोषोत्पत्तौ तथाऽऽरम्भे सम्बन्धादिचतुष्टये ॥ २६ ॥
;p{0007}
अनुरागः पुमान् स्नेहे व्यासक्तावपि कीर्तितः ॥ २७ ॥
द्वेषेऽनुतापेऽनुशयोऽनुबन्धेपि पुमान् मतः ।
अनुकूलं स्वभावे स्यात्कुले च गतजन्मनि ॥ २८ ॥
अन्तःस्वरूपे सीमायां निश्चयेऽवयवेऽन्तिके ।
रम्ये समाप्तौ निधने स्वभावेऽवसितेऽपि च ॥ २९ ॥
अन्तरं छिद्र-तादर्थ्य-भेदेष्वन्तर्द्धि-मध्ययोः ।
आत्मीयेऽवसरे तुल्ये परिधानेऽन्तरात्मनि ॥ ३० ॥
बहिर्विनाऽवधि-प्रान्ता-वकाशेषु नपुंसकम् ।
अन्तरा वर्जने मध्ये विनार्थे निकटेऽव्ययम् ॥ ३१ ॥
अपकारोऽपक्रियायां द्रोहे निःक्षेपकर्मणि ।
पूजायां निष्कृतौ हानौ व्ययेऽप्यपचितिः स्त्रियाम् ॥ ३२ ॥
;p{0008}
चूर्णीकृते परित्यक्तेऽपध्वस्तो निन्दिते त्रिषु ।
शमी-शेफालिका-दुर्गा-शङ्खिनीष्वपराजिता ॥ ३३ ॥
विष्णुक्रान्ता-स्वप्नफला-हपुष्पेषु च कीर्तिता ।
अचलः कीलके शैले पुंस्यकम्पे त्रिषु स्मृतः ॥ ३४ ॥
अच्छो निर्मलः भल्लूक-स्फटिकेष्वच्छमव्ययम् ।
अञ्जनं म्रक्षणे व्यक्तीकरणे कज्जले गतौ ॥ ३५ ॥
अट्टस्त्वतिशये क्षौमे हट्टे हर्म्यादिवेश्मनि ।
अजो ब्रह्मणि कन्दर्पे शिवे विष्णौ रघोः सुते ॥ ३६ ॥
;p{0009}
मेषे माक्षिकधातौ च जन्महीने त्वसौ त्रिषु ।
अपवर्गः कर्मफले क्रियान्ते त्याग-मोक्षयोः ॥ ३७ ॥
क्रियावसानसाफल्ये पूर्णतायामपि स्मृतः ।
अपवादस्तु विश्वासे निदेशे गर्हणे तथा ॥ ३८ ॥
विशेषे बाधकेऽपष्ठु विपरीते च शोभने ।
अथापसर्जनं दाने परित्यागेऽपवर्गके ॥ ३९ ॥
अमृता तुलसी दूर्वा-पिप्पली-मदिरासु च ।
गो-रक्ष-दुग्धाऽतिविषाऽभया-रक्तत्रिवृत्स्वपि ॥ ४० ॥
अम्बरम् वस्त्र आकाशे कार्पासे गिरिजामले ।
अम्बरीषः शिवे विष्णौ भास्करे नरकान्तरे ॥ ४१ ॥
अनुतापे किशोऽरेऽपि सूर्यवंश्यनृपे पुमान् ।
क्लीबं भर्जनपात्रे स्यात्संग्रामेऽपि प्रकीर्तितः ॥ ४२ ॥
;p{0010}
अये सम्बोधने कोपे विषादे संभ्रमे स्मृतौ ।
अयोगो विधुरे कूटे विश्लेषे कठिनोधमे ॥ ४३ ॥
अयनं गमने शास्त्रे सूर्यसंक्रमणान्तरे ।
सूर्यगत्यन्तरे मार्गेऽनुनय-प्रश्नयोरपि ॥ ४४ ॥
अरः पुमान् कालचक्रद्वादशांशे जिनान्तरे ।
अरं नपुंसके शीघ्रे चक्रांगे शीघ्रगे त्रिषु ॥ ४५ ॥
अरिः पुमान् स्मृतश्चक्रे विपक्षे खदिरान्तरे ।
अरिष्टमशुभे मृत्युचिह्नोपद्रवयोरपि ॥ ४६ ॥
शुभे प्रसूतिकागेहे क्लीबमुक्तं मनिषिभिः ।
अरिष्टः पुंसि लशुने वायसे वृषभासुरे ॥ ४७ ॥
निम्बे फेनिलवृक्षे मद्यभेदे कङ्कपक्षिणि ।
अरिष्टनेमिर्द्वाविंशे तिर्थङ्करजिने पुमान् ॥ ४८ ॥
;p{0011}
अरुणो भास्करेऽनूरौ कुष्ठभेदेऽर्कपादपे ।
सन्ध्यारागेऽव्यक्तरागे पुन्नागे कपिले गुडे ॥ ४९ ॥
अरुणाऽतिविषा-गुञ्जा-मञ्जिष्ठा-त्रिवृतासु च ।
अलंबुषेन्द्रवारुण्योः श्यामायामपि कीर्तिता ॥ ५० ॥
अरोको दीप्तिरहिते रन्ध्रहीने त्रिलिंगकः ।
अर्कः पुरन्दरे ताम्रे पण्डिते स्फटिके रवौ ॥ ५१ ॥
ज्येष्ठभ्रातर्यर्कवृक्षे निर्यासे रविवासरे ।
अर्घः पूजाविधौ मूल्येऽर्चिष्मान् वैश्वानरे रवौ ॥ ५२ ॥
अर्जुनस्तु मयूरे स्यात् कार्तवीर्याऽर्जुने सिते ।
मध्यमे पाण्डवे मातुरेकपुत्रे द्रुमान्तरे ॥ ५३ ॥
अर्थः प्रयोजने वित्ते वाच्ये विषयवस्तुनोः ।
निवृत्तौ याचनायां च प्रकारे कारणेऽपि च ॥ ५४ ॥
;p{0012}
अर्थी सहाये धनिके विवादिनि च याचके ।
सेवकेऽपि बुधैः प्रोक्तः प्रयोजनवति त्रिषु ॥ ५५ ॥
याचने पीडने गत्यां हनने गमनेऽर्दनम् ।
अर्द्धचन्द्रश्चन्द्रखण्डे गलहस्ते नखक्षते ॥ ५६ ॥
पुमान् वाणविशेषेऽपि चन्द्रकेऽपि प्रयुज्यते ।
अर्भकः सदृशे स्वल्पे शिशौ मूर्खे कृशे पुमान् ॥ ५७ ॥
अर्हः पुरन्दरे पुंसि त्रिषु योग्योपयुक्तयोः ।
अलमत्यर्थपर्याप्त-निरर्थकनिवारणे ॥ ५८ ॥
शक्तिभूषणयोरेतदव्ययं विदुषां मतम् ।
अलिः स्त्रीपुंसयोः काके वृश्चिके भ्रमरे पिके ॥ ५९ ॥
;p{0013}
अलीकमप्रिये स्वर्गे ललाटे वितथेऽपि च ।
अवग्रहो वृष्टिरोधे स्वभावे प्रतिबन्धके ॥ ६० ॥
शापे ज्ञानविशेषे च गजता हस्ति-भालयोः ।
अवटो गर्तखिलयोः कूपे कुहकजीविनि ॥ ६१ ॥
अवनं रक्षणे शक्तौ कामेऽवगमने वधे ।
प्रीणने शोभने तृप्तौ स्पृहायां श्रवणे गतौ ॥ ६२ ॥
सत्तायां करणे बुद्धौ श्लेषे प्राप्तौ प्रवेशने ।
याचने ग्रहणे भागे स्वाम्यर्थे च नपुंसकम् ॥ ६३ ॥
अवलेपस्त्वहंकारे संगभूषणलेपने ।
अवश्यायो हिमे गर्वे कुज्झतौ च प्रयुज्यते ॥ ६४ ॥
अथोऽवष्टम्भ आरम्भे सुवर्णे स्तम्भ उच्यते ।
अवष्टब्धोऽन्तिके बद्ध आक्रान्ते रुद्ध आश्रिते ॥ ६५ ॥
;p{0014}
अवष्टम्भो स्तम्भ-हेम-प्रारम्भेषु च सौष्ठवे ।
अवष्टम्भस्तु प्रारम्भे स्तम्भे हेमनि सौष्ठवे ॥ ६६ ॥
प्रस्तावे वर्षणे मन्त्रविशेषे वत्सरे क्षणे ।
अवकाशेऽप्यवसरोऽवस्करो गुह्य-गूथयोः ॥ ६७ ॥
जिनकालविशेषे स्त्री चोत्सर्पिण्यवसर्पिणी ।
अवसानं विरामे स्यान्मृत्यौ सीमनि चेष्यते ॥ ६८ ॥
अवसायः पुमान् शेषे समाप्तौ निश्चयेऽपि च ।
अविर्मेषे गिरौ सूर्ये नाथे मूषिक-कम्बले ॥ ६९ ॥
प्राचीरे मारुते पुंसि पुष्पवत्यां स्त्रियां मता ।
अब्दः संवत्सरे मेघे मुस्तायां पर्वतान्तरे ॥ ७० ॥
अव्यक्तः पुंसि कन्दर्पे शिवे कृष्णेऽस्फुटे त्रिषु ।
अव्यक्तं महदादौ च प्रकृतौ परमात्मनि ॥ ७१ ॥
;p{0015}
अष्टापदं शारिफले स्वर्ण-धत्तूरयोर्द्वयोः ।
अचिरा स्त्र्यर्हतां मातृविशेषे कीर्तिता बुधैः ॥ ७२ ॥
अभीकः कामुके क्रूरे निर्भयोत्सुकयोस्त्रिषु ।
अभीषुः प्रग्रहे कामेऽनुरागे किरणे पुमान् ॥ ७३ ॥
अभ्यागमोऽन्तिके युद्धे वैराभ्युत्थान-मारणे ।
अभ्यासोऽभ्यसनाऽऽवृत्ति-शराभ्यासान्तिकेष्वपि ॥ ७४ ॥
अमरः पारदे देवेऽस्थिसंहारे मृत्युवर्जिते ।
अमरा नाभिनालायां दूर्वास्थूणाजरायुषु ॥ ७५ ॥
;p{0016}
गुडूच्याममरावत्यां महानीली वटीतरौ ।
अमृतं भेषजे स्वादु द्रव्ये हृद्येऽन्नवित्तयोः ॥ ७६ ॥
जले घृते यज्ञशेषद्रव्येऽयाचितवस्तुनि ।
कैवल्ये विषसामान्ये सुधायां पारदे घने ॥ ७७ ॥
क्षीरे स्वर्णे भक्षणीयद्रव्ये नित्यनपुंसकम् ।
पुमान् धन्वन्तरौ देवे वाराहीकन्दरुच्ययोः ॥ ७८ ॥
अपवर्गः कर्मफले क्रियान्ते त्यागमोक्षयोः ।
क्रियावसानसाफल्ये पूर्णतायामपि स्मृतः ॥ ७९ ॥
अपवादस्तु विश्वासे निदेशे गर्हणे पुमान् ।
विशेषे बाधकेऽपष्ठु विपरीते च शोभने ॥ ८० ॥
अथापसर्जनं दाने परित्यागेऽपवर्गके ।
अपहारस्त्वपचये चौर्ये संगोपनेपि च ॥ ८१ ॥
;p{0017}
अफेनो महिफेने स्यात्फेनहीने त्रिलिंगकः ।
अब्जं नपुंसकं पद्मे शतकोटावपि स्मृतम् ॥ ८२ ॥
पुमान् धन्वन्तरौ चन्द्रे शंखे निचुलपादपे ।
अभ्रमभ्रकधातौ स्यान्मेघे गगनमुस्तयोः ॥ ८३ ॥
अभियोगोऽपराधादि योजनाऽभिग्रहोद्यमे ।
अभिरूपः शिवे विष्णौ चन्द्रे कामे पुमान् स्मृतः ॥ ८४ ॥
पण्डिते रमणीये च कथितो वाच्यलिंगकः ।
अभिषंगस्तु शपथ आक्रोशे च पराजये ॥ ८५ ॥
मिथ्याऽपवादे संश्लेषे भूतावेशे पुमान् मतः ।
नाकः स्वर्गेऽन्तरिक्षे च खड्गे बाणे च सायकः ॥ ८६ ॥
;p{0018}
श्लोकः पद्ये यशसि च लोकस्तु विष्टपे जने ।
जम्बुको वरुणे नीचे श्रृगालेपि स्मृतो बुधैः ॥ ८७ ॥
पृथुकश्चिपिटे पुंसि शावके त्वभिधेयवत् ।
आलोको दर्शने द्योते बन्द्युक्तिजयशब्दयोः ॥ ८८ ॥
आनकस्तु मृदंगे स्यात् भेर्यां पटहमेघयोः ।
अंकः क्रोडेऽपवादे च रेखाचिह्नविभूषणे ॥ ८९ ॥
नाटकांगे चित्रयुद्धे समीपे स्थानदेहयोः ।
अर्कस्ताम्रे भास्करे च स्फटिकेऽर्कदलेऽपि च ॥ ९० ॥
कलंकश्चिह्नेऽपवादे कालायासमले स्मृतः ।
पुलाकोऽन्नावयवे रिक्तधान्ये ह्यविस्तरे ॥ ९१ ॥
करको दाडिमे पक्षिविशेषे च कमण्डलौ ।
वृश्चिकोऽष्टमराशौ च शूककीटे च कर्कटे ॥ ९२ ॥
;p{0019}
कोशातकः पटोल्यां च घोषके चिकुरेपि च ।
सोमवल्कः कट्फले च घबले खदिरे स्मृतः ॥ ९४ ॥
पिण्याकस्तिलकल्के च सिल्हकेपि प्रकीर्तितः ।
कौशिको नकुले शक्रे व्यालग्राहे च गुग्गुलौ ॥ ९५ ॥
उलूके कोशविज्ञे च विश्वामित्रेपि कीर्तितः ।
आतङ्को रोग-सन्ताप-शङ्कासु मुरजध्वनौ ॥ ९६ ॥
क्षुल्लकस्त्रिषु नीचेऽल्पे कनिष्ठे दुर्गतेऽपि च ।
आयुष्मतीन्दौ कर्पूरेऽगदे जैवातृकः सुते ॥ ९७ ॥
वर्तकः पक्षिभेदे च तुरगस्य शफेपि च ।
पुण्डरीकं सिताम्भोजे श्वेतच्छत्रेऽगदान्तरे ॥ ९८ ॥
;p{0020}
पुण्डरीको गणधरे सहकारे गजज्वरे ।
कोषकारान्तरे व्याघ्रे राजिले दिग्गजान्तरे ॥ ९९ ॥
कमण्डलौ कुष्ठभेदे तरौ दमनकाभिधे ।
शालावृकः शृगाले स्याद् वानरे कुक्कुरेपि च ॥ १०० ॥
अलीकमप्रियेऽसत्ये स्वर्गे भाले नपुंसकम् ।
व्यलीकं पीडनेऽकार्ये वैलक्ष्याप्रिययोरपि ॥ १०१ ॥
निष्कः पले च दीनारे वक्षःस्थलविभूषणे ।
अष्टाधिकशते स्वर्णकर्षाणां स्वर्णमात्रके ॥ १०२ ॥
कल्को बिभीतके दम्भे पापे विट्किट्टयोरपि ।
आरं मुण्डायसे कोणे पित्तल-प्रान्तभागयोः ॥ १०३ ॥
आरः कुजे वृक्षभेदे पित्तले च शनिग्रहे ।
आरम्भ उद्यमे दर्पे वध आद्यकृतावपि ॥ १०४ ॥
;p{0021}
प्रस्तावनायां शैघ्य्रे चाभ्यादानेऽपि पुमानयम् ।
आराधनं साधने स्यात्पचने प्राप्ति-तोषयोः ॥ १०५ ॥
आरोहस्तु गजारोहे वरस्त्रीश्रोणिदैर्घ्ययोः ।
परिमाणान्तरारोहनितम्बेषु समुच्छ्रये ॥ १०६ ॥
आरोहणं समारोहे सोपानेऽङ्कुरनिर्गमे ।
आर्तस्तु पीडितेऽसुस्थेऽप्यार्तिस्तु रोगपीडयोः ॥ १०७ ॥
धनुष्कोटावथाऽऽर्यस्तु संगते श्रेष्ठपूज्ययोः ।
बुद्धे सत्कुलजाते च त्रिषु मित्रे प्रभो पुमान् ॥ १०८ ॥
आलानं बन्धने रज्जौ गजबन्धनदारुणि ।
आलिः पंक्तौ वयस्यायां सतौ च संततौ स्त्रियाम् ॥ १०९ ॥
;p{0022}
पुमान् स्याद् वृश्चिके भृङ्गे त्रिषु स्याद् विशदाशये ।
आलोको दर्शने द्योते गवाक्षे वन्दिभाषणे ॥ ११० ॥
आवर्तः सलिलभ्रान्तौ चिन्ता मेघाधिपान्तरे ।
राजावर्ताऽख्योपरत्ने पुमान् आवर्तनेपि च ॥ १११ ॥
आदानं ग्रहणे रोगलक्षणेऽश्वविभूषणे ।
आदीनवः पुमान् दोषे दुरन्त-क्लेशयोरपि ॥ ११२ ॥
आधिर्व्यसनप्रत्याशामनःपीडासु बन्धके ।
आध्मातः संयते दग्धे वातरोगेपि शब्दिते ॥ ११३ ॥
आप्तः प्रत्ययिते प्राप्ते सम्बद्धे स्यात् त्रिलिंगकः ।
आप्तिर्लाभे च सम्बन्धेऽप्याऽऽप्यमम्मयोः ॥ ११४ ॥
आबन्धो भूषणे योक्त्रे बन्धन-स्नेहयोः पुमान् ।
आभोगे वरुणच्छत्रे परिपूर्णत्वयत्नयोः ॥ ११५ ॥
;p{0023}
आमिषं मञ्जुलाकार-रूपादौ भोग्यवस्तुनि ।
लोभ-संचय-उत्कोच-संभोगे मांसलाभयोः ॥ ११६ ॥
लाभे कामगुणे रूपे भोजनेऽस्त्री प्रयुज्यते ।
आमोदः सुमहद्गन्धे हर्षे गन्धेऽतिदूरगे ॥ ११७ ॥
आम्नाय आगमे वंशे सम्प्रदाये कुलक्रमे ।
आयो धनागमे लाभे पुमान् स्त्रीगृहरक्षिणि ॥ ११८ ॥
आयतिः प्रापणे दैर्घ्ये भविष्यत्काल-संगयोः ।
आयत्तिः शयने स्नेहे भविष्यत्कालदैर्घ्ययोः ॥ ११९ ॥
प्रभावे वासरे सीम्नि स्त्रियां शक्तिवशित्वयोः ।
आयोगो गन्धमाल्योपहारे व्यापार-रोगयोः ॥ १२० ॥
आकारः पुंसि सन्दोहे श्रेष्ठे खनौ बुधैः स्मृतः ।
आकर्षः शारिफलके देवने पाशके पुमान् ॥ १२१ ॥
;p{0024}
इन्द्रिये धनुरभ्यासवस्तुन्याकर्षणेऽपि च ।
आकल्पो मण्डने वेषे रोग-कल्पनयोः पुमान् ॥ १२२ ॥
आक्रन्दो रोदने नाथे भ्रातर्याह्वानमित्रयोः ।
ध्वनौ दारुण-संग्रामे पार्ष्णिग्राहात्परे नृपे ॥ १२३ ॥
आखुश्चौरे देवतालवृक्षे शूकर उन्दुरौ ।
आग्रहो ग्रहणासक्त्योराक्रमेऽनुग्रहे पुमान् ॥ १२४ ॥
आडम्बरस्तु पटहे तुर्ये कुञ्जरगर्जिते ।
आरम्भे पक्ष्मणि क्रोधे भुजंगे संमदे पुमान् ॥ १२५ ॥
आढ्यस्त्रिलिंगो धनिके विशिष्टेपि च वाच्यवत् ।
आतङ्कः पुंसि शंकायां सन्तापे मुरजध्वनौ ॥ १२६ ॥
आमये ज्वर आणिस्तु सीम्न्यऽश्र्यऽक्षाग्रकीलयोः ।
आत्मभूर्ब्रह्मणि शिवे कन्दर्पे गरुडध्वजे ॥ १२७ ॥
;p{0025}
आत्मा जीवे धृतौ बुद्धौ पुत्रे ब्रह्मणि मानसे ।
यत्ने स्वभावे मार्तण्डे परव्यावर्तनेऽनले ॥ १२८ ॥
आदर्शः पुंसि टीकायां दर्पणे प्रतिपुस्तके ।
अष्टापदस्तु शरभे लूतायां कीलके कृमौ ॥ १२९ ॥
कैलासपर्वते चन्द्रमल्ल्यां शाखामृगे पुमान् ।
असत् मूर्खेऽविद्यमानेऽनित्येऽसाधौ च निष्फले ॥ १३० ॥
निन्दिते जडवर्गेऽपि त्रिष्वसन् पुंसि वासवे ।
असितः कृष्णपक्षे च कृष्णवर्णे शनिग्रहे ॥ १३१ ॥
अस्त्वव्ययमसूयायां पीडा-स्वीकारयोरपि ।
अहाऽव्ययं प्रशंसायां नियोगे निग्रहेऽसने ॥ १३२ ॥
;p{0026}
अहहेत्यद्भूते खेदे परिक्लेश-प्रकर्षयोः ।
अहिर्विधुन्तुदे सूर्ये पथिके वृत्र-सर्पयोः ॥ १३३ ॥
अहोऽव्ययं प्रशंसायां संबोधन-विषादयोः ।
न्यक्कार-विस्मयाऽसूयावितर्क-पदपूरणे ॥ १३४ ॥
अक्षं सौवर्चले तुत्थ इन्द्रियेऽपि नपुंसकम् ।
अक्षो रुद्राक्ष इन्द्राक्षे शकटे सर्पचक्रयोः ॥ १३५ ॥
पाशके गरुडे ज्ञाने ज्ञातार्थे रावणात्मजे ।
कर्ष आत्मनि जातान्धे व्यवहारे बिभीतके ॥ १३६ ॥
आवापो वलये पात्रे परिक्षेपाऽऽलवालयोः ।
निम्नोन्नतावनौ भाण्डपचने शत्रु-चिन्तने ॥ १३७ ॥
संयोजने पानभेदे बीजवापोग्रयज्ञयोः ।
आविर्भावः प्रकाशे स्याद् देवावतरणेऽपि च ॥ १३८ ॥
;p{0027}
आविर्भूतो जन्मयुक्तेऽवतीर्णे च प्रकाशिते ।
आविर्भावविशिष्टे च त्रिलिंगोऽयमधिष्ठिते ॥ १३९ ॥
आवेशो भूतसंचारेऽहंकाराभिनिवेशयोः ।
अपस्मारे तथाऽऽसक्तौ संरम्भेऽपि पुमान् स्मृतः ॥ १४० ॥
आवेशनं शिल्पिगृहे भूतावेश-प्रवेशयोः ।
अमर्षे परिवेशे चाऽप्याशादिग्दीर्घतृष्णयोः ॥ १४१ ॥
आशयः पनसेऽजीर्णेऽदृष्टेऽभिप्रायचेतसोः ।
कोष्ठागारे किम्पचाने विभवाधारयोरपि ॥ १४२ ॥
आश्रमो ब्रह्मचर्यादिचतुष्के कानने मठे ।
आश्रयो व्यपदेशे च सामीप्याधारयोरपि ॥ १४३ ॥
;p{0028}
राज्ञां गुणान्तरे गेहे पुंसि संश्रयणेऽपि च ।
आसंगं क्लीबमासक्तौ सौराष्ट्रमृदि सन्तते ॥ १४४ ॥
आसत्तिः संगमे लाभे पदसन्निधिकारणे ।
आसनं कुञ्जरस्कन्धदेशे यात्रानिवर्तने ॥ १४५ ॥
राज्ञां गुणान्तरे पीठे योगांगेऽपि नपुंसकम् ।
आसनो ना जीवकद्रौ स्यात् स्त्रियां विपणौ स्थितौ ॥ १४६ ॥
आसन्दी लघुखट्वायां नासन्नो निकटे त्रिषु ।
आसारो धारासम्पाते सैन्यव्याप्तौ सुहृद्बले ॥ १४७ ॥
आस्कन्दनं शोषणेऽपि तिरस्कारे रणे त्रिषु ।
आस्था स्त्री यत्न आस्थानेऽपेक्षाऽऽलम्बनयोरपि ॥ १४८ ॥
;p{0029}
आस्पदं प्रभुताकृत्यस्थानेषु स्यान्नपुंसकम् ।
आहतो गुणिते ज्ञाते मिथ्योक्ते ताडिते त्रिषु ॥ १४९ ॥
आह्निकं भोजने नित्यकृत्य-ग्रन्थविभागयोः ।
आक्षेपो निन्दने काव्यालंकारे भर्त्सने पुमान् ॥ १५० ॥
निन्दकव्याधयोस्त्रिष्वाक्षेपको नाऽनिलाऽऽमये ।
इज्या दानेऽध्वरे संगे कुट्टन्यां गवि पूजने ॥ १५१ ॥
इडा भूमौ गवि स्वर्गे वाङ्नाड्योर्बुधयोषिति ।
हेतौ प्रकारे प्रकाश इति प्रकरणेऽव्ययम् ॥ १५२ ॥
आदौ समाप्तौ निदर्शे परकृत्यनुकर्षयोः ।
त्रिष्वित्वरः क्रूरकृत्ये दुर्विधेऽध्वग-नीचयोः ॥ १५३ ॥
;p{0030}
इद्धं नपुंसकं दीप्तौ विस्मयाऽऽतपयोरपि ।
त्रिषु स्यान्निर्मलेऽपीध्ममग्निदीपनदारुणि ॥ १५४ ॥
इनो नृपान्तरे सूर्ये प्रभौ पत्यावपीष्यते ।
इन्दिन्दिरो द्विरेफः स्यादिन्दिरा मन्दिरे हरौ ॥ १५५ ॥
इन्दुः सुधांशौ कर्पूर इन्दुरोऽपि च मूषिके ।
इन्द्रः पुमान् देवराजे कुटजे परमेश्वरे ॥ १५६ ॥
उपद्वीपान्तरे सूर्ये रजन्यामन्तरात्मनि ।
इन्द्रकोषस्तु निर्यूहे पर्यङ्केऽपि तमङ्गके ॥ १५७ ॥
इन्द्राणी सेन्दुवारे स्याद् दुर्गायां मातृकान्तरे ।
शची स्त्रीकरण-स्थूल-सूक्ष्मैलासु प्रयुज्यते ॥ १५८ ॥
इरा भूमौ सरस्वत्यां वाक्ये सलिल-मद्ययोः ।
कश्यपस्त्रीविशेषेऽपि गोभूवाक्येष्विला स्त्रियाम् ॥ १५९ ॥
;p{0031}
इषीका तूलिका-काशतृण-हस्त्यक्षिगोलके ।
इष्टं यथेप्सिते क्लीबं संस्कारे यज्ञकर्मणि ॥ १६० ॥
इष्टिर्यागेऽभिलाषेऽपि श्लोकसंग्रहणे स्त्रियाम् ।
ईतिः प्रवासे स्त्री डिम्बकृष्युपद्रवषड्कयोः ॥ १६१ ॥
ईशा लांगलदण्डे स्त्री दुर्गायामपि कीर्त्यते ।
ईश्वरः शिव-कन्दर्पकेशवैश्वर्यशालिषु ॥ १६२ ॥
ईश्वरा पार्वती-लक्ष्मी-सरस्वत्यादिशक्तिषु ।
उग्रः केरलदेशेऽपि शोभाञ्जनतरौ शिवे ॥ १६३ ॥
;p{0032}
उग्रगन्धस्तु लशुने चम्पकेऽर्जकपादपे ।
कट्फले च पुमानुक्तस्त्रिषु तूत्कटगन्धिनि ॥ १६४ ॥
उग्रगन्धाऽजगन्धायां यवान्यां चिक्किकौषधौ ।
वचायामजमोदायामुग्रगन्धा स्त्रियां मता ॥ १६५ ॥
उग्रा वचायां धान्याके उग्रजातिस्त्रियामपि ।
तीव्रस्वभावयोषायां यवन्यां छिक्किकौषधौ ॥ १६६ ॥
उचितं विदिते न्यस्ते ग्राह्ये परिमिते युते ।
उच्चता चक्रलागुञ्जाचर्यादम्भेषु कीर्तिता ॥ १६७ ॥
भूम्यामलक्यां नादेयी लशुनान्तरयोः स्त्रियाम् ।
उच्छ्रितं त्रिषु संजाते समुन्नद्ध-प्रवृद्धयोः ॥ १६८ ॥
उच्चे त्यक्तेऽथोडुपोऽस्त्री मेलके चन्दिरे पुमान् ।
उत्कटविषमे तीव्रे मत्ते त्रिषु गुडत्वचि ॥ १६९ ॥
;p{0033}
उत्कटो मदसंजातमदकुञ्जरयोः शरे ।
उत्कण्ठा कलिका-हेला-वीचिषूत्कलिका स्त्रियाम् ॥ १७० ॥
उत्तालो मर्कटे श्रेष्ठे करालत्वरितोत्कटे ।
उत्थानं पौरुषे युद्धे सैन्ये पुस्तक उद्गमे ॥ १७१ ॥
वास्त्वन्ते हर्ष उद्योगो गात्रोत्तोलन-चैत्ययोः ।
मालोत्सर्गेऽङ्गने तन्त्रे सन्निविष्टेऽपि दृश्यते ॥ १७२ ॥
उत्पलं नीलकमले कुष्ठौषध-हिमाब्जयोः ।
पुष्पे कुवलये क्लीबमांसशून्ये त्रिलिङ्गकम् ॥ १७३ ॥
उत्प्रेक्षाऽनवधाने च काव्यालंकरणान्तरे ।
उत्सर्गो वर्जने त्यागे सामान्यविधि-दानयोः ॥ १७४ ॥
;p{0034}
उत्साह उद्यमे सूत्रे कल्याणे ध्रुवकान्तरे ।
क्षेपणं तालवृन्ते स्याद् धान्यमर्दनवस्तुनि ॥ १७५ ॥
ऊर्ध्वप्रक्षेपणे क्लीबं पणे षोडशकेऽपि च ।
उदन्तः पुंसि वृत्तान्ते साधो स्याद् वृत्तिजायने ॥ १७६ ॥
उदयो मंगले दीप्तावुदयाद्रौ समुन्नतौ ।
उदर्क आगामिकालफले मदनकण्टके ॥ १७७ ॥
त्रिषूदात्तो दयायुक्ते हृद्ये महति दातरि ।
त्यागिन्यप्यथ दानेऽपि स्वरवाद्यान्तरे पुमान् ॥ १७८ ॥
उदान उदरावर्त्ते पक्ष्म सर्पविशेषयोः ।
पुंलिङ्गो नाभिदेशे स्यात् कण्ठदेशस्थमारुते ॥ १७९ ॥
उदारो दातृमहतोः दक्षिणेऽपि त्रिलिङ्गकः ।
उदास्थितः पुमान् नष्टसंन्यास-द्वारपालयोः ॥ १८० ॥
अध्यक्षे गूढपुरुषेऽथोद्गारः कण्ठगर्जने ।
शब्द उद्वमने चाथोद्ग्राहो विद्याविचारणे ॥ १८१ ॥
;p{0035}
उद्घाटनं घटीयन्त्र उत्तोलन-विकासयोः ।
उद्घातो मुद्गरे तुङ्गारम्भयोः समुपक्रमे ॥ १८२ ॥
शास्त्रे ग्रन्थपरिच्छेदे चरणस्खलने पुमान् ।
उद्दानं वाडवे चुल्ल्यां बंधने मध्यलग्नयोः ॥ १८३ ॥
उद्दामो वरुणे पुंसि स्वतन्त्रे महति त्रिषु ।
उद्धवो यज्ञवह्नौ स्यादुत्सवे यादवान्तरे ॥ १८४ ॥
उद्भटः कच्छपे सूर्ये महेच्छे प्रवरे त्रिषु ।
उद्यानं क्लीबमाक्रीडे निर्गमे च प्रयोजने ॥ १८५ ॥
उद्रस्तु जलमार्जारेऽथोद्रेकौ वृद्ध्युपक्रमौ ।
उद्वर्तनं स्याद्विलेपे घर्षणोत्पातयोः ॥ १८६ ॥
;p{0036}
उन्माथः कूटयन्त्रे स्यान्मारणे घातके पुमान् ।
उन्मादश्चित्तविभ्रान्तौ मनोरोगान्तरेपि च ॥ १८७ ॥
उपकण्ठन्तु निकटे ग्रामान्ते शीतगौ तु ना ।
कण्ठान्तिकास्कन्दितयोः क्लीबं हि सविधे पुमान् ॥ १८८ ॥
उपकारिकोपकर्त्र्यां कुशूले राजवेश्मनि ।
उपक्रमश्चिकित्सायां ज्ञात्वारम्भे पलायने ॥ १८९ ॥
उपधा-प्रथमारम्भ-विक्रमेषु पुमानयम् ।
उपतापोऽशुभे रोगे पीडोत्ताप-त्वरासु च ॥ १९० ॥
उपदंशो मेढ्ररोगविशेषे मद्यप्राशने ।
उपदेशस्तु दीक्षायां शिक्षायां हितभाषणे ॥ १९१ ॥
उपधानं विषे गण्डौ व्रतप्रणययोरपि ।
उपपत्तिः समाधाने सिद्धान्ते निर्वृतावपि ॥ १९२ ॥
;p{0037}
हेतौ युक्तौ संगतौ च स्त्रियां सद्भिरुदाहृता ।
उपरागः पुमान् राहुग्रस्ते चन्दिरसूर्ययोः ॥ १९३ ॥
दुर्णये ग्रहकल्लोले परीवाद-विगानयोः ।
व्यसनेऽथोपसर्गस्तु रोगभेद उपप्लवे ॥ १९४ ॥
उपस्थो निकटे लिंगे भगे क्रोडे गुदेऽपि च ।
उपस्थितः समीपस्थे मृष्ट-शोधितयोस्त्रिषु ॥ १९५ ॥
उपाधिर्धर्मचिन्तायां कुटुम्बव्यापृते छले ।
विशेषणे नामचिह्नेऽथोपायः साधने पुमान् ॥ १९६ ॥
;p{0038}
स्वार्थसम्पादके सामादिचतुष्के गतावपि ।
शुश्रूषाऽऽसनहिंसासु बाणाभ्यास उपासनम् ॥ १९७ ॥
उमा दुर्गाऽसती-कान्ति-हरिद्रा-कीर्तिषु स्त्रियाम् ।
उष्णीषोऽस्त्री शिरोवेष्टे चिह्नान्तर-किरीटयोः ॥ १९८ ॥
ऊतिर्लीलाजवनयोः स्यूतौ क्षारणरक्षणे ।
ऊर्जो बल-प्राणनयोरुत्साहे कार्तिके पुमान् ॥ १९९ ॥
ऊर्णा भ्रुवोरन्तरालाऽऽवर्त्ते मेषादिलोमनि ।
ऊर्णायुरूर्णनामे स्यान्मेषे तल्लोमकम्बले ॥ २०० ॥
ऊर्मिः स्त्रीपुंसयोः पीडावस्त्रसंकोच-रेखयोः ।
तरङ्गोत्कण्ठयोर्वेगे प्रकाशेऽथोर्मिका मुदि ॥ २०१ ॥
वीच्युत्कण्ठा भृङ्गनाद-भृङ्गेष्वप्यंगुलीयके ।
ऋतमुञ्छशिले सत्ये जले त्रिष्वर्च्यदीप्तयोः ॥ २०२ ॥
;p{0039}
ऋतिर्वर्त्मनि कल्याणे जुगुप्सा-स्पर्द्धयोर्गतौ ।
ऋतुः स्त्री-कुसुमे दीप्तौ मासे सुग्रीवकालयोः ॥ २०३ ॥
ऋद्धं समृद्धे सम्पन्नधान्य-सिद्धान्तयोरपि ।
ऋद्धिः समृद्धौ पार्वत्यां सिद्धिनामौषधे स्त्रियाम् ॥ २०४ ॥
ऋभुक्षः पुंसि कुलिशे सुरलोके पुरन्दरे ।
ऋषभः पुंसि वृषभे कर्णरन्ध्रे स्वरान्तरे ॥ २०५ ॥
आदितीर्थङ्करे विष्णोरवतारान्तरेऽपि च ।
वराहपुच्छकुम्भीरपुच्छयोः पर्वतान्तरे ॥ २०६ ॥
श्रेष्ठोऽप्यौषधभेदे स्यात्तथैवेप्सितवर्षिणि ।
ऋषिः पुंसि मुनौ वेदे ज्ञान-संसारपारगे ॥ २०७ ॥
;p{0040}
एकः साधारणे स्वल्पे केवले प्रथमाऽन्ययोः ।
प्रधानेऽप्यादिसंख्यायां विद्वद्भिस्त्रिषु कीर्त्यते ॥ २०८ ॥
एडमूकः शठे मूके बधिरेऽपि त्रिलिङ्गकः ।
एनः पापे च निन्दायामपराधे नपुंसकम् ॥ २०९ ॥
ऐन्द्रिः पुमान् जयन्ते स्याद् बालिन्यर्जुन-काकयोः ।
ऐन्द्री स्त्रियां शची दुर्गाऽलक्ष्मीपूर्वदिशासु च ॥ २१० ॥
एलायामिन्द्रवारुण्यामैन्द्रज्येष्ठावनार्द्रयोः ।
ऐरावतः पुमान् इन्द्रकुञ्जरे पूर्वदिग्गजे ॥ २११ ॥
लकुचद्रौ नागरंगे क्लीबन्त्विन्द्रायुधे मतम् ।
ऐरावती सरिद्भेदे वटपत्रीतरावपि ॥ २१२ ॥
;p{0041}
ऐरावतस्त्रियां विद्युद्विशेषे तडिति स्त्रियाम् ।
ओकमोको गृहे क्लीबमाश्रये यूक ओकणिः ॥ २१३ ॥
ओघः पुंस्युपदेशे स्यात् समूहे जलवेगयोः ।
परम्पायां शीघ्रनृत्य-गीतवाद्येऽपि कीर्त्यते ॥ २१४ ॥
ओजः प्रकाशेऽवष्टम्भे बले दीप्तौ नपुंसकम् ।
ओड्रो देशविशेषे स्याद् जपापुष्पतरौ पुमान् ॥ २१५ ॥
औशीरं चामरे दण्डे नपुंसकमुशीरजे ।
शयनासन औशीरः पुमान् चामरदण्डके ॥ २१६ ॥
कंसोऽस्त्री तैजसद्रव्ये पान-भाजन-कांस्ययोः ।
परिमाणविशेषेऽथ कंसः श्रीकृष्णमातुलो ॥ २१७ ॥
ककुदो राजचिह्नेऽस्त्री प्राधान्यवृषभाङ्गयोः ।
शैलाग्रेऽथ वृषे शैले ककुद्मानृषभौषधौ ॥ २१८ ॥
;p{0042}
ककुप् चम्पकमाला-दिक्प्रवेणीशास्त्रदीप्तिषु ।
ककुभो रागभेदेऽपि वीणाग्रेऽर्जुनपादपे ॥ २१९ ॥
कङ्कश्छद्मद्विजे कंसासुरभ्रातरि बाहुजे ।
लोहपृष्ठे महाराजचूते पुंसि युधिष्ठिरे ॥ २२० ॥
कङ्कणं करभूषायां हस्तसूत्रेऽपि मण्डने ।
शेखरे चाथ किङ्किण्यां कङ्कणीत्युच्यते स्त्रियाम् ॥ २२१ ॥
स्त्रियां कङ्कतिका नागवलायां केशमार्जने ।
कंकालः पुंसि देहास्थिपञ्जरे सद्भिरुच्यते ॥ २२२ ॥
कचः शुष्कव्रणे केशे बृहस्पतिसुते घने ।
कच्छो जलाशयप्रान्तदेशनौकाङ्गयोः पुमान् ॥ २२३ ॥
परिधानाञ्चले तुन्नवृक्षेऽनूपस्थलेऽपि च ।
कच्छपो मदिरायन्त्रविशेष-निधिभेदयोः ॥ २२४ ॥
मल्लबन्धान्तरे कूर्मे नन्दीवृक्षे पुमान् स्मृतः ।
कच्छपी भारती वीणा कूर्मीकच्छपिकागदे ॥ २२५ ॥
;p{0043}
कच्छुरा ग्राहिणीवृक्षे शूकशिम्बीयवासयोः ।
शट्यां दुरालभायां स्त्रीकच्छुरः पामनि त्रिषु ॥ २२६ ॥
कञ्चिका वेणुशाखायां क्षुद्रस्फोटे स्त्रियां मता ।
कञ्चुको वारबाणेऽस्त्री निर्मोके चोलकेपि च ॥ २२७ ॥
वर्द्धापकगृहीताङ्गवसने वस्त्रमात्रके ।
कञ्चुकी सौविदल्ले स्यात् चणके यवसर्पयोः ॥ २२८ ॥
खिङ्गे जोङ्गकवृक्षे च पुमान् सद्भिरुदाहृतः ।
कञ्जं पद्मेऽमृते कञ्जश्चिकुरे ब्रह्मणि स्मृतः ॥ २२९ ॥
कञ्जारः कुञ्जरे सूर्ये विरिञ्चौ जठरे मुनौ ।
कटः किलिञ्जके हस्तिगण्डदेशश्मशानयोः ॥ २३० ॥
;p{0044}
समयेऽतिशये पुंसि शवे शवरथे तृणे ।
कटौ तक्षितकाष्ठेपि क्रियाकारे च भेषजे ॥ २३१ ॥
कटकोऽस्त्री नितम्बेऽद्रेः सानौ वलयचकयोः ।
राजधान्यां नगरी-हस्तिदन्तमण्डनयोरपि ॥ २३२ ॥
सैन्ये सामुद्रलवणे पर्वतीयसमावनौ ।
कटप्रूः शंकरे विद्याधरे कीटेऽक्षदेवने ॥ २३३ ॥
कटभंगस्तु शस्यानां हस्तच्छेदे नृपात्यये ।
कटभी तरुभिज्ज्योतिष्मती कैडर्यपाडपे ॥ २३४ ॥
कटम्भरा राजवला-वर्षभू-रोहिणीषु च ।
मूर्वा प्रासरणी-गोला-कलम्बी-हस्तिनीष्वपि ॥ २३५ ॥
कटाहो नरके कूपे कर्बुरे कूर्मकर्पूरे ।
जायमानविषाणाग्रमहिषीशावकेऽर्भके ॥ २३६ ॥
;p{0045}
द्वीपप्रभेदे तैलादिपाकपात्रेऽपि कीर्तितः ।
कटुः कट्वीलतायां स्यात् पटोले चम्पकद्रुमे ॥ २३७ ॥
पुमान् कटुरसे चीनकर्पूरेऽथ कटु स्त्रियाम् ।
प्रियंगुवृक्ष-कटुकी-राजिकास्वथ मत्सरे ॥ २३८ ॥
तीक्ष्णेऽप्रिये कटुरसयुक्ते त्रिषु कटुः स्मृतः ।
कणोऽतिसूक्ष्मे धान्यांशे पुंसि स्यवनजीरके ॥ २३९ ॥
कणा स्त्री पिप्पली-श्वेतजीरकाऽल्पेषु जीरके ।
कणिकः शुष्कगोधूमचूर्णे शत्रौ कणे पुमान् ॥ २४० ॥
नीराजनविधौ स्यात्तु कणिका तण्डुलांशके ।
अग्निमन्थकणाऽत्यन्तसूक्ष्मवस्तुषु कीर्तिता ॥ २४१ ॥
;p{0046}
कण्टकोऽस्त्री क्षुद्रशत्रौ केन्द्ररोमाञ्चयोरपि ।
नैयायिकादिदोषोक्तौ मत्स्याद्यस्थिद्रुमाङ्गयोः ॥ २४२ ॥
पुमांस्तु लोमहर्षे स्यात् रेणु सूच्यग्रभागयोः ।
कर्मस्थाने क्षुद्रशत्रौ दोषे मकरकेन्द्रयोः ॥ २४३ ॥
कण्टकी वदरे मत्स्ये वंशे मदनपादपे ।
गोक्षुरे खदिरे पुंसि स्त्रियां तु कङ्गणे मता ॥ २४४ ॥
पुमान् कण्टकफलः क्षुद्र गोक्षुरे पनसेऽपि च ।
लता करञ्ज एरण्डे तेजः फलमहीरुहे ॥ २४५ ॥
कण्ठो ग्रीवापुरोभागे त्रिलिंगो निकटे ध्वनौ ।
पुमान् मदनवृक्षे स्यात् कुण्डाद्बाह्यस्थलेपि च ॥ २४६ ॥
कण्ठालः शूरणे गोणीप्रभेदे युद्धनौकयोः ।
क्रमेलके खनित्रेऽथ कण्ठिका कण्ठभूषणौ ॥ २४७ ॥
;p{0047}
कण्ठीरवः पुमान् सिंहे कपोते मत्तकुञ्जरे ।
प्रबन्धकल्पनां स्तोकसत्यां प्राज्ञाः कथां विदुः ॥ २४८ ॥
कथाप्रसंगो वार्तायां वातूल-विषवैद्ययोः ।
कदनं मारणे युद्धे मर्दे पापे नपुंसकम् ॥ २४९ ॥
कदम्बः सर्षपे नीपे देवताड-समूहयोः ।
कदरः श्वेतखदिरे क्रकच-व्याधिभेदयोः ॥ २५० ॥
प्रकाशांकुशयोः पुंसि कदर्यः कृपणे त्रिषु ।
कदली स्त्री पताकायां रम्भायां हरिणान्तरे ॥ २५१ ॥
कनकः काञ्चनाले स्यात् लाक्षातरु-पलाशयोः ।
धुस्तूरे चम्पके नागकेशरे कणगुग्गुले ॥ २५२ ॥
कालीये कासमर्दे च पुमान् क्लीवन्तु काञ्चने ।
कन्था मृन्मयभित्तौ स्यात् स्त्रीलिंगः स्यूतकर्पटे ॥ २५३ ॥
;p{0048}
कन्दमस्त्री शस्यमूले गृञ्जने शूरणे स्मृतम् ।
योनिरोगान्तरे मेघे पुमानेव सदा मतः ॥ २५४ ॥
कन्दलन्तूपरागे स्यादपवादे नवांकुरे ।
कलध्वनौ कपाले च त्रिलिंगोऽथ मृधे पुमान् ॥ २५५ ॥
कपाले तपनीयेऽथ कन्दली हरिणान्तरे ।
पद्मबीजे वैजयन्त्यां रम्भा-गुल्मप्रभेदयोः ॥ २५६ ॥
कपिलः कुक्कुरे वह्नौ पिङ्गले सिह्लके मुनौ ।
कपिला पुण्डरीकाख्यदिग्गजस्त्रीनदीभिदोः ॥ २५७ ॥
गृहकन्या भस्मगर्भा रेणुका राजरीतिषु ।
गोविशेषेऽथ कपिशः पुमान् श्यावे च सिह्लके ॥ २५८ ॥
;p{0049}
कपीतने गर्दभाण्डवृक्षेऽश्वत्थ-शिरीषयोः ।
आम्रातके गुवाकद्रौ पुमान् बिल्वमहीरुहे ॥ २५९ ॥
कफः श्लेष्मणि हिण्डीरे लालायां कफकूर्चिका ।
कमठः कच्छपे वंशे शल्लकीदैत्यभेदयोः ॥ २६० ॥
मुनीनां जलपात्रेऽथ प्लक्षे कुण्ड्यां कमण्डलुः ।
कमलं सलिलो पद्मे क्लोम्नि भेषज-ताम्रयोः ॥ २६१ ॥
सारसे मृगभेदे तु कमलो ध्रुवकान्तरे ।
कमला निम्बुके लक्ष्म्यां श्रेष्ठनार्यामपीष्यते ॥ २६२ ॥
कम्बलो रल्लके नागराज-प्रवारयोः कृमौ ।
सास्नायामुत्तरासंगे मृगभेदे करस्त्वसौ ॥ २६३ ॥
करकायां वलौ हस्ते गभस्ति-गजशुण्डयोः ।
करको दाडिमे राजकरे लट्वा-पलाशयोः ॥ २६४ ॥
;p{0050}
नारिकेलास्थ्नि बकुले कोविदार-करीरयोः ।
वर्षोपले स्त्रियां क्लीबं कमण्डलु-करङ्कयोः ॥ २६५ ॥
करटो दुर्दुरूटे स्याद् वायसे निन्द्यजीवने ।
कुसुम्भे द्रविणे श्राद्धे वाद्यभेदेभगण्डयोः ॥ २६६ ॥
करणं साधने क्षेत्रे गात्रे कारण-कर्मणोः ।
तिथियोगे हस्तलेपेन्द्रिय-गीत-क्रियास्वपि ॥ २६७ ॥
मुन्यासने च सुरते कायस्थे तु पुमानसौ ।
करुणः करमर्दे ना स्याद् बुद्ध-रसभेदयोः ॥ २६८ ॥
कर्कटः पद्मकन्दे च तुम्ब्यां कर्के कुलीरके ।
वृक्षभेदे पक्षिभेदे क्षुद्रधात्र्यां भुजंगमे ॥ २६९ ॥
कर्कशस्त्रिषु दुःस्पर्शे कृपणे साहसान्विते ।
पुमानिक्षौ कासमर्दे खड्गे काम्पिल्य-पादपे ॥ २७० ॥
;p{0051}
कर्कोटको नागराज इक्षौ बिल्बे सुगन्धके ।
कर्णः कुन्तीसुते श्रोत्रे सुवर्णालिमहीरुहे ॥ २७१ ॥
कर्णिका कर्णभूषायां करिहस्तांगुलौ तथा ।
पूगच्छतांशे लेखन्यामग्निमन्थे वराटको ॥ २७२ ॥
कलशो मण्डने वाटे खड्गकोशे च विग्रहे ।
कला मूलधनोच्छ्राये शिल्पादावंशमात्रके ॥ २७३ ॥
चन्द्रषोडशभागे स्यादार्तवे कपटे तरौ ।
कलिर्बिभीतके शूरे विवादेऽल्पयुगे रणे ॥ २७४ ॥
कलिका कोरके वीणामूले पदनिबन्धने ।
कलितं घृत आप्ते च विदिते गणिते त्रिषु ॥ २७५ ॥
कलिंगः पूतिकरजे धूम्याटे प्लक्षपादपे ।
शिरीषे कुटजे देशविशेषे भूम्नि पुंसि च ॥ २७६ ॥
;p{0052}
कलिंगो भास्करे शैलविशेषे च बिभीतके ।
कल्को बिभीतके दम्भ घृततैलादिशेषयोः ॥ २७७ ॥
अस्त्री पुरीषे कलुषे त्रिषु पापाशये स्मृतः ।
कल्पो ब्राह्मदिने न्याये प्रलये विधिशास्त्रयोः ॥ २७८ ॥
विकल्पे कल्पवृक्षे च व्याकृतिप्रत्ययान्तरे ।
कल्पनाऽनुमितौ हस्तिसज्जना-गुम्फयोः स्त्रियाम् ॥ २७९ ॥
कल्माषो राक्षसे श्यामे गन्धशालौ च कर्बुरे ।
कल्यो निरामये सज्जे दक्षे वाक्श्रुतिवर्जिते ॥ २८० ॥
उपायवचने भद्रवचनेऽपि त्रिलिंगकः ।
कल्याणं मंगले स्वर्णे त्रिलिंगस्तु शुभान्विते ॥ २८१ ॥
;p{0053}
कल्लोलस्तु महावीच-हर्षयोस्त्रिषु वैरिणि ।
कवचोऽस्त्री कन्दराले सन्नाहे पटहे स्तुते ॥ २८२ ॥
कविः काव्यकरे सूर्ये वाल्मीकिमुनि-शुक्रयोः ।
विरिञ्चौ पण्डिते कल्किज्येष्ठभ्रातरि तस्करे ॥ २८३ ॥
कविका कवयीमीने खलीने केविका सुमे ।
कश्यं मद्येऽश्वमध्येऽपि कशार्हे तु त्रिलिंगकः ॥ २८४ ॥
कश्यपो मद्यपे मत्स्य-मृगभेदे मरीचिके ।
कषायोऽस्त्री पाचनादौ वङ्गरागे विलेपने ॥ २८५ ॥
निर्यासे तुवरेऽपि स्यात्त्रिषु तूवरवत्यपि ।
पुमान् श्योनाकवृक्षे स्याद् रागे कलियुगे स्मृतः ॥ २८६ ॥
;p{0054}
त्रिलिंगो लोहिते रक्त-पीत-मिश्रितवर्णके ।
सुरभौ धववृक्षेऽथ कसिपुर्वसनान्नयोः ॥ २८७ ॥
कक्षस्तृणे बाहुमूले कच्छे वीरुधि कल्मषे ।
वने शुष्कवने पार्श्वे भित्तौ शुष्कतृणे पुमान् ॥ २८८ ॥
कक्षा स्पर्द्धापदे काञ्च्यां भित्तौ गेहप्रकोष्ठके ।
क्षुद्ररोगान्तरे साम्ये कक्ष्या स्पन्दन-भागयोः ॥ २८९ ॥
स्याद् कक्षावेक्षको रङ्गाजीव-शुद्धान्तपालयोः ।
उद्यानरक्षके द्वारपालके कविषिङ्गयोः ॥ २९० ॥
कक्ष्या काञ्च्यां चर्मरज्जौ सादृश्येऽन्तर्गृहे स्त्रियाम् ।
कक्षरज्जौ वरत्रायां गुञ्जायामुद्यमे स्मृता ॥ २९१ ॥
काकोऽतिधृष्टे तिलके वायसे पादपान्तरे ।
शिरोऽवक्षालने द्वीपविशेषे पीठसर्पिणि ॥ २९२ ॥
;p{0055}
परिमाणविशेषेऽथ काकपक्षः शिखण्डके ।
काकरूकः पुमान् दम्भे स्त्रीजिते घूकपक्षिणि ॥ २९३ ॥
दिगम्बरे दरिद्रे च भीरुके स्यात्त्रिलिंगकः ।
काकिणी पणतुर्यांशे कृष्णला मानदण्डयोः ॥ २९४ ॥
काकोलो द्रोणकाके स्यात् काकोल्याख्यौषधान्तरे ।
भुजङ्गमे कुम्भकारे पुमान् स्यात् सूकरान्तरे ॥ २९५ ॥
काञ्चनं कनके वित्ते किञ्जल्के नागकेशरे ।
पुमांस्तु कोविदारे स्यान्नागकेशरपादपे ॥ २९६ ॥
उदुम्बरे च धुस्तूरे चम्पकेऽपि प्रयुज्यते ।
स्त्रीकट्याभरणे कांची मोक्षदायिपुरान्तरे ॥ २९७ ॥
काण्डोऽस्त्री कुत्सिते बाणे दण्डे नीरसमूहयोः ।
वर्गे रहसि प्रस्तावे श्लाघायां स्तम्ब-चन्द्रयोः ॥ २९८ ॥
;p{0056}
पापीयसि तरुस्कन्धे काणो विकललोचने ।
कादम्बः कलहंसे स्यात् कदम्बतरु-बाणयोः ॥ २९९ ॥
कादम्बरी सरस्वत्यां मदिरा-ग्रन्थभेदयोः ।
कोकिलायां शारिकाख्यपक्षिण्यामपि कीर्तिता ॥ ३०० ॥
काननं भवनेऽरण्ये ब्रह्मणो वदने स्मृतम् ।
कान्तः पुमान् चन्द्रमसि श्रीकृष्णे हिज्जलद्रुमे ॥ ३०१ ॥
पत्यौ वसन्ते क्लीवन्तु कुङ्कुमे त्रिषु शोभने ।
कान्ता नागरमुस्तायां रेणुका-स्त्रीविशेषयोः ॥ ३०२ ॥
पोषायां बृहदेलायां प्रियङ्गुपादपे स्त्रियाम् ।
कान्तार इक्षुभेदे स्याद् वंशे कुद्दालपादपे ॥ ३०३ ॥
कान्तारोऽस्त्री बिले दुःखगम्यम्यमार्गे महावने ।
कान्तिर्द्युतौ स्त्री शोभायां दुर्गायां वाञ्छनेपि च ॥ ३०४ ॥
;p{0057}
कामं रेतस्यनुमितौ निकामे काम्य-बाढयोः ।
कामोऽभिलाषे कन्दर्पे काम्ये संकर्षणे पुमान् ॥ ३०५ ॥
कामिनी गाढकन्दर्पयोषा-सामान्ययोषितोः ।
मदिरा-वन्दयोर्दारु-हरिद्रायामपि स्रियाम् ॥ ३०६ ॥
कामी पारावते चन्द्रे कामुके चटके पुमान् ।
चक्रवाके सारसाख्यपक्षि-भेषजभेदयोः ॥ ३०७ ॥
कायो मूलधने संघ-प्राजापत्यविवाहयोः ।
स्वभावे ब्राह्मतीर्थे च मूर्तौ लक्ष्ये पुमान् स्मृतः ॥ ३०८ ॥
कारो वधे तुषाराद्रौ निश्चये बलियत्नयोः ।
पत्यौ यतौ क्रियायां स्यादथ कारणमिन्द्रिये ॥ ३०९ ॥
;p{0058}
वाद्यभेदे वधे देहे कर्मगीतप्रभेदयोः ।
कायस्थे करणे हेतौ साधनेऽपि प्रयुज्यते ॥ ३१० ॥
कारा प्रसेवके दूत्यां पीडायां बन्धनालये ।
सुवर्णकारिकायां च बन्धनेऽपि स्त्रियां मता ॥ ३११ ॥
कारिका यातना-वृद्धि-शिल्पेषु नटयोषिति ।
कृतौ विवरणश्लोके क्लीबं कर्मादिकारके ॥ ३१२ ॥
कारुजो गैरिके शिल्पिचित्रे वल्मीक-फेनयोः ।
स्वयंजाततिले नागकेशरे करभे पुमान् ॥ ३१३ ॥
कार्तिकः कार्तिकेये स्याद् बाहुले हायनान्तरे ।
कार्मण मन्त्र-तन्त्रादियोजने मूलकर्मणि ॥ ३१४ ॥
कर्मठे तु त्रिलिंगः स्यादथ स्यात् पुंसि कार्मुकः ।
हिज्जले कदरे वंशे महानिम्बे क्रियाक्षमे ॥ ३१५ ॥
;p{0059}
कार्यं प्रयोजने हेतौ विवादे प्रत्ययादिषु ।
उन्मत्ते क्षपणेऽनर्थकरे कार्यपुटः पुमान् ॥ ३१६ ॥
कार्श्यः कचूर-लकुश-कृशता-सालपादपे ।
कार्षिके षोडशपणे प्रोक्तः कार्षापणेऽस्त्रियाम् ॥ ३१७ ॥
कालः क्षणादिसमये कासमर्दे शनौ यमे ।
मृत्यौ राले महाकाले कोकिले रक्तचित्रके ॥ ३१८ ॥
कृष्णवर्णे त्रिलिंगस्तु मतः कृष्णगुणान्विते ।
कालकण्ठोः महादेवे मयूर-कलविङ्कयोः ॥ ३१९ ॥
पीतसारे खंजरीटे पुमान् दात्यूहपक्षिणि ।
कालंजरो योगिचक्रमेलके पर्वतान्तरे ॥ ३२० ॥
;p{0060}
देशभेदे भैरवेऽथ कालज्ञः कुक्कुटे पुमान् ।
मंजिष्ठा-त्रिवृतोः सोमवल्ल्यां कालमषी स्त्रियाम् ॥ ३२१ ॥
कालरात्रिर्भीमरथी-शक्तिभेद-कल्पनिशास्वपि ।
कालस्कन्धो दुष्खदिरे तमाले जीवकद्रुमे ॥ ३२२ ॥
उदुम्बरे तिन्दुकेऽथ कालसूत्रं तु नारके ।
काला कुलिकवृक्षेऽश्वगन्धा-मंजिष्ठयोः स्त्रियाम् ॥ ३२३ ॥
नीलिनी पाटलावृक्ष-पालिन्दी-सुषवीष्वपि ।
कालानुनादी भ्रमरे कलविङ्के कपिंजले ॥ ३२४ ॥
चातकेऽप्यथ कालिङ्गं कालिन्दकफलं स्मृतम् ।
कालिङ्गो भूमिकूष्माण्डे सर्पे लोहान्तरे गजे ॥ ३२५ ॥
कावेरी स्त्री हरिद्रायां वेश्यायां सरिदन्तरे ।
ग्रन्थे रसात्मके वाक्ये काव्यं शुक्रे तु पुंस्ययम् ॥ ३२६ ॥
;p{0061}
काव्या स्त्री पूतनायां स्यात् धीषणायामपीष्यते ।
काष्ठा दारुहरिद्रायामुत्कर्षे स्थिति-सीमयोः ॥ ३२७ ॥
अष्टादशनिमेषात्मकाले दिशि मता स्त्रियाम् ।
कासः शोभाञ्जने काशतृणरोगविशेषयोः ॥ ३२८ ॥
कासूर्विकलवाग् बुद्धि-रोग-शक्त्यस्त्रदीप्तिषु ।
काहलस्तु पुमान् वाद्यभाण्डभेदविडालयोः ॥ ३२९ ॥
शब्दमात्रे कुक्कुटेऽथ भृशे शुष्के खले त्रिषु ।
काहारकस्तु शिविकावाहके किंकरः पुमान् ॥ ३३० ॥
घोटके कोकिले कामदेव इन्दिन्दिरेऽपि च ।
किङ्किरातः शुकेऽशोके कन्दर्पे पीतभद्रके ॥ ३३१ ॥
रक्ताम्लाने कोकिलेऽथ किञ्जल्कः केशरे पुमान् ।
किट्टालस्तु पुमान् ताम्रकलशे लोहगूहके ॥ ३३२ ॥
किणिः स्त्रियामपामार्गे मांसग्रन्थौ घुणे पुमान् ।
कितवौ वाचके मत्ते द्यूतकृत्-खलयोः पुमान् ॥ ३३३ ॥
;p{0062}
किन्नरोऽस्त्री किंपुरुषे स्याज्जिनोपासकान्तरे ।
किरणो भास्करे रश्मिसामान्ये सूर्यतेजसि ॥ ३३४ ॥
किरतोऽल्पतनौ म्लेच्छे भूनिम्बे वाजिरक्षके ।
किराती जाह्नवी-दुर्गा-स्वर्गङ्गा-कुट्टनीषु च ॥ ३३५ ॥
किशोरोऽश्वशिशौ तैलपर्ण्यां तरुणसूर्ययोः ।
किष्कुः प्रकोष्ठे हस्ते च वितस्तौ कुत्सिते त्रिषु ॥ ३३६ ॥
कीचकोऽनिलसंम्बन्ध-ध्वनद्वंशे द्रुमान्तरे ।
नले विराट श्याले च राक्षसान्तर-दैत्ययोः ॥ ३३७ ॥
कीनाशः कर्षके क्षुद्रे पशुघातिनि वाच्यवत् ।
यमे वानरभेदेऽथ कीरः शुकविहङ्गमे ॥ ३३८ ॥
;p{0063}
कीर्तिर्यशसि विस्तारे प्रसादे मातृकान्तरे ।
शब्द-कर्दमयोर्दीप्तौ कीलो वैश्वानरार्चिषि ॥ ३३९ ॥
तम्भे कफोणिनिर्घाते कफोणौ शंकु-लेशयोः ।
कीशः सूर्ये खगे पुंसि वानरे त्रिष्ववाससि ॥ ३४० ॥
कुक्कुटोऽस्त्री तृणोल्कायां स्फुलिंग-चरणायुधे ।
कुक्कुभे शूद्रपुत्रेपि निषादतनये स्मृतः ॥ ३४१ ॥
कुक्कुरः सारमेये स्यात् कुक्कुरी कुक्कुरस्त्रियाम् ।
कुञ्चिका वंशशाखायां गुञ्जायां कृष्णजीरके ॥ ३४२ ॥
मत्स्यभेदे मिथिकायां कूर्चिका(कुञ्चिका)यामपि स्त्रियाम् ।
कुञ्जोऽस्त्रियां लतागेहे हनु-कुञ्जरदन्तयोः ॥ ३४३ ॥
;p{0064}
कुञ्जरो देशभेदे स्यात् केशे दन्तावले पुमान् ।
कुटः कोट्टे शिलाकुट्टे वृक्षपर्वतयोः पुमान् ॥ ३४४ ॥
कुटुम्बः पोष्यवर्गेऽस्त्री ज्ञाति-सन्ततिनामसु ।
कुट्टनं छेदने क्लीबं कुत्सने च प्रतापने ॥ ३४५ ॥
कुट्टिमोऽस्त्री कुटीरे स्यात् सुधाघटितभूतले ।
मणिभूमौ दाडिमेऽथ कुठारः परशौ द्वयोः ॥ ३४६ ॥
कुड्यं कौतूहले भित्तौ लेपने च नपुंसकम् ।
कुणपः शवे शस्त्रभेदे पूतिगन्धौ त्वसौ त्रिषु ॥ ३४७ ॥
कुण्डं मानान्तरे नीराधारभेदे नपुंसकम् ।
होमीयाग्न्यालये देवसलिलाशय इष्यते ॥ ३४८ ॥
स्थाल्यां क्लीबे स्त्रियां कुण्डः पत्यौ जीवति जारजे ।
कुण्डलं वलये पाशे श्रावणाऽऽभरणेऽपि च ॥ ३४९ ॥
;p{0065}
कुण्डली वरुणे सर्पे मयूरे चित्तले मृगे ।
त्रिषु कुण्डलयुक्तेऽथ कुण्डी स्थाल्यां कमण्डलौ ॥ ३५० ॥
कुतपोऽस्त्री कुशतृणे छागलोमजकम्बले ।
वाद्य-दौहित्रयोरह्नेऽष्टमांशेऽपि कीर्तितः ॥ ३५१ ॥
पुमान् सूर्येऽतिथौ वह्नौ भागिनेये द्विजे गवि ।
कुतुपश्चर्मरचिते लघूनि स्नेहभाजने ॥ ३५२ ॥
कुतूः स्त्री चर्मरचिते महति स्नेहभाजने ।
कुथो गजपृष्ठास्तरणे चासनेऽपि प्रकीर्तितः ॥ ३५३ ॥
कुद्दालः कोविदारद्रु-भूमिदारणशस्त्रयोः ।
कुन्ते भल्लास्त्रचण्डत्व-क्षुद्रजन्तु-गवेधुषु ॥ ३५४ ॥
;p{0066}
कुन्तलो लाङ्गले केशे ह्रीवेरे चषके यवे ।
कुन्ती स्त्री पाण्डुभार्यायां शल्लक्यां गुग्गुलुद्रुमे ॥ ३५५ ॥
ब्राह्मण्यामप्यथो कुन्थुश्चक्रवर्तिजिनान्तरे ।
कुन्दोऽस्त्री माध्यपुष्पे स्यात् निध्यन्तरे स्मृतः ॥ ३५६ ॥
कुन्दुरौ भ्रमियन्त्रेऽपि करवीरमहीरुहे ।
कुब्जस्त्रिलिंगो गडुले खड्गापामार्गयोः पुमान् ॥ ३५७ ॥
कुब्रं तन्तौ वने कुण्डे कुण्डले शकटेऽनसि ।
कुमारः कार्तिकेये स्यात् पञ्चवर्षीयबालके ॥ ३५८ ॥
शुक्रेऽश्ववारके सिन्धुनदे वरुणपादपे ।
जिनोपासकभेदेऽपि युवराजे प्रकीर्त्यते ॥ ३५९ ॥
;p{0067}
कुमारी पार्वती-सीता-सरिद्भेद-सहासु च ।
श्यामा-द्वादशवर्षीयकन्ययोस्तरुणीसुमे ॥ ३६० ॥
स्थूलैला-मेदिनी-पुष्पबन्ध्या-कर्कोटकीष्वपि ।
अपराजितायां वासन्त्यां जम्बुद्वीपेऽपि कीर्तिता ॥ ३६१ ॥
कुमुदं श्वेतोत्पले रक्तपद्मे रूप्ये नपुंसकम् ।
पुमान् नैरृतकोणस्य दिग्गजे वानरान्तरे ॥ ३६२ ॥
सितोत्पले दैत्यभेदे कर्पूरे ध्रुवकान्तरे ।
स्त्रियां कट्फल-गम्भारी-धातकी-कुम्भिकास्वपि ॥ ३६३ ॥
कुम्भो गजशिरःपिण्डे कुम्भकर्णसुते घटे ।
वेश्यापतौ राशिभेदे प्राणायामाङ्गकुम्भके ॥ ३६४ ॥
;p{0068}
राक्षसे द्रोणयुगलपरिमाणेऽप्यसौ पुमान् ।
गुग्गुलौ त्रिवृति क्लीवं कुम्भकारस्तु कुक्कुभे ॥ ३६५ ॥
कुलालेऽप्यथ कुम्भी स्त्री कट्फले पाटलोखयोः ।
दन्तीतरौ वृक्षभेदे हस्ति-कुम्भीरयोः पुमान् ॥ ३६६ ॥
कुरुर्वर्षान्तरे भक्ते कण्टकार्यां नृपान्तरे ।
कुरुविन्दः पुमान् माषे मुस्तकेऽथ नपुंसकम् ॥ ३६७ ॥
कुल्माषे काचलवणे पद्मरागमणावपि ।
कुलं वंशे स्वजातीयगणे गृह-शरीरयोः ॥
अग्रे जनपदे क्लीवं पुमान् कुलक-नागयोः ॥ ३६८ ॥
कुलकस्तु कुलश्रेष्ठे वल्मीके काकतिन्दुके ।
पिण्डीतके मरुबके हरिद्वर्णभुजङ्गमे ॥ ३६९ ॥
;p{0069}
कुल्माषे यावके रोगभेदे वोरवधान्ययोः ।
कृशराऽर्द्धस्विन्नधान्य-राजमाषेषु काञ्जिके ॥ ३७० ॥
कुल्यमामिषसूर्पाऽष्टद्रोणमानेषु कीकसे ।
कुल्यस्त्रिषु कुलीने स्यान् मान्ये कुलहितेऽपि च ॥ ३७१ ॥
कुल्या स्त्री कृत्रिमस्वल्पनद्यां जीवन्तिकौषधे ।
कुलस्त्रियां नदीमात्रे प्रणाल्यां स्थूलवङ्गणे ॥ ३७२ ॥
कुबेरो धनदे नन्दीवृक्षेऽर्हत्सेवकान्तरे ।
कुशो रामसुते द्वीपभेदे योक्त्रे पुमान् मतः ॥ ३७३ ॥
दर्भेऽस्त्रियां स्यात् पापिष्ठ-मत्तयोस्तु त्रिलिङ्गकः ।
कुशलं मंगलं पुण्ये पर्याप्ते शिक्षिते त्रिषु ॥ ३७४ ॥
;p{0070}
मधुकर्कटिका-रज्जु-बलासु च कुशा स्त्रियाम् ।
कुशिको मुनिभेदे स्यात् जरणद्रुमफालयोः ॥ ३७५ ॥
बिभीतके तैलशेषे सर्जेऽपि त्रिषु केकरे ।
कुशूलो व्रीह्यगारे स्यात् तुषवह्नावपि स्मृतः ॥ ३७६ ॥
कुष्ठं विषान्तरे रोगभेदे भेषजभेदयोः ।
कुष्माण्डोऽस्त्री भ्रूणभेदे कर्कारु-गणभेदयोः ॥ ३७७ ॥
कुष्माण्ड्युमा घृणावास-यज्ञकर्मान्तरौषधे ।
कुसुमं स्त्रीरजः-पुष्प-फल-नेत्राऽऽमयान्तरे ॥ ३७८ ॥
कुहरं विवरे कर्णे कण्ठशब्दे गलेऽन्तिके ।
कूटोऽस्त्री निश्चले दम्भे कैतवे लौहमुद्गरे ॥ ३७९ ॥
;p{0071}
यन्त्रेऽनृते भग्नशृङ्गे षण्डे पुञ्जेऽपि कीर्त्यते ।
कूपः पुंस्युदपाने स्याद् गर्तमृण्मानयोरपि ॥ ३८० ॥
कूपको गुणवृक्षे स्यात् तैलपात्रे ककुन्दरे ।
चितायामुदपानेऽथ कूपी पात्रान्तरे स्मृता ॥ ३८१ ॥
कूर्चोऽस्त्री कठिने दम्भे कुशमुष्टौ विकत्थने ।
मयूरपुच्छमुष्टौ च श्मश्रुणि भ्रूयुगान्तरे ॥ ३८२ ॥
हुंबीजे कैतवे क्षिप्रोपरिभागे च शीर्षके ।
कूर्चिका क्षीरविकृति-सूचिका-तूलिकास्वपि ॥ ३८३ ॥
कुञ्चिकायां कुड्मलेऽथ कूर्पासः कञ्चुके पुमान् ।
कूर्मो मुद्रान्तरे बाह्यवायुभेदेऽपि कच्छपे ॥ ३८४ ॥
;p{0072}
अवतारान्तरे विष्णोः कूलं स्तूप-तडागयोः ।
प्रतीरे सैन्यपृष्ठेऽथ कृकरः कृकणे शिवे ॥ ३८५ ॥
चव्यके करवीरेऽथ कूवरोऽस्त्री युगन्धरे ।
कृकवाकुस्तु सरटे मयूरे कुक्कुटे पुमान् ॥ ३८६ ॥
कृतं फलेऽलमर्थेऽपि पर्याप्त-युगभेदयोः ।
कृतान्तो यम-सिद्धान्त-दैवेष्वशुभकर्मणि ॥ ३८७ ॥
कृती साधौ पुण्यवति पण्डिते निपुणे त्रिषु ।
कृतिश्चर्मणि भुर्जत्वक्-कृत्तिका-तारकास्वपि ॥ ३८८ ॥
कृत्यो धनादिभिर्भेद्ये विद्विष्टे प्रत्ययान्तरे ।
कार्ये त्रिष्वथ कृत्या स्यात् क्रियायां देवतान्तरे ॥ ३८९ ॥
;p{0073}
कृपणस्तु कदर्ये स्यात् दीन-कुत्सितयोः कृमौ ।
कृपीटं विपिने नीरे कुक्षौ काष्ठे नपुंसकम् ॥ ३९० ॥
कृपीटपालः पवने केनिपात-समुद्रयोः ।
कृमिः कीटे खरे कुक्षिजातकीटाऽऽमये पुमान् ॥ ३९१ ॥
लाक्षायां कृमिलेऽथ स्यात् कृषका वृष-फालयोः ।
कृष्णं नीलाञ्जने लौहे कालागुरु-मरीचयोः ॥ ३९२ ॥
कृष्णः काकेऽर्जुने व्यासे केशवे करमर्दके ।
श्यामलेऽथ स्त्रियां द्राक्षा-पिप्पली-द्रौपदीषु च ॥ ३९३ ॥
गम्भारी-कटुका-नीलीवृक्षेषु राजसर्षपे ।
कृष्णजीरक-काकोली-पर्पटी-सारिकान्तरे ॥ ३९४ ॥
;p{0074}
चिह्ने निमन्त्रणे स्थाने ध्वजे वेश्मनि केतनम् ।
केदार आलवाले स्यात् क्षेत्रे शैलान्तरे शिवे ॥ ३९५ ॥
केवली केवलज्ञानी तीर्थङ्कर उदाहृतः ।
केशः कचे दैत्यभेदे ह्रीवेरे वरुणे हरौ ॥ ३९६ ॥
केशरी बकुले सिंहजटायां हिंगुपादपे ।
नागकेशरवृक्षेऽपि पुमान् पुन्नागपादपे ॥ ३९७ ॥
केशरी घोटके सिंहे पुंन्नागे बीजपूरके ।
नागकेशरवृक्षेऽपि हनुमज्जनके पुमान् ॥ ३९८ ॥
केतु द्युतौ पताकायामुत्पाते चिह्नरोगयोः ।
विपक्षे ग्रहभेदेऽथ केतुशब्दः पकीर्तितः ॥ ३९९ ॥
केवलं निश्चिते कृत्स्नेऽसहाये ज्ञानशुद्धयोः ।
केसरं हिंगु-कासीस-स्वर्णेषु नागकेसरे ॥ ४०० ॥
;p{0075}
केसरो वकुले सिंह-तुरंगस्कन्ध-कुन्तले (रोमणि) ।
पुन्नागवृक्षे किञ्जल्के नागकेशरपादपे ॥ ४०१ ॥
केसरी घोटके सिंहे पुन्नागे नागकेशरे ।
हनुमज्जनके रक्त-शिग्रौ च बीजपूरके ॥ ४०२ ॥
कैतवं द्यूत-वैदूर्यमणि-च्छद्मसु नद्वयोः ।
कोको विष्णौ बृके भेके खर्जूरी-चक्रवाकयोः ॥ ४०३ ॥
कोणो वाद्यप्रभेदे स्यात् लगुडे मंगलग्रहे ।
गृहादेरेकदेशेऽपि शनौ वीणादिवादने ॥ ४०४ ॥
दिशोर्मध्येऽथ मृदुले मञ्जुले कोमलस्त्रिषु ।
कोरकोऽस्त्री मृणाले स्यात् कक्कोले मुकुलेऽपि च ॥ ४०५ ॥
;p{0076}
कोलं घोण्टाफले चव्ये मरिचे तोलके स्मृतम् ।
कोलः शनौ प्लवे चित्रे क्रोड-देशविशेषयोः ॥ ४०६ ॥
अङ्कपाली-वराहाऽस्त्रभेद-जात्यन्तरेष्वपि ।
कोषोऽस्त्री चषके दिव्ये योनौ शब्दादिसंग्रहे ॥ ४०७ ॥
अण्डे खड्गपिधानेऽर्थसमूहे पात्रशिम्बयोः ।
जातीफले कुड्मले च भाण्डागारेऽपि कीर्तितः ॥ ४०८ ॥
पनसादिफलस्यान्ते हिरण्ये धनसंहतौ ।
कौतुकं भोगसमये नर्म-गीतादिभोगयोः ॥ ४०९ ॥
हर्षे परम्परायातमंगलेपि कुतूहले ।
वैवाहिके हस्तसूत्रेऽभिलाषोत्सवयोरपि ॥ ४१० ॥
कौपीनं कल्मषे चीरेऽकार्य-गुह्यप्रदेशयोः ।
कौमुदी चन्द्रिकायां स्यादुत्सवे कार्तिकोत्सवे ॥ ४११ ॥
;p{0077}
कार्तिकाऽऽश्विनमासीयपौर्णमास्यामपीष्यते ।
कौलीनं लोकवादे स्याद् जन्ये गुह्ये कुकर्मणि ॥ ४१२ ॥
कौलेयके कुलीनत्वे युद्धे पश्वहिपक्षिणाम् ।
कौशिको नकुले घूके व्यालग्राहिणि गुग्गुलौ ॥ ४१३ ॥
विश्वामित्रमुनौ शक्रे मज्जा-शृङ्गारयोरपि ।
अश्वकर्णतरौ कोशकार-कोशज्ञयोर्द्वयोः ॥ ४१४ ॥
कौस्तुभो विष्णुवक्षस्थमणि-मुद्राविशेषयोः ।
क्रकचः करपत्रे स्यात् अस्त्री ग्रन्थिलपादपे ॥ ४१५ ॥
क्रतुर्मुन्यन्तरे यज्ञ-विश्वदेवविशेषयोः ।
क्रन्दनं रुदिते योधसंरावाऽऽह्वानयोरपि ॥ ४१६ ॥
;p{0078}
क्रन्दितं रोदनाऽऽह्वान-योधचित्करणादिषु ।
क्रम आक्रमणे शक्तौ चरणेऽनुक्रमे विधौ ॥ ४१७ ॥
क्रमुकः पट्टिका लोध्रे पूगे कार्पासिका फले ।
ब्रह्मदारुतरौ भद्र-मुस्तके स्मर्यते पुमान् ॥ ४१८ ॥
क्रव्यादो राक्षसे सिंहे श्येने मांसाशिनि त्रिषु ।
क्रियाकर्मणि चेष्टायां पूजने सम्प्रधारणे ॥ ४१९ ॥
उपायारम्भशिक्षासु चिकित्सायां च निष्कृतौ ।
व्यवहारान्तरे श्राद्धे धात्वर्थे हेतु-शौचयोः ॥ ४२० ॥
क्रूरो नृशंसे कठिने घोर उष्णे त्रिलिंगकः ।
क्रोडं भुजान्तरोत्संगभागेषु स्त्रीनपुंसकम् ॥ ४२१ ॥
क्रोडः शनैश्चरे कोले वाराहीकन्द ईरितः ।
क्रोशो मुहूर्ते गव्यूते दण्डे युगसहस्रके ॥ ४२२ ॥
;p{0079}
क्रोष्ट्री शृगालिका कृष्ण-विदारी लाङ्गुलीषु च ।
क्रौञ्चो जिनध्वजे द्वीपे खगे राक्षसशैलयोः ॥ ४२३ ॥
क्रौञ्चादनन्तु घेञ्चुल्यां चिञ्चोटक-मृणालयोः ।
क्लेशोऽविद्यादिदुःखे स्यादमर्ष-व्यवसाययोः ॥ ४२४ ॥
व्यसने द्रव्यनिष्पाके दुःखेऽपि क्वाथ ईरितः ।
खगो वायौ ग्रहे बाणे शलभपक्षिणोः ॥ ४२५ ॥
खचरो राक्षसे मेघे वायौ सूर्येऽपि रूपके ।
खजा स्त्रियां प्रहस्ते स्याद् दर्व्यां मारणमन्थयोः ॥ ४२६ ॥
खटोऽन्धकूपतृणयोः प्रहारान्तरटङ्कयोः ।
कफलाङ्गलयोः प्रोक्तः कर्त्तणेऽपि पुमानसौ ॥ ४२७ ॥
;p{0080}
खट्वा प्रेङ्खा कोलशिंबी पर्यङ्केषूदिता स्त्रियाम् ।
खड्गोऽसौ गण्डके बुद्धभेद-गण्डकशृङ्गयोः ॥ ४२८ ॥
खण्डनं भञ्जने छेदे निराकरण-भेदयोः ।
खण्डपर्शुश्चूर्णलेप्यां भग्नदन्तगजे शिवे ॥ ४२९ ॥
राहौ परशुरामे च खण्डामलकभेषजे ।
खदिरो जिह्मशल्ये स्यात् चन्दिरे च पुरन्दरे ॥ ४३० ॥
खद्योतो भास्करे व्योमप्रकाशे ज्योतिरिङ्गणे ।
खनको भूमिवित्तज्ञे मूषिके सन्धितस्करे ॥ ४३१ ॥
खरस्तु निष्ठुरे कंके काके गर्दभघर्मयोः ।
दैत्ये कण्टकिवृक्षेऽपि कुररे राक्षसान्तरे ॥ ४३२ ॥
;p{0081}
खरुः शिवे सिते दर्पे कामे दन्ते तुरङ्गमे ।
त्रिषु श्वेते निषिद्धैकरुचौ निर्बोध-तीक्ष्णयोः ॥ ४३३ ॥
खर्जूरं रौप्य-खलयोः हरिताले फलान्तरे ।
खर्जूरीपादपेऽक्लीवं वृश्चिकेऽपि प्रकीर्त्यते ॥ ४३४ ॥
खर्परस्तस्करे छत्रे भिक्षापात्र-कपालयोः ।
धूर्तेऽथ कुब्जके खर्वो दशवृन्देऽपि शेवधौ ॥ ४३५ ॥
खलं कल्के खलाधाने भूमौ स्थाने नपुंसकम् ।
पुमान् तमालवृक्षे स्यात् सूर्य-धुस्तूरवृक्षयोः ॥ ४३६ ॥
त्रिलिंगो दुर्जने नीचे खल्वाटे खलतिः पुमान् ।
खल्लो वस्त्रप्रभेदे स्यात् जायुमर्दनभाजने ॥ ४३७ ॥
अवटे चर्मपुटके च चर्म-चातकपक्षिणोः ।
खुरः शफे कोलदले क्षुरे खट्वादिपादुके ॥ ४३८ ॥
;p{0082}
गन्धद्रव्ये नखीनाम्नि पुमान् छेदनवस्तुनि ।
खुल्लको निष्ठुरे निःस्वे खले नीच-कनिष्ठयोः ॥ ४३९ ॥
खुल्लतात पुमान् पितृकनिष्ठभ्रातरि स्मृतः ।
खेचरः पारदे विद्याधरे शम्भौ नभश्चरे ॥ ४४० ॥
खेटः ग्रहे पुमान् नीचे हये त्रिषु सुनन्दके ।
अस्त्रियां मृगया-ग्रामभेद-चर्म-कफेषु च ॥ ४४१ ॥
खेटको ग्रामभेदे स्यात् फलके वसुनन्दके ।
खोलकः शीर्षके पूगकोषे वल्मीक-पाकयोः ॥ ४४२ ॥
गज औषधपाकार्थ-गर्तभेदे मतङ्गजे ।
हस्तद्वयात्मके माने वास्तु स्थानान्तरे पुमान् ॥ ४४३ ॥
गञ्जो गोष्ठगृहे भाण्डागार-ऽवज्ञाऽऽकरेष्वपि ।
गञ्जा खनौ मद्यभाण्डे मदिरानीचवेश्मनि ॥ ४४४ ॥
;p{0083}
गडो देशान्तरे मत्स्यविशेष-व्यवधानयोः ।
परिखायामन्तराये गडुः शल्यास्त्र-कुब्जयोः ॥
गण्डूपदे पृष्ठगुडेऽसमग्रन्थौ पुमान् स्मृतः ॥ ४४५ ॥
गणो गणेशे प्रमथे सेनासंख्यान्तरे चये ।
गन्धद्रव्ये चोरनाम्नि संख्या-धातृसमूहयोः ॥ ४४६ ॥
गणिका यूथिका-वेश्या-कणिका-हस्तिनीषु च ।
गणितं गणने क्लीवमङ्कशास्त्रेऽपि युज्यते ॥
अङ्कशास्त्रे च संख्याते गणने गणितं विदुः ॥ ४४७ ॥
गणेशो विघ्नराजे च शिवेऽपि क्वचिदीरितः ।
गण्डः कपोले पिटके स्फोटके हयभूषणे ।
वीथ्यङ्गे बुद्बुदे ग्रन्थो कटे विक्रान्त-लक्ष्मणोः ॥ ४४८ ॥
;p{0084}
गण्डकस्त्वन्तराये स्यात् खड्गि-विद्याविशेषयोः ।
संख्याप्रभेदेऽवच्छेदे गण्डकी सरिदन्तरे ॥ ४४९ ॥
गतिर्नाडीव्रणे ज्ञाने मार्गे यात्राऽभ्युपाययोः ।
दशायां गमने प्राप्तौ गत्वरः शीघ्रगे त्रिषु ॥ ४५० ॥
गदं विषे गदो रोगे कृष्णभ्रातरि भाषणे ।
गन्धः शोभाञ्जने गर्वे सौरभे घृष्टचन्दने ॥ ४५१ ॥
आमोदे गन्धके लेशे सम्बन्धे गन्धमोदने ॥
गन्धनं सूचनोत्साह-हिंसासु च प्रकाशने ॥ ४५२ ॥
गन्धपत्रो मरुवके बर्बरे श्रीफलद्रुमे ।
नारंगे श्वेतवृन्दायां शटीभेदे त्वसौ स्त्रियाम् ॥ ४५३ ॥
गन्धपुष्पोऽङ्कोठतरौ वेतसे बहुवारके ।
स्त्रियान्तु केतकी-नीली-गणिकारीष्वसौ नतः ॥ ४५४ ॥
;p{0085}
गन्धर्वो मृगभेदे स्यात् पुंस्कोकिल-तुरङ्गयोः ।
अन्तराभवसत्वे च गायके दिव्यगायने ॥ ४५५ ॥
गान्धिको गन्धवणिजि गन्धविक्रेतरि स्मृतः ।
अथ गन्धवती पृथ्वी-वनमल्ली-सुरासु च ॥ ४५६ ॥
मुरायां वायुपुर्याञ्च व्यासमातरि कीर्तिता ॥ ४५७ ॥
गमो जिगीषुगमने प्रस्थानाक्षविवर्तयोः ।
अपर्यालोचिते मार्गे सदृक्पाठेऽपि कीर्तितः ॥ ४५८ ॥
गमकः स्वश्रुतिस्थानाच्छायां श्रुत्यन्तराश्रयाम् ।
स्वरो यो मूर्च्छनामेति गमकः स इहोच्यते ॥ ४५९ ॥
गयो राजर्षिभेदेऽपि भेदे वानर-दैत्ययोः ।
गया तु गयराजर्षिपुरी प्रोक्ता मनीषिभिः ॥ ४६० ॥
;p{0086}
गरलं परिमाणेऽपि विषे च तृणपूलके ।
गर्तः ककुन्दरे श्वभ्रे रोगभेद-त्रिगर्तयोः ॥ ४६१ ॥
गर्दभो रासभे गन्धे विडङ्गे कुमुदे द्वयोः ।
गर्दभाण्डः प्लक्षवृक्षे कन्दरालतरावपि ॥ ४६२ ॥
गर्भोऽपवरके भ्रूणे सन्धौ पनसकण्टके ।
कुक्षौ मध्येऽर्भके वह्नौ सरित्सन्निहितस्थले ॥ ४६३ ॥
गलः सर्जरसे कण्ठे वाद्यभेदे झषान्तरे ।
गलग्रहो मत्स्यघण्टे तिथिभेदेऽपि कीर्तितः ॥ ४६४ ॥
गल्वको मद्यपात्रे स्यादिन्द्रनीलमणावपि ।
गवेधुका नागवला-तृणधान्यविशेषयोः ॥ ४६५ ॥
गोहिते त्रिषु गव्यं स्यात् गोसम्बन्धिघृतादिषु ।
गव्या गोरोचना-गोत्रा-गव्यूति-ज्यासु कीर्तिता ॥ ४६६ ॥
;p{0087}
गव्यूतिः स्त्री क्रोशयुगे गव्यूतं गोरुतं तथा ।
गहनं कानने दुःखे कलिले (सघने) गह्वरेऽसुगे ॥ ४६७ ॥
गह्वरं रोदने दम्भे गुहायां वन-कुञ्जयोः ।
गांगेयो भद्रमुस्तायां स्कन्दे भीष्मे झषान्तरे ॥ ४६८ ॥
क्लीवं काञ्चन-धूस्तूर-मुस्तकेषु कशेरुणि ।
गातुर्गायन-गन्धर्व-रोषणाऽलि-पिकेष्वपि ॥ ४६९ ॥
गाथा श्लोके संस्कृतान्यभाषायां गेयवृत्तयोः ।
गान्धारी धृतराष्ट्रस्त्री-जिनशासनदेवता ॥ ४७० ॥
;p{0088}
गञ्जा दुरालभा प्रोक्ता गान्धारः स्वरदेशयोः ।
गालोडितस्त्रिषून्मत्ते मूर्ख-रोगार्तयोः स्मृतः ॥ ४७१ ॥
गिरिः पारददोषे स्यात् पर्वते गेण्डुके पुमान् ।
सन्न्यासिपद्धतौ चक्षुरोगभेदे स्त्रियान्त्वसौ ॥ ४७२ ॥
गिरिजं गैरिके लोहे शिलाजतुनि शैलजे ।
अभ्रके गौरशाकेऽथ गिरिजा पार्वती स्मृता ॥ ४७३ ॥
गिरीशः शङ्करे जीवे हिमालयगिरावपि ।
गिरिसारः पुमान् रगे लोहे मलयपर्वते ॥ ४७४ ॥
गीष्पतिः पण्डिते जीवे गुच्छः स्तम्बकलापयोः ।
द्वात्रिंशद्यष्टिके हारे मुक्ताहारे सुमोच्चये ॥ ४७५ ॥
;p{0089}
स्त्रियां गुच्छफला द्राक्षा-निष्पवी-कदलीषु च ।
वल्लिकण्टारिका-काकमाच्योरथ पुमान् असौ ॥ ४७६ ॥
रीठाकरञ्जे कतके राजादन्यामपि स्मृतः ।
गुञ्जा कलध्वनौ चर्चा-गोधूमद्वयमानयोः ॥ ४७७ ॥
काकचिञ्च्यां चतुर्धान्यमान-त्रियवमानयोः ।
पटहे मदिरागारे गुडो गोलेक्षुपाकयोः ॥ ४७८ ॥
कार्पासी हस्तिसन्नाह-ग्रासेषु च प्रयुज्यते ।
गुणो रूपादि-शुक्लादि-शौर्याद्या-ऽऽवृत्तिरज्जुषु ॥ ४७९ ॥
त्यागेऽप्रधाने सत्त्वादौ सन्ध्यादौ सूद-इन्द्रिये ।
मौर्व्यां तन्तौ भीमसेने दोषेतरविशेषणे ॥ ४८० ॥
;p{0090}
नृत्ये गुणनिका माल्ये शून्याङ्के पाठनिर्णये ।
गुण्डको धूलि-मलिन-स्नेहपात्र-कलोक्तिषु ॥ ४८१ ॥
गुप्तं स्याद् रक्षिते गूढे संगते वैश्यपद्धतौ ।
गुप्तिर्गोपन-भूगर्त-कारागारेषु रक्षणे ॥ ४८२ ॥
अन्तकेऽवकरस्थाने नौकाछिद्रेऽपि कीर्तिता ।
गुम्फः श्मश्रुणि सन्दर्भे भुजालंकरणेऽपि च ॥ ४८३ ॥
गुरुर्निषेकादिकरे गीष्पतौ धर्मदेशके ।
कपिकच्छौ द्विमात्रेऽपि मन्त्रदातरि दुर्भरे ॥ ४८४ ॥
दुर्जरेऽध्यापके श्रेष्ठे गुल्मी वसनवेश्मनि ।
आमलक्यां वनी-गृध्रनखी गुल्मयुतेष्वपि ॥ ४८५ ॥
गुहो विष्णौ कार्तिकेय-राममित्रे तुरङ्गमे ।
गुहा गर्ते सिंहपुच्छीलतायां गह्वरेऽपि च ॥ ४८६ ॥
;p{0091}
गृञ्जनो रक्तलशुने रसोनेऽथ नपुंसकम् ।
विषदिग्धपशोर्मांसे ग्रन्थिमूलेऽपि कीर्तितम् ॥ ४८७ ॥
गृहं कलत्रे भवने नामधेये बुधैः स्मृतम् ।
स्मृतो गृहपतिर्धर्मे गृहस्थे सचिवे पुमान् ॥ ४८८ ॥
गृहीतं स्वीकृते प्राप्ते धृते ज्ञाते त्रिलिंगकम् ।
गोकर्णोऽश्वतरे सर्पविशेषे हरिणान्तरे ॥ ४८९ ॥
तीर्थान्तरे मानभेद-गणदेवविशेषयोः ।
गोकुलं गोसमूहे स्याद् गोस्थाने नन्दसंस्थितौ ॥ ४९० ॥
जैनश्रमणभिक्षायां गोचरी गोचरक्षितौ ।
गोत्रं कुले धने छत्रे संघे वर्त्मनि कानने ॥ ४९१ ॥
;p{0092}
संभावनीयबोधेऽपि वृद्धौ क्षेत्राभिधानयोः ।
गोत्रः शैले स्त्रियामेषा-पृथिवी-गोसमूहयोः ॥ ४९२ ॥
गोधास्त्रियां निहाकाऽऽख्यजन्तौ ज्याघातवारणे ।
गोधूमो नागरंगेऽपि भेदे भेषजसस्ययोः ॥ ४९३ ॥
गोपो राजनि गोपाले बोले गोष्ठाधिपे स्मृतः ।
रक्षके बहुलग्रामाधिपतावुपकारके ॥ ४९४ ॥
गोपतिः शंकरे सूर्ये राज्ञि सण्ढेऽगदान्तरे ।
गोपनं व्याकुलत्वे स्यात् कुत्सनेऽपहवे द्युतौ ॥ ४९५ ॥
गोपी प्रकृति-गोपस्त्री-रक्षिका-शारिवासु च ।
गोपालकः शिवे कृष्णे गोपे गोरक्षकेऽपि च ॥ ४९६ ॥
;p{0093}
गोपुरं नगरद्वारे द्वारमात्रेऽपि कीर्तितम् ।
कैवर्तीमुस्तके दुर्गपुरद्वारे नपुंसकम् ॥ ४९७ ॥
गोमुखं कुटिलागारे वाद्यभाण्डे विलेपने ।
चौरकार्य-सुरंगायां वस्त्रनिर्मितयन्त्रके ॥ ४९८ ॥
पुमान् यक्षान्तरे नक्रे स्त्री तु स्यात् सरिदन्तरे ।
हिमाद्रिगंगापतनगोमुखाकारगह्वरे ॥ ४९९ ॥
गोरसो दध्नि दुग्धे च छच्छिकायामपि स्मृतः ।
गोलः खगोले भूगोले सर्ववर्तुल-बोलयोः ॥ ५०० ॥
मुचुकुन्दतरौ जाराद्विधवायाः सुतेऽपि च ।
गोलकोऽलिञ्जरे पिण्डे मृते भर्तरि जारजे ॥ ५०१ ॥
;p{0094}
गोला गोदावरी-दुर्गा-कुनटी-मण्डलेष्वपि ।
पत्राञ्जनेऽलिञ्जरे च बालक्रीडनदारुणि ॥ ५०२ ॥
गोलोमी श्वेतदुर्वायां षड्ग्रन्था-भूतकेशयोः ।
गोलोमिकाऽभिधक्षुद्रक्षुपे वारस्त्रियामपि ॥ ५०३ ॥
गोविन्दः परमब्रह्म-कृष्णयोर्गोधिपे गुरौ ।
गोष्ठी सभाया संलापे पोष्यवर्गेऽपि कीर्तिता ॥ ५०४ ॥
गोष्पदं गोखुर-श्वभ्रे क्लीबं गोसेवितस्थले ।
गौः पुमान् चन्दिरे सूर्ये किरणे स्वर्गवज्रयोः ॥ ५०५ ॥
क्रतुभेदे बलीवर्दे ऋषभाभिधभेषजे ।
स्त्री तु स्यात् लोचने भूमौ दिशि वाचि शरे जले ॥ ५०६ ॥
जनन्यां सौरभेय्यां च न स्त्रियां लोमनीरयोः ।
गोतमो गणभृद्भेदे शतानन्दे महामुनौ ॥ ५०७ ॥
गौरश्चैतन्यदेवे स्यात् चन्दिरे श्वेतसर्षपे ।
धववृक्षे श्वेत-पीतारुण-वर्णेषु कीर्तितः ॥ ५०८ ॥
;p{0095}
गौरी त्वसंजातरजःकन्यायां वरुणस्त्रियाम् ।
मल्लिका-तुलसी-दारु-हरिद्रा-वसुधासु च ॥ ५०९ ॥
सुवर्णकदली-श्वेतदूर्वा-गोरोचनास्वपि ।
आकाशमांसी-मञ्जिष्ठा-सरिद्भेद-प्रियङ्गुषु ॥ ५१० ॥
प्रसेनजित् स्त्रियां बुद्धशक्तिभेद-हरिद्रयोः ।
पार्वत्यां रागिणीभेदे गौरीजं क्लीवमभ्रके ॥ ५११ ॥
ग्रन्थः शास्त्रे धने गुम्फे ग्रन्थनायामनुष्टुभि ।
ग्रन्थिः पिण्डालु-रुग्भेद-भद्रमुस्तासु पर्वणि ॥ ५१२ ॥
वस्त्रदिबन्धे कौटिल्ये ग्रन्थिलो ग्रन्थिपर्णयोः ।
ग्रन्थिकं पिप्पलीमूले गुग्गुलु ग्रन्थिपर्णयोः ॥ ५१३ ॥
;p{0096}
पुमान् करीरे दैवज्ञे सदहेवाख्यपाण्डवे ।
ग्रन्थिलस्तु हितावल्यां विकङ्कतकरीरयोः ॥ ५१४ ॥
पिण्डालौ गणहासे च तुण्डलीये विकण्टके ।
ग्रन्थियुक्ते त्रिषु क्लीवं पिप्पलीमूल आर्द्रके ॥ ५१५ ॥
मालादूर्वा-गण्डदूर्वा-भद्रमुस्तासु तु स्त्रियाम् ।
ग्रहोऽनुग्रह-निर्बन्ध-सूर्यादिषु विधुन्तुदे ॥ ५१६ ॥
ग्रहणे पूतनादौ स्याद् उपरागे रणोद्यमे ।
ग्रहणं स्वीकृतौ शब्दे कर-आदर-इन्द्रिये ॥ ५१७ ॥
उपरागे चोपलब्धौ बन्दियपि प्रकीर्तितः ।
ग्रहराजः सूर्य-चन्द्र-बृहस्पतिषु कीर्त्यते ॥ ५१८ ॥
ग्रामः स्वरे संवसथे वृन्दे शब्दादिपूर्वके ।
ग्रामीणः केशवे यक्षे नापिते पुंस्यथ स्त्रियाम् ॥ ५१९ ॥
;p{0097}
वारस्त्रियां ग्रामनार्यां नीलिकायामपि स्मृता ।
त्रिलिंगस्तु प्रधाने स्याद् भोगिकेऽधिपतावपि ॥ ५२० ॥
ग्रामीणः कुक्कुरे ग्राम्यशूकरे वायसे पुमान् ।
ग्रामोत्पन्ने त्रिलिंगोऽथ स्त्रियां पालंक्य-नीलयोः ॥ ५२१ ॥
ग्राम्यो ग्रामेयकेऽश्लीले भण्ड्यादि वचने त्रिषु ।
ग्रावा पुमान् मेघ-शैल-प्रस्तरेषु दृढे त्रिषु ॥ ५२२ ॥
ग्राहोऽवराहे ग्रहणे शिशुमारेऽपि कीर्तितः ।
ग्राहको हिंस्रविहगे ग्रहीतरि सितावरे ॥ ५२३ ॥
व्यालग्राहिण्यथो गीष्मो निदाघेऽप्युष्ण आतपे ।
घटो हस्तिशिरःकूटे कुम्भे राश्यन्तरे स्मृतः ॥ ५२४ ॥
;p{0098}
कुम्भकाख्यसमाधौ च कुम्भमानेऽपि कीर्तितः ।
घटा समूहीकरणे सभायां घटने चये ॥ ५२५ ॥
घटिका तु मुहूर्ते स्यात् चरण-ग्रन्थिदण्दयोः ।
घट्टः तीर्थावतारेऽथ घट्टगा सरिदन्तरः ॥ ५२६ ॥
घण्टा स्त्रियां नागवला-कांस्यवाद्यविशेषयोः ।
घण्टा पाटलिवृक्षेऽथ घण्टाकर्णो गणान्तरे ॥ ५२७ ॥
घण्टापथो राजमार्गे दशधन्वन्तरे स्मृतः ।
घनं मध्यमनृत्ये स्यात् लौहवाद्यविशेषयोः ॥ ५२८ ॥
घनः शरीरे विस्तारे मुद्गरे वारिदेऽभ्रके ।
लोहे समूहे मुस्तायाः दृढे दार्ढ्ये निरन्तरे ॥ ५२९ ॥
सम्पुटे पूर्ण-कफयोः सजातीयाङ्कपूरणे ।
पुमान् घनरसो नीरे पीलुपर्ण्यां च मोरटे ॥ ५३० ॥
;p{0099}
सम्यक् सिद्धरसे सान्द्र-निर्यास-घनसारयोः ।
घनसारो वृक्षभेदे दक्षिणावर्तपारदे ॥ ५३१ ॥
कर्पूरे सलिलेचाऽथ वर्षुकाब्दे घनाघनः ।
अन्योन्यघट्टने शक्रे घातुकोन्मत्तकुञ्जरे ॥ ५३२ ॥
त्रिषु स्याद् घातुके काकमाच्यां घनाघना ।
घरट्टः पुंसिपेषण्यां घर्घटस्तु झषान्तरे ॥ ५३३ ॥
घर्घरः पर्वतद्वारे द्वारमात्रे तुषानले ।
उलूकध्वनिहास्येषु स्वरभेदे नदान्तरे ॥ ५३४ ॥
स्त्रियां घर्घरिका क्षुद्रघण्टिका-भृष्टधान्ययोः ।
नदीविशेषे वादित्रदण्डवाद्यप्रभेदयोः ॥ ५३५ ॥
घर्मः स्वेदाम्भसि ग्रीष्म आतपेऽप्यष्मणि स्मृतः ।
घर्षणालः शिलापुत्रे संघर्षे घर्षणं स्मृतम् ॥ ५३६ ॥
;p{0100}
घातोऽङ्कपूरणे काण्डे प्रहारे प्रतिघातने ।
घुणः काष्ठकृमौ घातिः प्रहारे पक्षिबन्धने ॥ ५३७ ॥
घुर्घुरो यमकीटेऽथ मृत्किरायां घुर्घुरी ।
घुसृणं कुंकुमे क्लीवं घृष्टन्तु त्रिषु शब्दिते ॥ ५३८ ॥
घूकारिर्वायसे घूक उलूके च प्रयुज्यते ।
घृणा स्त्रियां जुगुप्सायां कारुण्येऽथ घृणिः पुमान् ॥ ५३९ ॥
भास्करे किरणे नीरे घृतमाज्ये नपुंसकम् ।
त्रिषु स्यात् सेचके दीप्ते घृतपूरस्तु घार्तिके ॥ ५४० ॥
घोटकः पुंसि तुरगे तुरंगी पादपे स्त्रियाम् ।
घोण्टा गुवाकवृक्षे स्याद् घस्तिकोलितरावणि ॥ ५४१ ॥
;p{0101}
घोष आभीरपल्ल्यां स्याद् गोपाले ध्वनि-कांस्ययोः ।
मशके स्तनिते धामार्गवे कायस्थपद्धतौ ॥ ५४२ ॥
लोकविज्ञापनायोच्चैः शब्दिते घोषणा स्मृता ।
घोषयित्नुर्ब्राह्मणे स्यात् कोकिले स्तुतिपाटके ॥ ५४३ ॥
घ्राणं क्लीवं नासिकायां स्यात् त्रिलिंगस्तु शिंघिते ।
चकोरः चन्द्रिकापानशील-शालिविहङ्गमे ॥ ५४४ ॥
चक्रं सैन्ये जलावर्ते ग्रामजाल-रथाङ्गयोः ।
राष्ट्रे व्यूहविशेषेऽपि तैलयन्त्राऽस्त्रभेदयोः ॥ ५४५ ॥
कुम्भकारोपकरणे दम्भभेद-समूहयोः ।
चक्रवर्ती सार्वभौमे वास्तूकेऽथ स्त्रियामसौ ॥ ५४६ ॥
अलक्तके जटामांसी-गन्धद्रव्यविशेषयोः ।
चक्रवाको द्वयो रात्रिविश्लेषिणि विहंगमे ॥ ५४७ ॥
;p{0102}
चक्रवाटस्तु पर्यन्ते क्रियारोहे शिखातरौ ।
चक्रवातस्तु वात्यायां चक्रवालन्तु मण्डले ॥ ५४८ ॥
वृद्धेरपि पुनर्वृद्धौ चक्रवृद्धिरुदाहृता ।
चक्राङ्गी कटुरोहिण्यां हंसीमञ्जिष्ठयोरपि ॥ ५४९ ॥
हिलमोच्यां कुलिंग्यां वृषपर्ण्यामपि स्मृता ।
चक्री विष्णौ चक्रवाके वायसे ग्रामजालिके ॥ ५५० ॥
तिनिशे सूचके सर्पे चक्रवर्तिनि गर्दभे ।
चक्रमर्दे व्यालनखे तैलिके चक्रसंयुते ॥ ५५१ ॥
अजं च कुम्भकारेऽथ चङ्गः शोभन-दक्षयोः ।
चञ्चरीको मधुकरे चञ्चरी भ्रमरा स्त्रियाम् ॥ ५५२ ॥
चञ्चलं चपले क्लीबं मारुते तु पुमान् स्मृतः ।
चञ्चला कमला-विद्युत्-पिप्पली-पुंश्चलीषु च ॥ ५५३ ॥
चञ्चा तृणमये पुंसि स्त्रियां खलु प्रकीर्तिता ।
चञ्चुर्नाडी च शाके स्यात् मृगे पञ्चांगुले पुमान् ॥ ५५४ ॥
स्त्रियां त्रोटौ पत्रशाकविशेषेऽपि प्रयुज्यते ।
;p{0103}
चटकः कलविंके स्यात् चटका चटकस्त्रियाम् ॥ ५५५ ॥
श्यामायां पिप्पलीमूले चटुलः सुन्दरे चले ॥ ५५६ ॥
चटुः प्रियोक्तौ जठरे व्रतिनामासनान्तरे ॥ ५५७ ॥
चणको हरिमन्थाख्यशस्ये मुन्यन्तरे स्मृतः ।
चण्डो दैत्यविशेषे स्यात्तितिण्ड्यां यमकिंकरे ॥ ५५८ ॥
अर्धोरुके वरस्त्रीणामस्त्री चण्डातकः स्मृतः ।
चण्डालः पुक्कशे क्रूरकर्मण्यपि प्रकीर्तितः ॥ ५५९ ॥
चण्डिलो नापिते रुद्रे वास्तूके स्त्री नदीभिदि ।
चण्डी दाक्षायणीदेव्यां कोपनायामपि स्मृतः ॥ ५६० ॥
;p{0104}
मार्कण्डेयपुराणोक्तदेवीमाहात्म्य-हिंस्रयोः ॥ ५६१ ॥
चतुरो निपुणे दक्षे त्रिषु लोचनगोचरे ।
पुमांस्तु हस्तिशालायां चक्रगण्डावपीष्यते ॥ ५६२ ॥
चतुष्पथः पुमान् विप्रे क्लीवं शृङ्गाटके स्मृतम् ।
चतुष्पदी स्त्रियां पद्ये पुमांस्तु करणे पक्षौ ॥ ५६३ ॥
चन्दनाऽगरु-कस्तूरी-कुंकुमे तु चतुःसमम् ।
चदिरो भुजगे चन्द्रे कर्पूरे कुञ्जरे पुमान् ॥ ५६४ ॥
चन्दनोऽस्त्री भद्रसारे क्लीबन्तु रक्तचन्दने ।
चन्दिरः कञ्जरे चन्द्रे चन्दनी सरिदन्तरे ॥ ५६५ ॥
चन्द्रश्चन्द्रमसि स्वर्णे काम्पिल्ये बर्हचन्द्रके ।
शोणमुक्ताफले द्वीपविशेष-कमनीययोः ॥ ५६६ ॥
;p{0105}
आह्लादजनकद्रव्ये विसर्गे सलिले पुमान् ॥ ५६७ ॥
चन्द्रको मत्स्यभेदे स्यान्नखरे बर्हमेचके ।
अथ चन्द्रकला वाचमत्स्य-द्रगडवाद्ययोः ॥ ५६८ ॥
चन्द्रस्य षोडशे भागे भेदे भूषण-पुष्पयोः ।
चन्द्रकान्तश्चन्द्रमणौ कैरवे रजनौ स्त्रियाम् ॥ ५६९ ॥
चन्द्रपल्यामथो चन्द्रप्रभस्तीर्थङ्करान्तरे ।
चन्द्रशाला स्मृता ज्योत्स्ना-प्रासादोपरिगेहयोः ॥ ५७० ॥
चन्द्रशेखर ईशाने भैरवे पर्वतान्तरे ।
चन्द्रा गुडूच्यामेलायां वितानेऽपि स्मृतां स्त्रियाम् ॥ ५७१ ॥
;p{0106}
चन्द्रातपश्चन्द्रिकायामुल्लोचेऽपि प्रकीर्तितः ।
चन्द्रिका मल्लिका-ज्योत्स्ना-सूक्ष्मैलामेथिकासु च ॥ ५७२ ॥
स्थूलैलायां चन्द्रशूर-क्षुद्रवार्ताकिनीष्वपि ।
कर्णस्फोटा चन्द्रभागा चन्द्रकेषु प्रकीर्तिता ॥ ५७३ ॥
चपलश्चोरके मत्स्ये पारदे प्रस्तरान्तरे ।
क्षवेऽप्यथ त्रिलिंगस्तु विकले चिकुरे चले ॥ ५७४ ॥
क्लीबं स्यात् क्षणिके शीघ्रे चपेटः प्रतले पुमान् ।
चपला त्विन्दिरा-जिह्वा-विजया-मदिरासु च ॥ ५७५ ॥
सौदामिन्यां पांशुलायां पिप्पल्यामपि कीर्तिता ।
डमरौ चित्तविस्तारे चमत्कारो मयूरके ॥ ५७६ ॥
;p{0107}
चमसो लड्डुके पिष्टभेद-पर्पटयोरपि ।
चमसी मुद्गमाषादिशुष्कचूर्णेऽभिधीयते ॥ ५७७ ॥
चमूः सेनाविशेषेऽपि सेनामात्रेऽपि कीर्तिता ।
गद्यपदमयी वाणी चम्पूरित्यभिधीयते ॥ ५७८ ॥
चयः समूहे प्राकारे पीठे वप्रे समाहृतौ ।
चरः कपर्दके भौमे खञ्जरीटे स्पशे चले ॥ ५७९ ॥
अक्षद्यूतप्रभेदेऽथ चरकः पर्पटे मुनौ ।
चरणं गमनाऽऽचार-भक्षणेषु नपुंसकम् ॥ ५८० ॥
अस्त्रियां बह्वृचादौ स्यान्मूलेऽपि पद-गोत्रयोः ।
चराचरं स्याद् भुवने जङ्गमाजङ्गमे दिवि ॥ ५८१ ॥
इष्टे कपर्दके पुंसि चरित्रं चरिते स्मृतम् ।
चर्चरीको महाकाले केशविन्यास-शाकयोः ॥ ५८२ ॥
;p{0108}
चर्चा विचारणा-दुर्गा-चिन्तासु स्थासकेऽपि च ।
चर्माऽजिने च फलके शरीरावरणेन्द्रिये ॥ ५८३ ॥
पुंसि स्याच्चर्म पुटकश्चर्म निर्मितभाजने ।
ईर्य्यापथस्थितौ चर्या चर्वणं दन्तचूर्णने ॥ ५८४ ॥
चलं लोले चलः कम्पे कम्पयुक्ते त्वसौ त्रिषु ।
चषकोऽस्त्री सुरापात्रे मधु-मद्यविशेषयोः ॥ ५८५ ॥
चक्षा जीव उपाध्याये चक्षुः क्लीबं विलोचने ।
चक्षुष्पं खर्परीतुत्थ-सौवीराञ्जनयोरपि ॥ ५८६ ॥
प्रपौण्डरीकेऽथ पुमान् पुण्डरीके रसाञ्जने ।
शोभाञ्जने केतकेऽथ रम्ये चक्षुर्हिते त्रिषु ॥ ५८७ ॥
;p{0109}
औज्ज्वल्ये चाकचक्यं स्यात् चाक्रिको घाण्टिकार्थके ।
तैलकारे शाकटिके चाटश्चौरे प्रतारके ॥ ५८८ ॥
चाटुः स्त्रीपुंसयोर्मिथ्याप्रियवाक्ये प्रियोदिते ।
स्फुटवादिन्यथो चाटुपटुः कामुक-भण्डयोः ॥ ५८९ ॥
चारः स्पशे गतौ बन्धे कारागार-प्रियालयोः ।
चारकोऽश्वादिपाले स्याद् बन्धे संचारके पटे ॥ ५९० ॥
वस्त्रादौ कुंकुमादीनां छटा चार्चिक्यमुच्यते ।
चिकुरस्तरले केशे पक्षिभेदे भुजङ्गमे ॥ ५९१ ॥
गृहबभ्रौ वृक्षभेदे चपले तु त्रिलिंगकः ।
चितिश्चितायां दुर्गायां समूहाङ्कविशेषयोः ॥ ५९२ ॥
;p{0110}
चित्रं कुष्ठप्रभेदे स्यादालेख्ये तिलकेऽद्भुते ।
व्योम्नि कर्बुरवर्णेऽथ त्रिषु तद्वति कीर्तितः ॥ ५९३ ॥
चित्रो यमान्तरेऽशोके एरण्डे चित्रकद्रुमे ।
स्त्रियां चित्रफला मत्स्यभेद-चिर्भिटयोः स्मृतः ॥ ५९४ ॥
मृगेर्वारौ कण्टकारी-वार्ताकी-लिङ्गिनीषु च ।
महेन्द्रवारुणीवल्ल्यां चित्रभानुस्तु भास्करे ॥ ५९५ ॥
चित्रभानुः पुमान् सूर्येऽनले चित्रकपादपे ।
भैरवेऽर्कतरौ चित्ररथो गन्धर्व-सूर्ययोः ॥ ५९६ ॥
चित्राऽप्सरोविशेषे स्यात् मञ्जिष्ठा-गण्डदूर्वयोः ।
सुतश्रेणी मृगेर्वारु-सुभद्रादन्तिकासु च ॥ ५९७ ॥
सर्पान्तरे सरिद्भेदे माया छन्दोविशेषयोः ।
कृष्णसख्यां गवादन्यां ताराभेदेऽपि कीर्तिताः ॥ ५९८ ॥
;p{0111}
चित्राङ्गो भुजगे रक्तचित्रके चित्रकद्रुमे ।
हिंगुले हरितालेऽथ चित्रापूपश्चरुव्रणे ॥ ५९९ ॥
हृदयालौ ज्ञानमये चिद्रूपः स्फूर्तिमत्यपि ।
चित्रिणी स्त्रीविशेषे स्यात् चिंता वेश्यान्तरे स्मृता ॥ ६०० ॥
चिंतामणिः स्पर्शमणौ बुद्धे मण्यन्तरे विधौ ।
चिपिटो धान्यचमसे दीर्घसूत्रे चिरक्रियः ॥ ६०१ ॥
चिरजीवी पुमान् विष्णौ मार्कण्डेये हनूमति ।
व्यासे परशुरामे च कृपाचार्ये विभीषणे ॥ ६०२ ॥
अश्वत्थाम्नि बलौ काके शाल्मलौ जीवकद्रुमे ।
एष्वर्थेषु चिरञ्जीवी त्रिषु स्यात् चिरजीविनि ॥ ६०३ ॥
प्रसह्य चौरे चिल्लाभश्चिल्ल आतायिपक्षिणि ।
चिल्ली लोघ्रे झिल्लिकायामोष्ठाधाश्चिबुकं मतम् ॥ ६०४ ॥
;p{0112}
चिह्नमंके वैजयन्त्यां चिह्नितौ लक्षितेऽङ्किते ।
चीनो मृगान्तरे तन्तौ देशभेदेंऽशुकान्तरे ॥ ६०५ ॥
शस्यप्रभेदे क्लीबं तु पताकायां च सीसके ।
चीनकश्चीनकर्पूरे चीनधान्येऽपि कीर्तितः ॥ ६०६ ॥
चीरं वस्त्रे तद्विशेषे रेखाभेदे च गोस्तने ।
चूडायां सीसके जीर्णवस्त्रखण्डे तरुत्वचि ॥ ६०७ ॥
लेखभेदे चीरकस्तु विक्रियालेखने स्मृतः ।
चुक्रं सन्धानभेदे स्यात् तितिण्डीकेऽम्लवास्तुके ॥ ६०८ ॥
काञ्जिकेऽथ पुमान् अम्लवेतसेऽम्लरसेऽपि च ।
चुञ्चुली तिन्तिडीद्यूते चूचूकं तु कुचानने ॥ ६०९ ॥
चुम्बकः कान्त (लोहे स्यात्) पाषाणे घटस्योर्द्धावलम्बने ।
बहुग्रन्थैकदेशज्ञे धूर्ते चुम्बनतत्परे ॥ ६१० ॥
;p{0113}
चुलुको भाण्डभेदे स्यात् प्रसृतौ घनकर्दमे ।
चूडा शिखाग्रवडभी-कूप-बर्हिशिखासु च ॥ ६११ ॥
बाहुभूषण-संस्कारभेदयोरपि कीर्तिता ।
चूडामणिः शिरोरत्ने काकचिञ्चाफले पुमान् ॥ ६१२ ॥
वंगीयपण्डितोपाधौ योगभेदे स्मृतो बुधैः ।
चूर्णक्षोदे वासयोगे धूलि-क्षार-विशेषणे ॥ ६१३ ॥
चैत्यो देवतरौ बुद्धेऽश्वत्थे जिनसभातरौ ।
क्लीवश्चितागृहे यज्ञगृहे ज्ञानिनि तु त्रिषु ॥ ६१४ ॥
चैत्रं मृते देवकुले पुमांस्तु बुद्धभिक्षुके ।
वर्षपर्वतभेदे मासभेदे बुधात्मजे ॥ ६१५ ॥
;p{0114}
चोचं तालफले चर्म-वल्कयोः कदलीफले ।
उपभुक्तफलोद्वर्ते नारिकेले गुडत्वचि ॥ ६१६ ॥
चोरः स्तेने कृष्णशटी-गन्धद्रव्यविशेषयोः ।
चोलः कञ्चुलिकायां स्यात् प्रभेदे म्लेच्छदेशयोः ॥ ६१७ ॥
चोक्षस्तीक्ष्णे शुचौ गीते मनोज्ञे चतुरे त्रिषु ।
चौरी दस्यौ चोरपुष्पी-सुगन्धिद्रव्यभेदयोः ॥ ६१८ ॥
च्युतिर्भगे गुदद्वारे क्षरणेऽपि मता स्त्रियाम् ।
च्योतं घृतादिक्षरणे च्यौलस्त्याज्येऽण्डजे गमे ॥ ६१९ ॥
छटा दीप्तौ छटाभा स्यात् सौदामिन्यां बुधैः स्मृता ।
आतपत्रे स्मृतं छत्रमतिच्छत्रे तृणान्तरे ॥ ६२० ॥
;p{0115}
छत्रपत्रो मानकचौ भूर्जे सप्तच्छदद्रुमे ।
छत्रभंगस्तु वैधव्ये स्वातन्त्र्य-नृपनाशयोः ॥ ६२१ ॥
छत्रा शिलीन्ध्र-मञ्जिष्ठाऽतिच्छत्रासु धनीयके ।
छदः पत्रे ग्रन्थिपर्णे तमालतरु-पक्षयोः ॥ ६२२ ॥
छदनं तमालपत्रे स्यात् पक्षे दलपिधानयोः ।
छन्दोऽभिलाषेऽभिप्राये वशे रहसि तु त्रिषु ॥ ६२३ ॥
विषेऽथ सान्तछन्दस्तु वेदे पद्ये मनोरथे ।
छविर्दीप्तावजे छागश्छात्रोऽन्तेवासिनि स्मृतः ॥ ६२४ ॥
छादनं छदने पत्रेऽन्तर्द्धाऽऽच्छादनयोरपि ।
छाया कान्तौ सूर्यपत्न्यामुत्कोच-प्रतिबिम्बयोः ॥ ६२५ ॥
पालनेऽनातप-पङ्क्तौ तमः-सादृश्ययोरपि ।
कात्यायन्यां सुशोभायामथच्छायासुतः शनौ ॥ ६२६ ॥
;p{0116}
छित्वरश्छेदनद्रव्ये धूर्ते वैरिणि चेष्यते ।
छिदिरः परशौ रज्जौ निर्स्त्रिशे हव्यवाहने ॥ ६२७ ॥
छिदुरस्तु सपत्ने स्याच्छेदनद्रव्य-धूर्तयोः ।
छिद्रं बिले दूषणे च रन्ध्रे छिन्नस्तु खण्डिता ॥ ६२८ ॥
छुपो युद्धे क्षुपे स्पर्शे चपलेऽथ निगद्यते ।
छुछुन्दरी स्त्रियां गन्धमूषिकायामथो छुरा ॥ ६२९ ॥
चूर्णे सुधायां छुरिकाऽसिपुत्र्यां गदिता बुधैः ।
छेको गृहासक्ते खगमृगयोर्नागरे त्रिषु ॥ ६३० ॥
छेदनं कर्तने भेदे छोरणं परिवर्तने ।
जगत् क्लीवं च संसारे ना वायौ त्रिषु जंगमे ॥ ६३१ ॥
जगती भुवने छन्दोविशेषे धरणौ जने ।
जम्बूवप्रेऽथ जगलो धूर्ते मदनपादपे ॥ ६३२ ॥
;p{0117}
पिष्टमद्ये सुराकल्के कवचे गोमयेऽपि च ।
जग्धं भुक्ते स्त्रियां जग्धिभक्षणे सहभोजने ॥ ६३३ ॥
नारीकटिपुरोभागे क्लीवं जघनमुच्यते ।
जघन्यो मेहने शूद्रे गर्हिते चरमेऽधमे ॥ ६३४ ॥
जङ्गलं निर्जनस्थाने त्रिलिंगः पिशिते स्त्रियाम् ।
जंघालोऽतिजवे जंघात्राणन्तु मंक्षुणे स्मृतम् ॥ ६३५ ॥
जटा शतावरी-र्मासि-मूल-व्रतिशिखासु च ।
मूले रुद्रजटायां च कपिकच्छावपि स्मृतम् ॥ ६३६ ॥
जटाजूटे जटापुञ्जे कपर्देऽपि पिनाकिनः ।
जटालो वट-कर्चूर-क्षारवृक्षेषु गुग्गुलौ ॥ ६३७ ॥
त्रिलिंगस्तु जटायुक्ते जटिः प्लक्ष-समूहयोः ।
जटिलः पुंसि पञ्चास्ये जटायुक्ते त्रिषु स्मृतः ॥ ६३८ ॥
;p{0118}
जटिला राधिकाश्वश्रू-जटामांसी-वचासु च ।
पिप्पल्यामुच्चटायां च स्मृता दमनकद्रुमे ॥ ६३९ ॥
जठरं कठिने बद्धे त्रिषु स्यादुदरेद्वरोः ।
जडोऽप्रज्ञे हिमग्रस्ते मूके त्रिषु जलेऽद्वयोः ॥ ६४० ॥
इष्टानिष्टाऽपरिज्ञाने यत्र प्रश्नेष्वनुत्तरम् ।
दर्शनश्रवणाभावो जडिमा सोऽभिधीयते ॥ ६४१ ॥
जतुकाऽजिनपक्षायां पर्पटी-वल्लिभेदयोः ।
जनो लोके महर्लोकादूर्ध्वलोके च पामरे ॥ ६४२ ॥
जनकस्तु विदेहे स्यात् पितर्युत्पादके स्मृतः ।
जनता जनसमूहेऽपि जननं वंश जन्मनोः ॥ ६४३ ॥
;p{0119}
जननी मातृ-मञ्जिष्ठा-जटामांसी-दयास्वपि ।
कटुका-यूथिका-चर्मचटिकाऽलक्तकेषु च ॥ ६४४ ॥
देशे जने जनपदः किंवदन्त्यां जनश्रुतिः ।
जनिर्नार्यां जनीनामगन्धद्रव्ये च मातरि ॥ ६४५ ॥
जनी पुत्रवधू-नारी-जननेष्वौषधान्तरे ।
जन्यं क्लीबं परीवादे हट्ट-संग्रामयोरपि ॥ ६४६ ॥
जन्यो जनहिते ताते नवोढा ज्ञाति-भृत्ययोः ।
जामातृस्निग्धमित्रादातुत्पाद्येऽपि त्रिलिंगकम् ॥ ६४७ ॥
जन्या मातृवयस्यायां प्रीतावपि निगद्यते ।
जन्युर्वैश्वानरे धातृ-प्राणिनोः पुंस्यथो जपा ॥ ६४८ ॥
ओड्रपुष्पेऽथ जम्बालः शैवाले पङ्क-मेध्ययोः ।
जम्बीरः स्यान्मरुबकेऽर्जके जम्भे सितार्जके ॥ ६४९ ॥
;p{0120}
जम्बूको वरुणे नीचे शृगाले पादपान्तरे ।
जम्बूद्वीपो द्वीपभेदे जम्बूर्जम्बुफलद्रुमे ॥ ६५० ॥
जम्भोंऽशे भक्षणे दन्ते जम्बीरे हनुतूणयोः ।
दैत्यभेदेऽथ जम्भारिर्वह्नौ वज्रे पुरन्दरे ॥ ६५१ ॥
जयोऽग्निमन्थे विजये युधिष्ठिर-जयन्तयोः ।
इक्ष्वाकुवंश्यनृपतौ श्रीनारायणपार्षदे ॥ ६५२ ॥
जयन्तः शंकरे चन्द्रे पाकशासनि-भीमयोः ।
जयन्ती पार्वतीदेव्यामिन्द्रपुत्री-पताकयोः ॥ ६५३ ॥
नादेयीपादपे योगविशेषेऽपि प्रकीर्तिता ।
जयपत्रं विवादाप्तजयबोधकलेखने ॥ ६५४ ॥
;p{0121}
जयपालो विधौ विष्णौ भूपाले बीजरेचने ।
दुर्गायां पार्वतीसख्यां विजया-तिथिभेदयोः ॥ ६५५ ॥
शान्ता वृक्षे हरीतक्यामग्निमन्थे द्रुमान्तरे ।
नीलदूर्वा-वैजयन्तीभेदयोश्च जया स्मृता ॥ ६५६ ॥
जरठो जीर्ण-कठिन-जरा-कर्कश-पाण्डुषु ।
जरणो जीरके कासमर्दे सौवर्चले स्मृतः ॥ ६५७ ॥
जरद्गवो जीर्णवृक्ष-गृध्रपक्षिविशेषयोः ।
जरा स्याद् राक्षसीभेदे वार्द्धक्ये क्षीरिकाद्रुमे ॥ ६५८ ॥
जरन्तो महिषे वृद्धे जरसानस्तु मानवे ।
गर्भाशये जरायुः स्यात् अग्निजारमहीरुहे ॥ ६५९ ॥
जर्जरः शैलजे शक्रध्वजे शीर्णे जरातुरे ।
जर्जरीको बहुच्छिद्रद्रव्ये त्रिषु जरातुरे ॥ ६६० ॥
;p{0122}
जलं गोकलने नीरे ह्रीबेरेऽथ जडे त्रिषु ।
जलगुल्मो जलावर्ते कमठे नीरचत्वरे ॥ ६६१ ॥
जलजं कमले शंखे लवणाकरजेऽद्वयोः ।
पुमान् शैवाल-वानीर-मीन-शंख-कुपीलुषु ॥ ६६२ ॥
जलदो मुस्तके मेघे जलदानविधायिनि ।
मेघे जलधरः सिन्धौ मुस्तके जलधारिणि ॥ ६६३ ॥
जलप्रायमनूपेऽथ चातकेऽपि जलप्रियः ॥
जलयन्त्रगृहं प्रोक्तं जलयन्त्रनिकेतने ॥ ६६४ ॥
जलरुण्डो जलावर्ते पयोरेणौ भुजंगमे ।
जलव्यालोऽलगर्दे स्यात् क्रूरकर्मणि यादसि ॥ ६६५ ॥
;p{0123}
जलसूचिर्जलौकायां शृङ्गाट-शिशुमारयोः ।
कङ्कत्रोटेऽथ शैवाले स्रोतस्यापि जलाञ्चलम् ॥ ६६६ ॥
जलाशयो जलाधाते शृङ्गाटक समुद्रयोः ।
जलेन्द्रो वरुणे सिन्धौ जम्भलेऽपि निगद्यते ॥ ६६७ ॥
जवनो वेगयुक्ताश्वे वेग-देशविशेषयोः ।
म्लेच्छजात्यन्तरे पुंसि वेगयुक्ते त्वसौ त्रिषु ॥ ६६८ ॥
जातवेदाः स्मृतो वह्नौ चित्रकाख्यौषधे पुमान् ।
जातरूपन्तु धुस्तूरे काञ्चनोत्पन्नरूपयोः ॥ ६६९ ॥
जातिरश्मन्तिका-जन्म-सामान्याऽऽमलकीषु च ।
गोत्रे जातीफले छन्दोविशेषे मालतीसुमे ॥ ६७० ॥
काम्पिल्लतरु-गीत्वाद्योर्जात्यः श्रेष्ठ-कुलीनयोः ।
जावालस्त्रिष्वजाजीवे मुनिभेदे पुमानसौ ॥ ६७१ ॥
;p{0124}
जामाता दुहितुःपत्यौ सूर्यावर्ते धवेऽपि च ।
जाम्बूनदं स्वर्णभेदे धुस्तूर-स्वर्णमात्रयोः ॥ ६७२ ॥
जाया स्त्रियां जायकन्तु पीतगन्धाढ्यदारुणि ।
जायानुजीवीदुःस्थे स्याद् बके वेश्यापतौ नटे ॥ ६७३ ॥
जालं वातायने दम्भे इन्द्रजाल-समूहयोः ।
आनेये क्षारके क्लीवं कदम्बे तु पुमानसौ ॥ ६७४ ॥
जालकं कोरके दम्भे कुलाय-समुदाययोः ।
कूष्माण्डादिक्षुद्रफले क्षारकाऽऽनाययोरपि ॥ ६७५ ॥
स्याज्जालिको वागुरिके कैवर्ते ग्रामजालिनि ।
ऊर्णनाभे जालिका तु गिरिसारेंऽशुकान्तरे ॥ ६७६ ॥
भटानामश्मरचिताऽङ्गरक्षिण्यां जलौकसि ।
विधवास्त्रियामथो जाली स्मृता ज्यौत्स्नीपटोलयोः ॥ ६७७ ॥
;p{0125}
जाल्मस्तु पामरे क्रूरेऽप्यसमीक्ष्यविधायिनि ।
जाहको घोंघ-मार्जार-खट्वा-कारुण्डिकासु च ॥ ६७८ ॥
जिनोऽर्हति हृषीकेशे बुद्धेऽपि त्रिषु जित्वरे ।
जिष्णुर्विष्णौ शुनासीरेऽर्जुने जेतरि तु त्रिषु ॥ ६७९ ॥
जिह्मगो मन्दगे सर्पे जिह्मः कुटिलमन्दयोः ।
जिह्वलो लोलुपे लोले जिह्वा स्याद् रसनेन्द्रिये ॥ ६८० ॥
जिह्वापः कुक्कुरे व्याघ्रे भल्लूके वृषदंशके ।
जीमूतो वासवे मेघे देवताडद्रुमे गिरौ ॥ ६८१ ॥
कुरुविन्दे भृतिकरे घोषकेऽपि प्रकीर्तितः ।
जीरः स्याज्जीरके खड्गे जीर्णे वृद्धे पुरातने ॥ ६८२ ॥
;p{0126}
जीवोऽसुधारणे वृत्तौ शरीरिणि बृहस्पतौ ।
क्षेत्रज्ञ-कर्णयोर्वृक्षविशेषेऽथौषधान्तरे ॥ ६८३ ॥
प्राणके क्षपणे पीतशालेऽपि जीवकः पुमान् ।
जीवि-सेवक-वृद्धाशि-व्यालग्राहिष्वसौ त्रिषु ॥ ६८४ ॥
जीवंजीवश्चकोराख्यपक्षि-वृक्षविशेषयोः ।
जीवथः कच्छपे प्राणे मयूरे धार्मिकेऽम्बुदे ॥ ६८५ ॥
चिरायौ जीवदो वैद्ये रिपौ जीवनदातरि ।
जीवनं सलिले वृत्तौ मज्ज-हैयङ्गवीनयोः ॥ ६८६ ॥
जीवितेऽथ पुमान् वाते पुत्रे क्षुद्रफलद्रुमे ।
जीवन्तिका हरीतक्यां गुडुची जीवशाकयोः ॥ ६८७ ॥
;p{0127}
वन्दायामथ जीवन्ती शमी-वन्दास्रवासु च ।
जीवा वचायामवनौ शिञ्जिते जीवनीतरौ ॥ ६८८ ॥
मौर्वी जीवितयोरस्त्री जीवातुर्जीविनौषधौ ।
ओदने जीविते चाथो जीवात्मा स्यात् शरीरिणि ॥ ६८९ ॥
जिवितेशः सहस्रांशौ चन्दिरे जीवितेश्वरे ।
प्रिये कृतान्ते जीवातौ जूटककेशबन्धने ॥ ६९० ॥
जूर्णिर्ब्रह्मणि मार्तण्डे वेगे ज्वर-शरीरयोः ।
जृम्भस्त्रिषु विकाशे स्यात् जृम्भणे स्फारितेऽपि च ॥ ६९१ ॥
जृम्भितं तु प्रवृद्धे स्यात् स्फुटितं च विचेष्टिते ।
जृम्भे स्त्रीकरणे जैनो जिनोपासक-बौद्धयोः ॥ ६९२ ॥
आयुष्मतीन्दौ कर्पूरे सुते जैवातृकोऽगदे ।
ज्ञः स्मृतः पण्डिते सौम्ये सदानन्दे महीसुते ॥ ६९३ ॥
;p{0128}
ज्ञातिस्ताते सपिण्डादौ प्राग्जिने ज्ञानदर्पणः ॥ ६९४ ॥
ज्ञानं मोक्षधियि ज्ञानी दैवज्ञ-ज्ञानयुक्तयोः ।
ज्या शिञ्जिन्यां जनन्यां वसुधायामपि स्मृता ॥ ६९५ ॥
ज्यानिर्हानौ जीर्णतायां तटिन्यामपि कीर्तिता ।
ज्येष्ठोऽग्रजे ज्येष्ठमासि श्रेष्ठेऽधिकवयोयुते ॥ ६९६ ॥
ज्योतिः प्रकाशे नक्षत्रे दृष्टावपि नपुंसकम् ।
पुमान् वैश्वानरे सूर्ये मेथिकायामपीष्यते ॥ ६९७ ॥
ज्योतिश्चक्रं राशिचक्रे खद्योते ज्योतिरिङ्गणः ।
ज्योत्स्ना पटोलिका-दुर्गा-चन्द्रिकोल्लासिरात्रिषु ॥ ६९८ ॥
कौमुद्यां श्वेतघोषायां ज्वरो ज्वरण-रोगयोः ।
ज्वलो दीप्तियुते दीप्तौ ज्वालो वैश्वानरार्चिषि ॥ ६९९ ॥
;p{0129}
दीप्तियुक्तेऽथ दग्धान्ने ज्वाला वह्न्यर्चिषि स्त्रियाम् ।
झम्पः सम्पातपतने लम्फे झम्पी तु मर्कटे ॥ ७०० ॥
शैलावतीर्णसलिलप्रवाहे झरनिर्झरौ ।
झर्झरः स्यात् कलियुगे झल्लीवाद्ये नदान्तरे ॥ ७०१ ॥
झल्लकं कांस्यरचितकरतालक उच्यते ।
झल्लरी झल्लकी वाद्ये वालचक्र-हुडुक्कयोः ॥ ७०२ ॥
शुद्धं क्लेदेऽथ झल्लोलस्तर्कुलासक ईरितः ।
झषो वैसारिणे तापे मीनराशौ च कानने ॥ ७०३ ॥
झाटो निकुञ्जे कान्तारे व्रणादीनां च मार्जने ।
दग्धेष्टका झामकं स्यात् तर्कुशाणे तु झामरः ॥ ७०४ ॥
झिल्ली स्यात् झिल्लिकाकीटे वर्त्त्यामुद्वर्तनेंशुके ।
स्थाली संलग्नदग्धान्ने स्यादातपरुचावपि ॥ ७०५ ॥
;p{0130}
टङ्कोऽवलेपे जंघायां कोपे पाषाणदारणे ।
परिमाणान्तरे कोषे करवाले पुमान् स्मृतः ॥ ७०६ ॥
अस्त्री नीलकपित्थे टङ्कणे दर्प-खनित्रयोः ।
टङ्को रुप्यके टङ्कशाला रुप्यकालये ॥ ७०७ ॥
टङ्करस्तु प्रसिद्धौ स्यादाश्चर्ये शिञ्जिनीध्वनौ ।
टङ्गोऽस्त्रियां खनित्रे स्यात् जंघानिस्त्रिंशभेदयोः ॥ ७०८ ॥
टिट्टिभः पक्षिभेदे स्याद् इन्द्रारिदानवान्तरे ।
टीका विवरणग्रन्थे टीकायां टिप्पनी स्मृता ॥ ७०९ ॥
टुण्टुकः कृष्ण्खदिरे भेदे श्योनाकपक्षिणोः ।
क्रूरे नीचे त्रिलिंगोऽसौ टङ्गिणीपादपे स्त्रियाम् ॥ ७१० ॥
ठक्कुरो देवतायां स्याद् ठेरो वृद्धे त्रिलिंगकः ।
डमरुः स्याच्चमत्कारे कपालियोगिवाद्ययोः ॥ ७११ ॥
डल्लकं वंशरचितपात्रादौ लकुचे डहुः ।
डिङ्गरः सेवके धूर्ते क्षेप-डङ्गरयोः खले ॥ ७१२ ॥
;p{0131}
डिण्डिमो वाद्यभेदे स्यात् कृष्णपाकफलेऽपि च ।
डित्थो गजे काष्ठमये सुलक्षणयुते नरि ॥ ७१३ ॥
डिम्बो भयध्वनौ डिम्भे प्लीहायां विप्लवाण्डयोः ।
नपुंसकं तु कलले डमरे फुस्फुसे भये ॥ ७१४ ॥
डिम्बिका जलबिम्बे स्यात् कामुक्यां शोणकद्रुमे ।
डिम्भो मूर्खे शिशौ डीनं विहङ्गमगतौ मतम् ॥ ७१५ ॥
डुण्डुभो राजिले सर्पे क्षुद्रोलूके तु डुण्डुलः ।
डोमः स्वनामप्रथिताऽस्पृश्यजातौ प्रकीर्तितम् ॥ ७१६ ॥
;p{0132}
हस्तादिबन्धने सूत्रे डोरं डोरकमित्यपि ।
ढक्को देशविशेषे स्याद् ढक्का विजयमर्दले ॥ ७१७ ॥
ढालं तु फलके ढाली त्रिलिंगो ढालसंयुते ।
ढुण्ढिर्गणेशे ढोलस्तु स्वनामख्यातवाद्यके ॥ ७१८ ॥
तगरः पुष्पतरुभिन्मदनद्रुमयोः स्मृतः ।
तटं नपुंसकं क्षेत्रे तीरे तु स्याद् त्रिलिंगकः ॥ ७१९ ॥
पद्माकरे तडागोऽस्त्री यन्त्रकूटक इष्यते ।
उच्चैःकरिकराक्षेपे तडाघातं विदुर्बुधाः ॥ ७२० ॥
तडिद् विद्युल्लतायां स्यात् तडित्वान् मुस्तकेऽम्बुदे ।
तण्डकस्तु तरुस्कन्धे समासप्रायवाचि च ॥ ७२१ ॥
मायायां बहुले फेने खञ्जने गृहदारुणि ।
अस्त्रियां तु परिष्कारे तण्डुः शिवगणान्तरे ॥ ७२२ ॥
;p{0133}
तण्डुलो धान्यसारांशे तण्डुलीय-विडङ्गयोः ।
तण्डुलौघो वेष्टवंशे धान्यसारांशसंचये ॥ ७२३ ॥
ततं वीणादिके वाद्ये व्याप्त-विस्तृतयोस्त्रिषु ।
मारुते पुंसि तत्वं तु याथार्थ्ये परमात्मनि ॥ ७२४ ॥
स्वरूपे वाद्यभेदेऽपि नृत्ये वस्तुनि चेतसि ।
तनुस्त्वचि शरीरे च वनितायामपि स्त्रियाम् ॥ ७२५ ॥
त्रिलिङ्गस्तु अल्प-विरल-कृशेषु कथितो बुधैः ।
तनूरुहोऽस्त्री गरुति रोम्णि पुत्रे तु पुंस्यसौ ॥ ७२६ ॥
तन्तुः सूत्रे पुमान् ग्राहे संततावपि कीर्तितः ।
तन्तुभिः सर्षपे वत्से तन्तुवायः कुविन्दके ॥ ७२७ ॥
तन्त्रेऽपि तन्तुवायस्तु तन्त्रवायोर्णनाभयोः ।
तन्तुशाला गर्तिकायां स्यूते तु तन्तुसन्ततम् ॥ ७२८ ॥
;p{0134}
तन्त्रं परिच्छदे हेतौ तन्तुवायेऽर्थसाधके ।
सैन्ये स्वराष्ट्रचिन्तायां परच्छन्दे धने गृहे ॥ ७२९ ॥
कुटुम्बकृत्ये सिद्धान्ते कुले वपनसाधने ।
प्रधाने भेषजे तन्तु-श्रुतिशाखाविशेषयोः ॥ ७३० ॥
शपथे करणे राष्ट्र उभयार्थप्रयोजके ।
इतिकर्तव्यतायां च तन्त्रशास्त्र-प्रबन्धयोः ॥ ७३१ ॥
तन्त्रवापस्तन्त्रवायः कुविन्दे तन्त्रभूतयोः ।
तन्त्री वीणागुणे रज्जौ गुडूच्यां सरिदन्तरे ॥ ७३२ ॥
शिरायां युवतीभेदे तन्द्रा निद्रा-प्रमीलयोः ।
तन्वी कृश-शरीरायां शालपर्णीमहीरुहे ॥ ७३३ ॥
तपो लोकान्तरे धर्मे कृच्छ्रचान्द्रायणादिके ।
पुमानदन्तो ग्रीष्मेऽथ तपनः सूर्य-तापयोः ॥ ७३४ ॥
;p{0135}
सूर्यकान्तमणौ ग्रीष्मे नरकेऽर्कमहीरुहे ।
क्षुद्राग्निमन्थवृक्षे च भल्लातकतरावपि ॥ ७३५ ॥
तपस्या व्रतचर्यायां तपस्यः फाल्गुनेऽर्जुने ।
तपस्वी नारदे मत्स्यविशेषे घृतपर्णके ॥ ७३६ ॥
अनुकम्प्ये जैनसाधौ तापसेऽथ तपस्विनी ।
जैनसाध्वी-जटामांसी-कटुका-लोचनीषु च ॥ ७३७ ॥
तपाः शिशिरकाले च माघमास-निदाघयोः ।
तमो विधुन्तुदे पापे ध्वान्ते शोके तमोगुणे ॥ ७३८ ॥
तमालस्तिलके खड्गे तापिच्छे वरुणद्रुमे ।
वंशत्वक्-कृष्णखदिर-वृक्षभेदेषु कीर्तितः ॥ ७३९ ॥
तमालः कृष्णखदिरे तिलके वरुणद्रुमे ।
कालस्कन्धे च निस्त्रिंशे वंशत्वचि तु न स्त्रियाम् ॥ ७४० ॥
;p{0136}
तमिस्रं तिमिरे क्रोधे तमिस्रा तु तमस्ततौ ।
दशरात्रौ तमोयुक्तरात्रिमात्रोऽपि कीर्तिता ॥ ७४१ ॥
तमी रात्रौ हरिद्रायां तमोघ्नः सूर्य-चन्द्रयोः ।
नारायणे महादेवे बुद्धदेवे धनञ्जये ॥ ७४२ ॥
तमोनुद् भास्करे चन्द्रे दीपे वैश्वानरे पुमान् ।
तरोऽदन्तः पुमान् वृक्षे तरुणे जातवेदसि ॥ ७४३ ॥
तरः सान्तं बले कूले वेग-प्लवगयोरपि ।
तरङ्गो वसनेऽश्वादि-समुत्फाले जलोर्मिषु ॥ ७४४ ॥
तरणं पारगमने द्रुतप्लुतगतावपि ।
तरणिः किरणे सूर्ये भेलकेऽर्कमहीरुहे ॥ ७४५ ॥
तरणी पद्मचारिण्यां कुमारी-नौकयोः स्त्रियाम् ।
तरण्डोऽस्त्री प्लवे कुम्भतुम्बीरम्भादिसंचरे ॥ ७४६ ॥
;p{0137}
नौकायां वडिशीसूत्रबद्धकाष्ठादिके स्मृतः ।
आतरेतरपण्यं स्यात् फलभेदे तरम्बुजम् ॥ ७४७ ॥
तरलो हारतलयोर्हारमध्यमणौ पुमान् ।
त्रिषु स्याद् भास्वरे मध्यशून्यद्रव्ये चले द्रुते ॥ ७४८ ॥
षिंगेऽथ तरला मद्य-यवागू-सरघासु च ।
तरस्वी गरुडे वायौ त्रिषु स्याद्वेगि-शूरयोः ॥ ७४९ ॥
तरिर्दशायां लौकायां वस्त्रभूषादिपेटके ।
तरी गदा-दशा-द्रोणी-नौका-वस्त्रादिपेटके ॥ ७५० ॥
तरीषः शोभनाकारे समर्थव्यवसाययोः ।
स्वर्गे सिन्धौ भेलकेऽथ शक्रपुत्र्यामापि स्त्रियाम् ॥ ७५१ ॥
;p{0138}
तरुणो नूतने यूनिचित्रके स्थूलजीरके ।
तरुणी गृहकन्यायां युवत्यां सेवतीसुमे ॥ ७५२ ॥
गन्धद्रव्यान्तरे दन्तीपादपेऽपि प्रकीर्तिता ।
तर्को वितर्के ऊहादावाकांक्षा-हेतुशास्त्रयोः ॥ ७५३ ॥
न्यायशास्त्रे कर्मभेदे तर्दूः स्याद् दारुहस्तके ।
तर्पणं प्रीणने तृप्तौ यज्ञकाष्ठे जलार्पणे ॥ ७५४ ॥
तर्षोऽभिलाषे तृष्णायां सूर्ये प्लव-समुद्रयोः ।
तलं स्वरूपेऽनूर्ध्वेऽस्त्री क्लीवं ज्याघातवारणे ॥ ७५५ ॥
कार्यबीजे वने गर्ते मध्ये पादतलस्य च ।
तलः स्वभाव आधारे तन्त्रीघात-चपेटयोः ॥ ७५६ ॥
तालवृक्षे त्सरौ पुंसि तडागे तलकं स्मृतम् ।
तलिनो दुर्बले स्तोके विरल-स्वच्छयोस्त्रिषु ॥ ७५७ ॥
नपुंसकं तु शय्यायां तलुनो यूनि मारुते ।
तलिमं कुट्टिमे चन्द्रहासे तल्पे वितानके ॥ ७५८ ॥
;p{0139}
तल्पमट्टालिका-शय्या-दारेष्वस्त्री प्रकीर्तितम् ।
तस्करः श्रवणे चौरे स्पृक्कायां मदनद्रुमे ॥ ७५९ ॥
ताडोऽद्रौ ताडने शब्दे मुष्टिमेयतृणादिकौ ।
ताडङ्कः कर्णभूषायमाघते ताडनं स्मृतम् ॥ ७६० ॥
ताण्डवं तृणभेदेऽस्त्री नर्तनोद्धतनृत्ययोः ।
तातोऽनुकम्प्ये जनके पुमान् पूज्ये त्वसौ त्रिषु ॥ ७६१ ॥
तान्त्रिकस्तन्त्रशास्त्रज्ञे शास्त्रतत्वज्ञ इष्यते ।
तापनस्तापजनके सूर्यकान्तमणौ रवौ ॥ ७६२ ॥
कामवाणे तामरन्तु घृते सलिल इष्यते ।
अथ तामरसं स्वर्णे सारसे पद्मताम्रयोः ॥ ७६३ ॥
स्यात्तामसी जटामांसी-दुर्गा-कृष्णनिशासु च ।
ताम्रकूटं तमाखौ स्यात् ताम्रकारस्तु ताम्रिके ॥ ७६४ ॥
;p{0140}
ताम्रपट्टं ताम्रपत्रस्ताम्रनिर्मितपत्रके ।
ताम्रिकः कांस्यकारे स्यात् त्रिलिंगस्ताम्रनिर्मिते ॥ ७६५ ॥
ताम्बूलपात्रे ताम्बूलकरङ्कः सद्भिरीरितः ।
तारं रूप्ये च मुक्तायां तारः स्यात् शुद्धमौक्तिके ॥ ७६६ ॥
मुक्ता विशुद्धौ प्रणवे तरणे वानरान्तरे ।
कूर्चबीजे त्रिलिंगस्तु निर्मलाऽत्युच्चशब्दयोः ॥ ७६७ ॥
तारको भेलके कर्णधारे दैत्यान्तरे पुमान् ।
कनीनिकायां नक्षत्रे नना क्लीवं तु लोचने ॥ ७६८ ॥
ताराऽक्षिमध्ये नक्षत्रे मुक्तायां बालियोषिति ।
बृहस्पतिस्त्रियां बुद्धदेवताभेद-चीडयोः ॥ ७६९ ॥
उग्रताराभिधानायां शक्तौ तारापतिः शिवे ।
चन्दिरे बालि-सुग्रीव-बृहस्पतिषु कीर्तितः ॥ ७७० ॥
;p{0141}
तार्क्ष्यस्तुरङ्गमे सर्पे गरुडे गरुडाग्रजे ।
अश्वकर्णतरौ शालवृक्षे रथ-सुवर्णयोः ॥ ७७१ ॥
तालं तालफले तालीशपत्र-हरितालयोः ।
दुर्गासिंहासने क्लीवं पुमांस्तु तालपादपे ॥ ७७२ ॥
गीतकालक्रियामानेऽङ्गुष्ठमध्यमसंमिते ।
करास्फाले कांस्यवाद्यभाण्डे करतले त्सरौ ॥ ७७३ ॥
तालकं द्वारयन्त्रे स्यात् तुवरी-हरितालयोः ।
तालाङ्कः शंकरे शाकविशेष-करपत्रयोः ॥ ७७४ ॥
महालक्षणसम्पूर्णपुरुषे पुस्तके बले ।
तालिका ताम्रवल्ल्यां स्यात् तालमूली-चपेटयोः ॥ ७७५ ॥
प्रसारितांगुलिकर-काचनक्योस्त्वसौ पुमान् ।
ताली तुवरिका-तालमूलीपत्रद्रुमेषु च ॥ ७७६ ॥
;p{0142}
प्रतिताली-सुराभेद-कुञ्चिकाऽऽमलकीष्वपि ।
ताम्रवल्ल्यामथो तिक्तः सुगन्धे करुणद्रुमे ॥ ७७७ ॥
कुटजे रसभेदेऽपि त्रिषु तिक्तरसान्विते ।
तिक्तकः कृष्णखदिरे चिरतिक्त-पटोलयोः ॥ ७७८ ॥
इंगुदीपादपे तिक्ता षड्भुजा-पाठयोरपि ।
यवतिक्तालता-घ्राणदुःखदा-कटुकीषु च ॥ ७७९ ॥
तिथः कालेऽनले कामे प्रावृट् काले तिथिर्द्वयोः ।
कर्मवाट्यामथो मीने समुद्रेऽपि तिमिः स्मृतः ॥ ७८० ॥
तिरोऽन्तर्द्धौ तिरस्कारे तिर्यगर्थेऽव्ययं मतम् ।
तिर्यङ् त्रिषु विहङ्गादौ पशौ कुटिलगामिनि ॥ ७८१ ॥
तिलः शस्यविशेषेऽपि तिलकालक उच्यते ।
तिलकोऽश्वान्तरे रोगप्रभेदे तिलकालके ॥ ७८२ ॥
;p{0143}
वृक्षभेदे मरुवके प्रधाने ध्रुवकान्तरे ।
अस्त्रियां पुण्ड्रके क्लीवं क्लोम्नि सौवर्चलेऽसिते ॥ ७८३ ॥
तिष्यः कलियुगे पुष्यनक्षत्रे पौषमासि च ।
तीरं वाणे नदीकूले गङ्गातीरे च सीसके ॥ ७८४ ॥
तीर्णोऽभिभूत उत्तीर्ण-प्लुतयोस्त्रिषु कीर्तितः ।
तीर्थ पात्रेऽध्वरे क्षेत्रे पुण्यस्थान-निदानयोः ॥ ७८५ ॥
उपाये दर्शने घट्टे नारीरजसि मन्त्रिणि ।
ऋषिजुष्टजले शास्त्रे उपाध्यायावतारयोः ॥ ७८६ ॥
आगमे ब्राह्मणे योनौ साध्वादिसमुदायके ।
तीर्थङ्करस्तीर्थकरस्तीर्थकृद्भगवज्जिने ॥ ७८७ ॥
;p{0144}
तीव्रं त्रपुण्यतिशये तीरे तीक्ष्णाऽश्मसारयोः ।
त्रिलिङ्गस्तु मतोऽत्युष्णे हरे कटु-नितान्तयोः ॥ ७८८ ॥
तीव्रा स्यात् कटुरोहिण्यां तुलस्यां तरदीतरौ ।
महाज्योतिष्मतीवल्ल्यां राजिका-गण्डदूर्वयोः ॥ ७८९ ॥
तीक्ष्णं विषे खरे शस्त्रे मरणे युद्धलौहयोः ।
सामुद्रलवणे शीघ्रे घण्टापाटलि-चव्ययोः ॥ ७९० ॥
मरकेऽपि यवक्षारे श्वेतवर्हिषि कुन्दरौ ।
तीक्ष्णस्त्रिषु निरालस्ये सुबुद्धौ तिग्म-योगिनोः ॥ ७९१ ॥
आत्मत्यागिन्यथो तिक्ष्णकर्माऽऽयःशूलिके त्रिषु ।
तीक्ष्णगन्धा तु सूक्ष्मैला-जीवन्ती-राजिकासु च ॥ ७९२ ॥
कन्थारी-श्वेतवचयोर्वचायामपि कीर्तिता ।
तीक्ष्णा वचाऽत्यम्लपर्णीमहाज्योतिष्मतीषु च ॥ ७९३ ॥
;p{0145}
सर्पकङ्कालिकावृक्षे कपिकच्छावपि स्मृता ।
तुङ्गो बुधग्रहे शैले नारिकेले च गण्डके ॥ ७९४ ॥
योगप्रभेदे पुन्नागवृक्षेऽसौ त्रिषु तून्नते ।
उग्रे प्रधाने क्लीवं तु किंजल्के विबुधैः स्मृतः ॥ ७९५ ॥
तुच्छं पुलाकजे क्लीबं हीने शून्याल्पयोस्त्रिषु ।
तुत्थं नीलाञ्जने वह्नौ पाषाणे च रसाञ्जने ॥ ७९६ ॥
नीलीवृक्ष-महानीली-क्षुद्रैलासु स्त्रियां मता ।
अस्त्रियां तुम्बुरुः स्वर्गगायकेऽर्हदुपासके ॥ ७९७ ॥
गन्धर्वे फलवृक्षेऽथ तुरगश्चित्त-वाजिनोः ।
तुरुष्कः सिह्लके म्लेच्छजाति-देशविशेषयोः ॥ ७९८ ॥
;p{0146}
श्रीवासकद्रुमे तुर्य्यश्चतुर्थे वेगिते तुरः ।
तुला भाण्डे पलशते राशौ सादृश्य-मानयोः ॥ ७९९ ॥
तुलाकोटिर्मानभेदे मञ्जीरार्बुदयोः स्त्रियाम् ।
तुलाधरस्तुलाराशौ वाणिजे च तुलागुणे ॥ ८०० ॥
तुषारः सीकरे देशविशेषे शीतले हिमे ।
भेदे कर्पूर-हिमयोरथ तूर्णिः पुमान् मले ॥ ८०१ ॥
त्वरायां मनसि श्लोके तूलूः कार्पासतूलके ।
तूलं तूदतरौ व्योम्नि पिञ्जले तूलकार्मुकम् ॥ ८०२ ॥
शय्योपकरणे वर्त्त्यामीषिकायां च तूलिका ।
तूवरस्तु पुमान् कालेऽजातशृङ्गे गवादिके ॥ ८०३ ॥
पुरुषव्यञ्जनत्यक्ते निःश्मश्रुपुरुषेऽपि च ।
स्यात् कषायरसे प्रौढाशृङारेऽथ तृणद्रुमः ॥ ८०४ ॥
;p{0147}
खर्जूरे केतकी-ताल्योर्नारिकेल-गुवाकयोः ।
खर्जूरीवृक्ष-हिन्ताल-तालवृक्षेषु कीर्तितः ॥ ८०५ ॥
तृषा लांगलिकीवृक्षे कामकन्येच्छयोस्तृषि ।
तेजो वैश्वानरे दीप्तौ नवनीते पराक्रमे ॥ ८०६ ॥
रेतस्यसहने पित्ते प्रभावे मज्जिन-काञ्चने ।
महाभूरान्तरेऽपि स्यात् अथ तेजनकः शरे ॥ ८०७ ॥
तिलादिस्निग्धवस्तूनां स्नेहे तैलं च सिह्लके ।
तोयदो मुस्तके मेघे जलदातरि सर्पिषि ॥ ८०८ ॥
त्यागी वर्जनशीले स्याच्छूरे दातरि च त्रिषु ।
त्रपा स्त्रीपुंसयोर्लज्जा-कुलटा-कुलकीर्तिषु ॥ ८०९ ॥
त्रयी वेदत्रये दुर्गा-पुरन्ध्री-सुमतिष्वपि ।
सोमराजीतरौ त्रस्तो भीते त्रिषु द्रुतेऽद्वयोः ॥ ८१० ॥
;p{0148}
त्राणन्तु त्रायमाणायां रक्षणे त्रिषु रक्षिते ।
त्रिकं त्रिपथसंस्थाने पृष्ठवंशाधरे त्रये ॥ ८११ ॥
त्रिफलायां त्रिकटुनि त्रिमदे कण्टकत्रये ।
त्रिपुटो गोक्षुरे तीरे हस्तभेदे सतीनके ॥ ८१२ ॥
तालके त्रिपुटा तु स्यात् त्रिवृन्मल्लिकयोः स्त्रियाम् ।
कर्णस्फोटा रक्तत्रिवृद्देवीभेदेष्वपि स्मृता ॥ ८१३ ॥
त्रिमाया यमुना-नीली-हरिद्रा-रजनीषु च ।
त्रिशुंकुः सूर्यवंशीयनृपभेदे च चातके ॥ ८१४ ॥
मार्जारे शलभे पुंसि खद्योतेऽपि प्रकीर्तितः ।
त्रुटिरल्पे कालभेदे सूक्ष्मैलायां च संशये ॥ ८१५ ॥
;p{0149}
त्वगिन्द्रिये त्वचे चर्म-वल्कयोस्त्वक् गुडत्वचि ।
त्वक्सारो रन्ध्रवंशे स्याच्छोणवृक्षे गुडत्वचि ॥ ८१६ ॥
त्विट् जिगीषा-प्रभा-शोभा-व्यवसायेषु वाचि च ।
खड्गमुष्टौ त्सरुर्दीप्तौ त्विषा सूर्ये त्विषाम्पतिः ॥ ८१७ ॥
दंशः सर्पक्षते दोषे दन्ते मर्मणि खण्डने ।
अरण्यमक्षिका-वर्म-दंशनेषु मतः पुमान् ॥ ८१८ ॥
दंशितो वर्मिते दष्टे दंष्ट्री शूकर-सर्पयोः ।
त्रिषु दंष्ट्राविशिष्टेऽसौ सलिले दकमीरितम् ॥ ८१९ ॥
दण्डोऽस्त्री शरणापन्नरक्षणादौ दमे यमे ।
मन्थाने ग्रहभेदेऽश्वे चण्डांशोः पारिपार्श्वके ॥ ८२० ॥
प्रकाण्डे लगुडे सैन्ये व्यूहभेदाऽभिमानयोः ।
ऊर्ध्वस्थितौ मानभेदे कोण-कालविशेषयोः ॥ ८२१ ॥
;p{0150}
इक्ष्वाकुराज्यपुत्रेऽथ दण्डकः श्लोकवृत्तयोः ।
अथदण्डधरो राज्ञि यमे लगुडधारके ॥ ८२२ ॥
दण्डनीतिस्तु दुर्गायामर्थशास्त्रे स्त्रियां मता ।
दण्डपालः पुमानर्द्धशफर-द्वारपालयोः ॥ ८२३ ॥
दण्डयात्रा दिग्विजये संयान-वरयात्रयोः ।
दण्डयामो दिनेऽगस्त्ये यमेऽथ शरयन्त्रके ॥ ८२४ ॥
कुलालचक्रे दण्डारो वाहने मत्तकुञ्जरे ।
दण्डी जिनान्तरे द्वास्थे यमे दमनकद्रुमे ॥ ८२५ ॥
त्रिलिंगो दण्डयुक्तेऽसौ चतुर्थाश्रमिमानवे ।
दद्रूः कूर्मे दद्रुरोगे दद्रुणो दद्रुरोगिणि ॥ ८२६ ॥
दधिक्षीरोत्तरावस्थाभाव-श्रीवासयोः पटे ।
दन्तोऽद्रिकटके शैलशृङ्गे दशन-कुञ्जयोः ॥ ८२७ ॥
;p{0151}
स्मृतो दन्तशठो नागरंगके कर्मरंगके ।
अम्ले कपित्थे जम्बीरे चोङ्गरी-चिञ्चयोः स्त्रियाम् ॥ ८२८ ॥
दन्ती वृक्षान्तरे पुंसि कुञ्जरे तु द्वयोरसौ ।
तपःक्लेशसहिष्णुत्वे बहिरिन्द्रियनिग्रहे ॥ ८२९ ॥
दण्ड-कर्दमयोः पुंसि दम इत्यभिधीयते ।
वीरोपशान्तयोः कुन्दे दमनः पुष्पचामरे ॥ ८३० ॥
दम्भस्तु कपटे कल्के साटोपाहंकृतावपि ।
अभीष्टे दयितं पत्यौ दयितो दयिता स्त्रियाम् ॥ ८३१ ॥
दरोऽस्त्रियां भये गर्ते शंखेऽसौ कन्दरद्वयोः ।
दरत् स्त्रियां म्लेच्छजातौ प्रपाते भयतीरयोः ॥ ८३२ ॥
हृदि शैलेऽथ दरदो म्लेच्छे देशान्तरे भये ।
दर्दुरो राक्षसे भेक-वाद्यभाण्डविशेषयोः ॥ ८३३ ॥
;p{0152}
शैलभेदे दर्दुरा तु चण्डिकायां प्रयुज्यते ।
दर्प उच्छृङ्खलत्वे स्यात् कस्तूर्यां गर्व उष्मणि ॥ ८३४ ॥
दर्पणो मुकुरे शैलविशेष-नदभेदयोः ।
क्लीबं सन्दीपने नेत्रे दर्वो राक्षस-हिंस्रयोः ॥ ८३५ ॥
दर्विका स्यात् खजाकायां कज्जलेऽपि बुधैः स्मृता ।
दर्भः काशे कुशे दर्शोऽमवास्यायां विलोकने ॥ ८३६ ॥
दर्शको द्रष्टरि द्वास्थे दर्शयितृ-प्रवीणयोः ।
दर्शनं दर्पणे शास्त्रे बुद्धि-धर्मोपलब्धिषु ॥ ८३७ ॥
स्वप्ने निरीक्षणे वर्णे नयनेऽपि नपुंसकम् ।
दलं शस्त्रीच्छदे खण्डे घन उत्सेध-पत्रयोः ॥ ८३८ ॥
तमालपत्रेऽपद्रव्ये दलितं खण्डिते स्फुटे ।
दवो दावानलेऽरण्य उपतापेऽग्निमात्रके ॥ ८३९ ॥
;p{0153}
दशा चेतस्यवस्थायां दीपवर्ति-पटान्तयोः ।
दस्मो हुताशने स्तेने यजमाने खले पुमान् ॥ ८४० ॥
दस्युर्महासाहसिके तस्करे परिपन्थिनि ।
दहनश्चित्रके वह्नौ कपोते दुष्टचेतसि ॥ ८४१ ॥
भल्लातकेऽथ दहनं भस्मीकरणकर्मणि ।
दहरो भ्रातरि सूक्ष्मे बालके मूषिका-ऽल्पयोः ॥ ८४२ ॥
दह्रो दावानले कुक्षौ नरके वरुणेनऽले ।
दक्षो महेश्वरे वह्नि-प्रजापतिविशेषयोः ॥ ८४३ ॥
मुनिभेदे हरवृषे ताम्रचूडे द्रुमान्तरे ।
चतुरे तु त्रिलिंगोऽसौ दक्षा स्यादवनौ स्त्रियाम् ॥ ८४४ ॥
;p{0154}
दक्षिणो दक्षिणोद्भूते परच्छन्दानुवर्तिनि ।
आरामे सरले दक्षेऽपसव्ये नायकान्तरे ॥ ८४५ ॥
दक्षिणा नायिकाभेद-यज्ञादिविधिदानयोः ।
दिगन्तरे प्रतिष्ठायां दाडिमः करकैलयोः ॥ ८४६ ॥
स्त्रीपुंसयोः स्याद् दात्यूहश्चातके कलकण्ठके ।
जलकाके वारिवाहे लवित्रे दात्रमुच्यते ॥ ८४७ ॥
दानं गजमदे शुद्धौ छेदने त्याग-रक्षयोः ।
दानुर्दातरि विक्रान्ते मारुते शर्मणि त्रिषु ॥ ८४८ ॥
दान्तस्तपःक्लेशसहे दमिते दातरि त्रिषु ।
वित्तायत्तीकृते दाम रज्जु-संदानयोर्नना ॥ ८४९ ॥
दायो दाने यौतुकादौ स्थाने सोल्लुण्ठभाषणे ।
विभक्तव्यपितृद्रव्ये लय-खण्डनयोरपि ॥ ८५० ॥
दारदः पारदे सिन्धौ हिंगुले गरलान्तरे ।
दार्वी दारुहरिद्रयां देवदारु-हरिद्रयोः ॥ ८५१ ॥
;p{0155}
दारु काष्ठे नना क्लीवं पित्तले देवदारुणि ।
त्रिष्वसौ दारके दातृ-शिल्पिनोरथ दारुकः ॥ ८५२ ॥
श्रीकृष्णसारथौ क्लीवं देवदारुण्यथो स्त्रियाम् ।
दारुका शालभञ्ज्यां स्याद् दार्दुरं जतु-नीरयोः ॥ ८५३ ॥
दासः शूद्रे दानपत्रे धीवरे शूद्रपद्धतौ ।
ज्ञातात्म-प्रेष्ययोर्दासी भुजिष्या-काकजंघयोः ॥ ८५४ ॥
कैवर्तपत्नी-शूद्रस्त्री-वेदीष्वार्तगलेऽपि च ।
दासेरो दासिकापत्ये उष्ट्रे कैवर्त-दासयोः ॥ ८५५ ॥
दाक्षिण्यमनुकूलत्व-दक्षिणाचारयोरपि ।
दक्षिणार्हे त्रिलिंगोऽसौ दिक्पतिर्दिगधीश्वरे ॥ ८५६ ॥
;p{0156}
दिगम्बरः शिवे नग्ने तमः-क्षपणयोरपि ।
दिग्धो विषाक्तवाणेऽग्नौ प्रबन्ध-स्नेहयोरपि ॥ ८५७ ॥
दितिर्नृपविशेषे च खण्डने दैत्यमातरि ।
दिवं स्वर्गे वने व्योम्नि दिवसेऽथ दिवाकरः ॥ ८५८ ॥
सूर्यवायसयोरर्कवृक्ष-पुष्पविशेषयोः ।
दिवाकीर्तिस्तु चण्डाले नापितोलूकयोः पुमान् ॥ ८५९ ॥
दिवाभीत उलूके स्यात्तस्करे कुमुदाकरे ।
स्याद् दिवौका दिवोकाश्च सुरे चातकपक्षिणि ॥ ८६० ॥
दिव्यं लवंगे शपथे मनोज्ञे हरिचन्दने ।
दिव्यो यवे दिविभवे गुग्गुलौ नायकान्तरे ॥ ८६१ ॥
भावभेदेऽप्यथो दिव्यचक्षुः सुन्दरलोचने ।
स्वर्गीयचक्षुषि ज्ञानचक्षुष्यन्धोपचक्षुषोः ॥ ८६२ ॥
;p{0157}
मनोरथप्रसिद्ध्यर्थं देवेभ्यो यत् प्रदीयते ।
उपयाचितकं दिव्यदोहदं तद्विदुर्बुधाः ॥ ८६३ ॥
दिव्या शतावरी-धात्री-वन्ध्या-कर्कोटकीषु च ।
श्वेतदूर्वा-गन्धकुटी-ब्राह्मीषु स्थूलजीरके ॥ ८६४ ॥
हरीतक्यां महामेदा-नायिकाभेदयोरपि ।
दिष्टो दारुहरिद्रायां काले भाग्ये नपुंसकम् ॥ ८६५ ॥
त्रिषूपदिष्टे दिष्टस्तु प्रमोद-परिमाणयोः ।
दीनं तगरपुष्पे स्यात् त्रिषु भीतदरिद्रयोः ॥ ८६६ ॥
दीनारः स्वर्णभूषायां मुद्रायां मानवस्तुनि ।
स्वर्णकर्षद्वये हेम्नि द्वात्रिंशद्रक्तिकामिते ॥ ८६७ ॥
निष्केऽथ दीपो वर्तिस्थज्वलद्वैश्वानरार्चिषि ।
दीपकं कुंकुमे वाक्यालंकारे दीप्तिकारके ॥ ८६८ ॥
दीपको रागभेदे स्याद् यमान्यां लोचमस्तके ।
दीपे शशादने दीपकिट्टं स्याद् दीपकज्जले ॥ ८६९ ॥
;p{0158}
दीपनो बर्हिचूडायां पलाण्डौ कासमर्दके ।
शालिञ्च शाके तगरमूल-कुंकुमयोरपि ॥ ८७० ॥
दीपनी मेथिका-पाठा-यमानीषु स्मृता स्त्रियाम् ।
दीप्तस्त्रिलिंगो ज्वलिते दग्धे निर्भासितेऽप्यसौ ॥ ८७१ ॥
क्लीवं स्याद् हिंगुनि स्वर्णे पुमान् निम्बूक-सिंहयोः ।
दीप्ता लाङ्गलिकावृक्षे सातलापिण्ययोः स्त्रियाम् ॥ ८७२ ॥
दीप्तिः प्रभायां लाक्षायां कांस्य-लावण्ययोरपि ।
वाणवेगस्य तीव्रत्वे गुणे स्त्रीणामयत्नजे ॥ ८७३ ॥
दीर्घग्रीवो हये नीलक्रौञ्चपक्षि-क्रमेलयोः ।
दीर्घदर्शी बुधे गृध्रे भल्लूके दूरदर्शके ॥ ८७४ ॥
;p{0159}
दीर्घपत्रो विष्णुकन्दे कुपीलु-हरिदर्भयोः ।
ताले राजपलाण्डौ च स्यादथो दीर्घपत्रकः ॥ ८७५ ॥
एरण्डे रक्तलशुने करवीरे च हिज्जले ।
जलजातमधूके च लशुने वेतसे पुमान् ॥ ८७६ ॥
दीर्घायुः शाल्मलीवृक्षे वायसे जीवकद्रुमे ।
मार्कण्डेयमुनौ पुंसि चिरजीविनि तु त्रिषु ॥ ८७७ ॥
दीक्षा स्याद् यजने पूजा-व्रतसंग्रहयोरपि ।
श्रीमद्गुरुमुखात् स्वेष्टदेवमन्त्रग्रहे स्त्रियाम् ॥ ८७८ ॥
दुःखं व्यथायां संसारे दुःस्थो दुर्गतमूर्खयोः ।
दुकूलं पट्टवसने सूक्ष्मवस्त्रेंऽशुके स्मृतम् ॥ ८७९ ॥
दुग्धं क्षीरे दोहनेऽपि कृतदोहे प्रपूरिते ।
दुग्धाम्रे दुग्धतालीयं दुग्धाग्र-क्षीरफेनयोः ॥ ८८० ॥
दुन्दुभिर्वरुणे रक्षोभेद-दैत्यविशेषयोः ।
अक्षे भेरी-गरलयोरक्षबिन्दुत्रिकद्वये ॥ ८८१ ॥
;p{0160}
दुरोदरः पणे द्यूतकृति द्यूते नपुंसकम् ।
दुर्गं कोट्टे पुमान् दैत्ये गुग्गुलौ त्रिषु दुर्गमे ॥ ८८२ ॥
दुर्गाऽपराजिता-नीली-पार्वती-शारिवासु च ।
दुर्जातं व्यसनेऽसम्यग्जाते त्रिष्वसमञ्जसे ॥ ८८३ ॥
दुर्दान्तः कलहे वत्सतरेऽशान्ते त्वसौ त्रिषु ।
मेघाच्छन्नदिने वृष्टौ दुर्दिनं कवयो विदुः ॥ ८८४ ॥
दुर्द्धरः पुंसि नरकप्रभेद ऋषभौषधौ ।
महिषासुरसेनानी-सूत-भल्लातकेषु च ॥ ८८५ ॥
त्रिषु स्याद् दुःखसन्धार्ये दुर्मुखोऽप्रियवादिनि ।
दुर्लभोऽतिप्रशस्ते स्यात् प्रिय-दुष्प्रापयोस्त्रिषु ॥ ८८६ ॥
दुर्विधो निर्द्धने मूर्खे दुर्जनेऽपि त्रिलिंगकः ।
दूतो वार्ताहरे दूती सारिकायां मता स्त्रियोः ॥ ८८७ ॥
;p{0161}
दौत्यव्यापारपारीण-दौत्यकर्मनियुक्तयोः ।
दूत्यं दूतस्वभावेऽपि दूतस्यभावकर्मणोः ॥ ८८८ ॥
दूतस्त्रिषूपतप्ते स्यादध्वजातश्रमान्विते ।
दूषिका तूलिकायां च मले स्याल्लोचनस्य च ॥ ८८९ ॥
दूष्यं वस्त्रे दूषणीये पूये वस्त्रगृहेऽपि च ।
दृक् दर्शने मतौ नेत्रे वीक्षके ज्ञातरि त्रिषु ॥ ८९० ॥
दृढं लोहे त्रिषु स्थूले प्रगाढे बलशालिनि ।
कठिनेऽतिशये पुंसि स्यादसौ रूपकान्तरे ॥ ८९१ ॥
दृढमूलो नारिकेले मुञ्जे मन्थानके तृणे ।
दृतिश्चर्मपुटे मत्स्ये दृन्भूः स्त्री सर्प-चक्रयोः ॥ ८९२ ॥
पुमानसौ सहस्रांशौ नृपतौ कुलिशेऽन्तके ।
दृशानः पुंस्युपाध्याये लोकपाले विरोचने ॥ ८९३ ॥
आचार्ये ब्राह्मणे क्लीवन्त्वसौ ज्योतिषि कीर्तितम् ।
दृषद् निष्पेषणशिलापट्ट-पाषाणयोः स्त्रियाम् ॥ ८९४ ॥
;p{0162}
दृष्टान्तः पुंसि मरण उदाहरण-शास्त्रयोः ।
दृष्टिर्विलोचने बुद्धौ ग्रहदृष्टौ च दर्शने ॥ ८९५ ॥
देवः स्याद् ब्राह्मणोपाधौ त्रिदशे पारदे घने ।
कायस्थपद्धतौ राज्ञि देवमाख्यातमिन्द्रिये ॥ ८९६ ॥
देवखातं गुहायां स्याद् अकृत्रिमजलाशये ।
देवालये देवगृहं ज्योतिर्बिम्बेऽर्कचन्द्रयोः ॥ ८९७ ॥
चैत्यवृक्षे देवतरुर्मन्दारे हरिचन्दने ।
सन्ताने पारिजाते च कल्पवृक्षमहीरुहे ॥ ८९८ ॥
देवताडोऽनले राहौ घोषे जीमूतकद्रुमे ।
देवदेवः पद्मनाभे महादेवे जिनेश्वरे ॥ ८९९ ॥
देवनं कमले द्यूते व्यवहारे गतौ द्युतौ ।
लीलोद्याने जिगीषायां क्रीडायां स्तुति-शोकयोः ॥ ९०० ॥
;p{0163}
कान्तौ विलापे स्यात् क्लीवं देवनः पाशके पुमान् ।
देवना वरिवस्यायां क्रीडायामपि कीर्तिता ॥ ९०१ ॥
देवयुर्धार्मिके लोकयातृके त्रिदशे स्मृतः ।
देवलो नारदे देवाजीवे मुन्यन्तरे पुमान् ॥ ९०२ ॥
देवोपजीविजीवे च धार्मिके देवरे स्मृतः ।
देववृक्षस्तु मन्दारे सप्तपर्णे च गुग्गुलौ ॥ ९०३ ॥
अथ देवश्रुतः शास्त्रे ईश्वरे नारदे मुनौ ।
देवी कृताभिषेकायां दुर्गायां देवयोषिति ॥ ९०४ ॥
स्पृक्कायां ब्राह्मणीनामोपपदे मुस्तकान्तरे ।
बन्ध्या-कर्कोटकी-मूर्वाऽऽदित्यभक्ताऽतसीषु च ॥ ९०५ ॥
शालपर्ण्यां हरीतक्यां लिङ्गिनी-पाठयोरपि ।
महाद्रोणी-मृगेर्वारु-शारिवा-पक्षिजातिषु ॥ ९०६ ॥
;p{0164}
दैत्या चण्डौषधौ मद्ये मुरायां दैत्ययोषिति ।
दोलो हिन्दोलके प्रेङ्खा-नीलिन्योरपि कीर्तिता ॥ ९०७ ॥
दोषो दूषण-गोवत्स-कल्मलेषु कफादिके ।
दोषज्ञः पण्डिते दोषज्ञानयुक्ते चिकित्सके ॥ ९०८ ॥
दोषा स्त्रियां भुजे रात्रौ रात्रौ रात्रिमुखेऽव्ययम् ।
दोषाकरश्चन्द्रमसि दोषाणामाकरेऽप्यसौ ॥ ९०९ ॥
दोस्थः स्यात् सेवके सेवा-क्रीडयोः क्रीडके पुमान् ।
दोःस्थिते तु त्रिलिंगोऽसौ दोहदो गर्भलक्षणे ॥ ९१० ॥
वाञ्छायां गर्भिणीच्छायां द्युस्वर्गे गगने दिने ।
द्युतिः प्रभायां शोभायां रश्मौ द्यौर्व्योमनाकयोः ।
द्रविणं काञ्चने वित्ते बले द्युम्नं धने बले ॥ ९११ ॥
;p{0165}
द्रावको हृदयग्राहि-षिङ्गयोर्द्रवकारके ।
रसभेदे विदग्धे च मोषके प्रस्तरान्तरे ॥ ९१२ ॥
क्लीवन्तु सिक्यक-प्लीहरोगभेषजभेदयोः ।
द्रुघणः द्रुहिणे भूमिचम्पके च परश्वधे ॥ ९१३ ॥
मुद्गरेऽस्त्रविशेषेऽथ द्रुणो वृश्चिक-भृङ्गयोः ।
द्रुतं जातद्रवीभावघृतस्वर्णादि-शीघ्रयोः ॥ ९१४ ॥
विद्राण-शीघ्रलययोर्द्रुमो वृक्ष-कुबेरयोः ।
द्रोणोऽस्त्रियामाढकेऽपि स्यात् आढकचतुष्तये ॥ ९१५ ॥
द्रोणाचार्ये दग्धकाके वृश्चिके मेघनायके ।
जलाशय-श्वेतवर्ण-क्षुद्रपुष्पद्रुमान्तरे ॥ ९१६ ॥
द्रोणी काष्ठाम्बुवाहिन्यां गवादन्यां सरिद्भिदि ।
शैलभेदे शैलसन्धौ द्विसूर्पपरिमाणके ॥ ९१७ ॥
;p{0166}
नीलीवृक्षे देशभेद-द्रोणीलवणयोरपि ।
इन्द्रचिर्भटिकायां च द्रोहाटो मृगलुब्धके ॥ ९१८ ॥
वैडालव्रतिके गाथाप्रभेदेऽपि मतः पुमान् ।
द्वन्द्वं रहस्ये कलहे युग्मे मिथुन-दुर्गयोः ॥ ९१९ ॥
पुमान् समासभेदे च रोगभेदेऽपि कीर्तितः ।
द्वारुपाये द्वारदेशे द्वापरः संशये युगे ॥ ९२० ॥
द्वारयन्त्रं तालकेऽपि द्विकः स्यात् काक-कोकयोः ।
द्विजो विप्रेऽण्डजे दन्ते द्विर्जाते तुम्बुरुद्रुमे ॥ ९२१ ॥
द्विजन्मा ब्राह्मणे दन्ते खगे क्षत्रिय-वैश्ययोः ।
द्विजराजस्तु कर्पूरे गरुडेऽनन्त-चन्द्रयोः ॥ ९२२ ॥
द्विजिह्वः सूचके सर्पे खले दुःसाध्य-चोरयोः ।
द्विजातिः ब्राह्मणे वैश्ये क्षत्रियाऽण्डजयोः पुमान् ॥ ९२३ ॥
;p{0167}
द्वितीया सहधर्मिण्यां तिथिभेदे पुमान् सुते ।
द्विपः स्त्रीपुंसयोर्नागे स्यात्पुमान् नागकेशरे ॥ ९२४ ॥
द्विपदस्त्रिदशे मर्त्ये राक्षसे च विहंगमे ।
द्वीपोऽस्त्रियामन्तरीपे जम्बुद्वीपादिके स्मृतः ॥ ९२५ ॥
नद्यां भूमौ द्वीपवती द्वीपी व्याघ्रे च चित्रके ।
द्वैमातुरो गणेशे स्यात् जरासन्धे द्विमातृजे ॥ ९२६ ॥
धटः तुलापरीक्षायां तुलायां च तुलाधरे ।
धटी स्त्री चीरवस्त्रे स्यात् कौपीनेऽपि प्रयुज्यते ॥ ९२७ ॥
धनं वित्ते स्नेहपात्र-जीवनोपाय-गोधने ।
धनञ्जयोऽर्जुने वह्नौ चित्रके देहमारुते ॥ ९२८ ॥
नागभेदेऽर्जुनतरौ धनदो गुह्यकेश्वरे ।
हिज्जले त्रिषु वित्तादिप्रदातरि प्रकीर्तितः ॥ ९२९ ॥
;p{0168}
धनाध्यक्षः किन्नरेश-धनाधिकृतयोरपि ।
धनिकः पुंसि धन्याके धवे धनवति त्रिषु ॥ ९३० ॥
साधौ च धनिका साधु स्त्रियां तरुणयोषिति ।
वध्वां प्रियंगुवृक्षेऽथ धनुराशौ च कार्मुके ॥ ९३१ ॥
भल्लातके धनुर्वृक्षो धन्वनेऽश्वत्थ-वंशयोः ।
धन्वन्तरिर्दिवोदासे देववैद्ये कवौ स्मृतः ॥ ९३२ ॥
धन्वी दुरालभा-पार्थ-बकुलेष्वर्जुनद्रुमे ।
क्रूरे भस्त्राध्मापके च त्रिषु स्याद् धमनो नले ॥ ९३३ ॥
;p{0169}
धमनी कन्धरा-नाडी-हरिद्रा-नलिकासु च ।
गुहा हट्टविलासिन्योर्धरः कार्पासतूलके ॥ ९३४ ॥
वसुभेदे कूर्मराजे शैलेऽथ धरणो रवौ ।
सेतावद्रिपतौ धान्ये लोक-वक्षोजयोः पुमान् ॥ ९३५ ॥
क्लीवन्तु धारणे माने दशमांशे पलस्य च ।
धरणी पृथिवी-नाडी-कन्दभेदेषु शाल्मलौ ॥ ९३६ ॥
नारायणे महीध्रे च कच्छपे धरणीधरः ।
धरा गर्भाशये भूमौ धमनी-मेदसोरपि ॥ ९३७ ॥
महादानविशेषेऽथ विष्णौ शैले धराधरः ।
धरुणो ब्रह्मणि स्वर्गे सम्मते सलिले पुमान् ॥ ९३८ ॥
धर्तव्यं धारणीये स्यात् स्थातव्य-पतनीययोः ।
धर्मोऽस्त्री स्यादहिंसायामाचारे न्याय-पुण्ययोः ॥ ९३९ ॥
;p{0170}
स्वभावोपमयोः सप्ततन्तूपनिषदोरपि ।
दानादिके त्वसौ क्लीवं पुमान् स्याद् भगवज्जिने ॥ ९४० ॥
कृतान्ते सोमपे चापे सत्संगे देवतान्तरे ।
धर्मराजो जिने दण्डधरे भूपे युधिष्ठिरे ॥ ९४१ ॥
मरीचे धर्मपुर्यां च धर्मपतनमीरितम् ।
धर्माध्यक्षः प्राड्विवाके कुल-शील-गुणान्विते ॥ ९४२ ॥
धर्मोऽमर्षे प्रगल्भत्वे हिंसायां शक्तिबन्धने ।
धर्षणिर्वृलेऽसत्यां धर्षणं रति-रीढयोः ॥ ९४३ ॥
धवः पत्यौ नरे धूर्ते स्वनामख्यातपादपे ।
धवलश्चीनकर्पूरे वृषश्रेष्ठे धवद्रुमे ॥ ९४४ ॥
शुक्ले रागविशेषेऽसौ त्रिषु सुन्दर-गौरयोः ।
क्लीवं स्याच्छ्वेतमरिचे धाः स्याद् ब्रह्मणि धारके ॥ ९४५ ॥
;p{0171}
धाता प्रजापतौ विष्णौ मरुद्भेदे भृगोः सुते ।
त्रिष्वसौ धारके रक्षाकरे सद्भिः प्रयुज्यते ॥ ९४६ ॥
धातुर्भूप्रभृतौ ग्रावविकृताविन्द्रियेऽस्थनि ।
श्लेष्मादौ रसरक्तादौ शब्दादौ काञ्चनादिके ॥ ९४७ ॥
महाभूतेषु लोहेषु धात्री स्यादुपमातरि ।
भूमावामलकीवृक्षे जनन्यामपि कीर्तिता ॥ ९४८ ॥
धाना भृष्टयवे भिन्ने धन्याकेऽभिनवेऽङ्कुरे ।
चूर्ण-सक्तुष्वथो धानी स्त्र्याधारे पीलुपादपे ॥ ९४९ ॥
धान्यं धनीयके व्रीहौ तिलमाने कुटन्नटे ।
धाम स्थाने गृहे देहे प्रभावे रश्मि-जन्मनोः ॥ ९५० ॥
धामार्गवस्त्वपामार्गे घोषके पीतघोषके ।
धारो जलधरासारवर्षणे प्रस्तरान्तरे ॥ ९५१ ॥
;p{0172}
ऋणे प्रान्ते च गम्भीरे स्यादथो धारणा मतौ ।
मर्यादायां च योगांगे ब्रह्मणि स्वान्तधारणे ॥ ९५२ ॥
धारणी नाडिकायां च श्रेणी-बुद्धोक्तमन्त्रयोः ।
धारा सैन्याग्रिमस्कन्धे समूह-रथचक्रयोः ॥ ९५३ ॥
सन्ततौ सदृशे कीर्तौ जीमूतासारवर्षणे ।
द्रवप्रपाते उत्कर्ष-खड्गादिनिशिताग्रयोः ॥ ९५४ ॥
अतिवृष्टौ घटच्छिद्रे वाजिनां पञ्चधा गतौ ।
धारांकुरः शीकरे स्यान्नाशीरे च घनोपले ॥ ९५५ ॥
धाराटो घोटके मेघे चातके मत्तकुञ्जरे ।
धाराधरो घने खड्गे धाराङ्गस्तीर्थ-खड्गयोः ॥ ९५६ ॥
धारिणी धरणौ देवस्त्रीगणे शाल्मलतरौ ।
धार्तराष्ट्रो हंस-सर्पभेदे दुर्योधनादिके ॥ ९५७ ॥
धावनं गमने शुद्धौ पृश्निपर्ण्यां तु धावनी ।
धारकी-कंटकार्योश्च धावितो मार्जिते गते ॥ ९५८ ॥
;p{0173}
धिषणो विबुधाचार्ये धिषणा तु मतौ मता ।
धिष्ण्यं शक्तौ गृहे स्थाने नक्षत्रे जातवेदसि ॥ ९५९ ॥
धीमान् बृहस्पतौ प्राज्ञे बुद्धिमत्यां तु धीमती ।
धीरस्त्रिषु बुधे मन्दे विनीते बलशालिनि ॥ ९६० ॥
स्वैरे धैर्यान्विते पुंसि बलौ क्लीवन्तु कुंकुमे ।
धीरा स्त्रीभेद-काकोली-महाज्योतिष्मतीषु च ॥ ९६१ ॥
धीवरी मत्स्यवेधिन्यां कैवर्त्यां धीवरस्त्रियाम् ।
धीवरः पुंसि कैवर्ते धुतस्त्यक्त-विधूतयोः ॥ ९६२ ॥
धुन्धुमारः शक्रगोपे बृहदश्वनृपात्मजे ॥
पदालिके गेहधूमे धुरीणे तु धुरन्धरः ॥ ९६३ ॥
;p{0174}
धववृक्षेऽप्यथो धुर्यो धूर्वहे वृषभे पुमान् ।
धूः स्त्री रथाद्यग्रभागे भार-चिन्तनयोरपि ॥ ९६४ ॥
कम्पिते भर्त्सिते त्यक्ते तर्किते धूत इष्यते ।
शुम्भासुरस्य सेनान्यां कपोते धूम्रलोचनः ॥ ९६५ ॥
धूर्तो द्यूतकरे षिङ्गे वञ्चके च त्रिलिंगकः ।
क्लीवं विड्लवणे लौह-किट्टे पुंसि तु चोरके ॥ ९६६ ॥
धुस्तूरे जम्बुके धूलीकदम्बो वरुणद्रुमे ।
नीपेऽथ धूसरः किञ्चित्पाण्डुवर्णे क्रमेलके ॥ ९६७ ॥
पारावते तैलकारे गर्दभे कीर्तितः पुमान् ।
त्रिष्वीषत्पाण्डुवर्णाढ्ये स्त्री तु स्यात् किन्नरीभिदि ॥ ९६८ ॥
धृतराष्ट्रो नागभेदे पक्षिभेदे सुराजनि ।
दुर्योधनस्य जनके स्त्रीष्वसौ हंसयोषिति ॥ ९६९ ॥
;p{0175}
धृतिर्योगान्तरे यज्ञे सन्तोषे धारणे सुखे ।
धारणा-धैर्ययोश्छन्दोविशेषे मातृकान्तरे ॥ ९७० ॥
धृष्टः प्रगल्भे निर्लज्जे पतिभेदे त्रिलिंगकः ।
धेनुका गवि हस्तिन्यां धैनुकं धेनुसंहतौ ॥ ९७१ ॥
ध्वाङ्क्षस्तु तक्षके काके बक-भिक्षुकयोरपि ।
ध्यानं ब्रह्मात्मचिन्तायां चिन्तने संप्रकीर्तितम् ॥ ९७२ ॥
ध्रुवः पुमान् शिवे विष्णौ नासाग्रे ध्रुवके वटे ।
शरारिपक्षिणि स्थाणौ प्रभेदे वसु-योगयोः ॥ ९७३ ॥
उत्तानपादतनये ताराभेदेऽप्यसौ स्मृतः ।
त्रिलिंगो निश्चिते नित्ये निश्चले सन्ततेऽपि च ॥ ९७४ ॥
नपुंसकन्तु गगने वितर्केऽथ ध्रुवा स्त्रियाम् ।
स्रुग्विशेषे शालपर्ण्यां मूर्वा-गीतिप्रभेदयोः ॥ ९७५ ॥
;p{0176}
साध्वी स्त्रियामथ स्थाणौ गीतांगे ध्रुवको मतः ।
ध्वंसनं स्यादधःपाते विनाशे गमने क्वचित् ॥ ९७६ ॥
ध्वजोऽस्त्री पूर्वदिग्गेहे खट्वांगे चिह्न-शेफसोः ।
शौण्डिके वैजयन्त्यां च पताकादण्ड-गर्वयोः ॥ ९७७ ॥
ध्वजी स्याद् ब्राह्मणे शैले मयूरे घोटके रथे ।
शोण्डिके भुजगे पुंसि ध्वनिः स्यात् काव्य उत्तमे ॥ ९७८ ॥
मृदंगादिस्वने शब्दे ध्वस्तं नष्टे च्युते त्रिषु ।
नकुलः शंकरे माद्रीतनये बभ्रु-पुत्रयोः ॥ ९७९ ॥
नकुली कुक्कुटी-मांसी-शङ्खिनी-कुंकुमेषु च ।
हकारे बभ्रुभार्यायां कुलहीने त्वसौ त्रिषु ॥ ९८० ॥
नक्तञ्चरो राक्षसे स्यात् गुग्गुलौ चौर-घूकयोः ।
अथ सिंहे च शार्दूले कुक्कुटे नखरायुधे ॥ ९८१ ॥
;p{0177}
नगौकाः पुंसि पञ्चास्ये शरभे वायसे खगे ।
त्रिषु स्यान्नगवास्तव्ये नग्नस्त्रिषु दिगम्बरे ॥ ९८२ ॥
पुमांस्तु स्यात् क्षपणके राजादिस्तुतिपाठके ।
नटः कुशीलवेऽशोके रागिण्यां किष्कुपर्वणि ॥ ९८३ ॥
शौचिक्यां शौण्डिकाज्जाते वर्णसंकरमानवे ।
नटी नटस्त्रियां वेश्या-गन्धद्रव्यविशेषयोः ॥ ९८४ ॥
नदीकान्तः समुद्रे स्यात् हिज्जले सिन्धुवारके ।
नदीनो वरुणे सिन्धौ नदीजोऽर्जुनपादपे ॥ ९८५ ॥
नदीजाते यावनालशर-हिज्जलवृक्षयोः ।
नन्दो नारायणे गोपविशेष-नृपभेदयोः ॥ ९८६ ॥
आनन्दे निधिभेदे च वेणुभेदेऽप्यसौ मतः ।
नन्दको विष्णुनिस्त्रिंशे हर्षके कुलपालके ॥ ९८७ ॥
;p{0178}
आनन्दे कृष्णजनके नन्दनं शक्रकानने ।
नन्दनः केशवे शैलप्रभेदे हर्षकारके ॥ ९८८ ॥
पुत्रे भेकेऽथ नन्दन्तः पुत्रे मित्रे महीपतौ ।
नन्दा सम्पदि पार्वत्यां तिथिभेदे ननान्दरि ॥ ९८९ ॥
विष्णौ द्यूताङ्ग आनन्दे नन्दिके नन्दिरस्त्रियाम् ।
नन्दिकाऽलिञ्जरे शक्रक्रीडास्थाने तिथौ स्त्रियाम् ॥ ९९० ॥
नन्दिनी पार्वती-गङ्गा-रेणुकासु ननान्दरि ।
वशिष्ठधेनौ नन्दी तु वटे शिवगणान्तरे ॥ ९९१ ॥
शालङ्कायनपुत्रे च गर्दभाण्डद्रुमेऽपि च ।
नन्दिवर्द्धन ईशाने पक्षान्ते मित्र-पुत्रयोः ॥ ९९२ ॥
नन्द्यावर्तो राजसद्मप्रभेदे तगरद्रुमे ।
नभश्चरो घने वायौ विद्याधर-विहङ्गयोः ॥ ९९३ ॥
;p{0179}
नभो व्योम्नि नभा मेघे श्रावणे च पतद्ग्रहे ।
घ्राणे मृणालतन्तौ च प्रावृट्-पलितशीर्षयोः ॥ ९९४ ॥
नमितो नामिते जातनमस्कारे मतस्त्रिषु ।
नमुचिर्मदने दैत्ये नयनं प्रापणेऽक्षिणि ॥ ९९५ ॥
नरन्तु रामकर्पूरे नरो नारायणेऽर्जुने ।
मनुष्ये पुरुषे शङ्कौ नरको निरयेऽसुरे ॥ ९९६ ॥
नरेन्द्रो विषवैद्ये स्याद् वार्तिके पृथिवीपतौ ।
नर्तकः केलके नागे नल-चारणयोर्नटे ॥ ९९७ ॥
नर्तकी करिणी-नृत्यकारिणी-नलिकासु च ।
नर्मठस्तु परीहासनिरते चूचुके विटे ॥ ९९८ ॥
नर्मदा नर्मसख्यां च स्पृक्का-मेकलकन्ययोः ।
नलः पोटगले दैत्यविशेषे वानरान्तरे ॥ ९९९ ॥
;p{0180}
नैषधे पितृदेवे च वीरसेननृपात्मजे ।
नपुंसकन्तु पद्मेऽथ नलदं सुमनोरसे ॥ १००० ॥
जटामास्यामुशीरे च त्रिलिंगो नलदातरि ।
नलिनं कमले नीरे नलिकायां पुमांस्त्वसौ ॥ १००१ ॥
विहंगमे सारसाख्ये कृष्णपाकफलद्रुमे ।
नलिनी व्योमगंगायामब्जिन्यां कमलाकरे ॥ १००२ ॥
पद्मसन्दोहनलिका-नारिकेल-सुरासु च ।
पद्मयुक्तप्रदेशे च सामान्यकमलेऽप्यसौ ॥ १००३ ॥
नवः पुनर्नवायां स्यात् स्तवेऽसौ त्रिषु नूतने ।
नष्टो नाशाश्रये नाशे मूर्च्छायां नष्टचेष्टता ॥ १००४ ॥
नस्यन्तु नासिकाग्राह्यचूर्णादौ भेषजान्तरे ।
नासिकाया हिते रज्जौ नासासम्बन्धिनि त्रिषु ॥ १००५ ॥
;p{0181}
नहुषो नागभेदे स्याच्चन्द्रवंश्यनृपान्तरे ।
नक्षत्रं मोक्तिके तारा-दाक्षायण्योश्च कीर्तितम् ॥ १००६ ॥
नक्षत्रनेमिर्विष्णौ स्याद् रेवत्यां ध्रुव-चन्द्रयोः ।
नाकः स्वर्गेऽन्तरिक्षे च नाकुर्वल्मीक-शैलयोः ॥ १००७ ॥
नाकुली कुक्कुटीकन्दे चविका-यवतिक्तयोः ।
क्षुद्रवार्ताकिनी-रास्ना-कन्दभेदेष्वपि स्त्रियाम् ॥ १००८ ॥
नागः पन्नग-पुन्नाग-क्रूराचारिषु कुञ्जरे ।
सीसके मुस्तके वंगे वारिदे नागदन्तके ॥ १००९ ॥
देहानिलप्रभेदे च ताम्बूल्यां नागकेशरे ।
नागजं त्रिषु नागोत्थे क्लीवं सिन्दूर-रंगयोः ॥ १०१० ॥
नागदन्तो हस्तिदन्ते भित्तिसंलग्नदारुणि ।
नागदन्ती तु वारस्त्री-श्रीहस्तिन्योः प्रकीर्तिता ॥ १०११ ॥
नागपुष्पस्तु पुंनागे चम्पके नागकेशरे ।
हस्तितुल्यबले भीमसेने नागबलो मतः ॥ १०१२ ॥
;p{0182}
नागरं मुस्तके शुण्ठ्यां रतिबन्धेऽक्षरान्तरे ।
नागरो नागरंगे स्याद् विदग्धे नगरोद्भवे ॥ १०१३ ॥
देवरे नागराजस्तु स्यादनन्ते च वासुकौ ।
नागरी तु विदग्धस्त्री-नागरस्त्री-स्नुहीषु च ॥ १०१४ ॥
नाटको नर्तके शैले नाटकं रूपकान्तरे ।
नाडी व्रणान्तरे नाले शिरा-कुहनचर्ययोः ॥ १०१५ ॥
षट्क्षणे गण्डदूर्वायां नाडीजङ्घस्तु वायसे ।
नाडीतरङ्गः काकोले हिण्डके रतहिण्डके ॥ १०१६ ॥
नादः शब्देऽर्द्धेन्दुवर्णे ब्रह्मघोषान्तरे स्मृतः ।
नादेयः काशवानीरवृक्षयोः संप्रकीर्तितः ॥ १०१७ ॥
;p{0183}
नादेयी स्त्री काकजम्बू-नागरङ्ग-जवासु च ।
वैजयन्त्यां भूमिजम्ब्वामग्निमन्थेऽम्बुवेतसे ॥ १०१८ ॥
नाभिर्मुख्यनृपे गोत्रे प्रियव्रतनृपात्मजे ।
क्षत्रिये चक्रमध्ये च प्राण्यंगे तु द्वयोरसौ ॥ १०१९ ॥
कस्तूरिकायां स्त्रीलिंगो नाभीलं वंक्षणे स्त्रियाः ।
गर्भाण्डे नाभिगाम्भीर्ये कष्टेऽपि कवयो विदुः ॥ १०२० ॥
नाम लिंगे नामधेये नामशेषो मृतेऽत्यये ।
नायकोऽग्रेसरे सेनापतौ शृङ्गारसाधके ॥ १०२१ ॥
हारमध्यमणौ श्रेष्ठे नेतर्यपि बुधैः स्मृतः ।
नारं नरसमूहे स्यान्नरसम्बन्धिनि त्रिषु ॥ १०२२ ॥
नारस्तु तर्णके नीरे नरकस्थेऽपि नारकः ।
नारकीटोऽश्मकीटे स्यात्स्वदत्ताशाविहन्तरि ॥ १०२३ ॥
;p{0184}
नारङ्गो यमजे षिंगे सरंगे पिप्पली रसे ।
नारायणी शतावर्यां गौर्यां भागीरथीश्रियोः ॥ १०२४ ॥
श्रीमुद्गलमुनिभार्यायां, विष्णौ नारायणः स्मृतः ।
नालं पद्मादिदण्डे स्यान्मृणाले जलनिर्गमे ॥ १०२५ ॥
हरिताले गले काण्डे नालः पोटगले मतः ।
नाली घटी-हस्तिमर्णवेधनी-धमनीषु च ॥ १०२६ ॥
पद्मे शाककडम्बेऽथ नालिको महिषेऽम्बुजे ।
नालीको विशिखे शल्ये नालीकं कमले स्मृतम् ॥ १०२७ ॥
नाशो मृत्यौ परिध्वंसेऽनुपलम्भे पलायने ।
नासा तु नासिकायां स्यात्काष्ठे द्वारोपरि स्थिते ॥ १०२८ ॥
निःशेषं शेषरहिते समग्रेऽपि त्रिलिंगकम् ।
निःश्रेयसं शुभे भक्तौ मुक्तौ विद्याऽनुभावयोः ॥ १०२९ ॥
;p{0185}
निःसंगः संगरहिते फलाऽनभिनिवेशिनि ।
अथ निःसरणं मृत्यौ निर्वाणोपाययोरपि ॥ १०३० ॥
निर्गमे भवनादीनां प्रवेशादिपथेऽपि च ।
निःस्रावः स्याद् भक्तरसे मण्डे भक्तसमुद्भवे ॥ १०३१ ॥
निकरः शेवधौ सारे न्यायदेयधने चये ।
निकायो भवने लक्ष्ये संहतौ परमात्मनि ॥ १०३२ ॥
निकारः स्यात् खलीकारे धान्योऽर्ध्वक्षेपणेऽपि सः ।
धिक्कारे विप्रकारेऽथ मारणेऽपि निकारणम् ॥ १०३३ ॥
निकुञ्चकस्तु वानीरे तुर्यांशे कुडवस्य च ।
निकृतो वञ्चिते नीचे प्रत्याख्याते शठे त्रिषु ॥ १०३४ ॥
;p{0186}
निकृतिर्भर्स्तने दैन्ये क्षेपे शाठ्ये शठे स्त्रियाम् ।
निकृष्टस्त्रिषु नीचे स्यात् जात्याचारादिनिन्दिते ॥ १०३५ ॥
निकेतनः पलाण्डौ स्यात् आलये तु निकेतनम् ।
निगदस्तु जनैर्वेद्ये जपे च कथनेऽपि च ॥ १०३६ ॥
निगमो वाणिजे हट्टे पुरी-निश्चययोः कटे ।
वेदे मार्गेऽप्यथो होमधूमे निगरणो गले ॥ १०३७ ॥
निगुर्मूले मले चित्ते चित्रकर्म-मनोज्ञयोः ।
निग्रहोऽनुग्रहाभावे भर्त्सने सीम्नि बन्धने ॥ १०३८ ॥
नारायणे चिकित्सायां निघ्नोऽधीनेऽङ्कपूरणे ।
निचितं पूरिते व्याप्ते निचयो निश्चये चये ॥ १०३९ ॥
निघृष्वो मारुते मार्गे खर-शूकरयोः खुरे ।
निचुलः कविभेदे स्यान्निचोले स्थलबेतसे ॥ १०४० ॥
वानीरे हिज्जले चाथ निजं नित्य-स्वकीययोः ।
नितम्बः स्त्रीकटीपश्चाद्भागे कटक-रोधसोः ॥ १०४१ ॥
;p{0187}
स्कन्धे च कटिमात्रेऽथ स्त्रीमात्रेऽपि नितम्बिनी ।
नित्यः सदातने सिन्धौ नित्यन्त्वविरते मतम् ॥ १०४२ ॥
नित्या तु मनसादेव्यां दुर्गा-शक्तिविशेषयोः ।
निदर्शनन्तु दृष्टान्ते काव्यालंकरणे स्त्रियाम् ॥ १०४३ ॥
निदानमवसाने स्याद् वत्सदाम्न्याऽऽदिकारणे ।
तपःफलार्थने शुद्धौ कारणे कारणक्षये ॥ १०४४ ॥
रोगहेतावथैलायां कण्टकार्यां निदिग्धिका ।
निदेशः कथनोपान्तभाजनाऽऽज्ञासु कीर्तिता ॥ १०४५ ॥
निधनो वधतारायां निधनं कुल-नाशयोः ।
निधानं निधिः कार्यान्त-प्रवेशस्थानयोरपि ॥ १०४६ ॥
;p{0188}
आधारेऽथ निधिः सिन्धावाधारे जीवकौषधौ ।
अज्ञातस्वामिके पृथ्वीनिखातेऽर्थे च शेवधौ ॥ १०४७ ॥
अथो निधुवनं केलौ कल्पे नर्मणि मैथुने ।
निन्दाऽपवादे गर्हायां दुष्कृतौ सद्भिरीरिता ॥ १०४८ ॥
निपातः पतने मृत्यौ निपो घट-कदम्बयोः ।
निपातनं खलीकारेऽवनाये पदसाधने ॥ १०४९ ॥
क्लीवं निपातमाहावे स्याद् गोदोहन-भाजने ।
निबन्धो बन्धने ग्रन्थवृत्तावानाह-निम्बयोः ॥ १०५० ॥
निबन्धनं कारणे स्यादुपनाहे च बन्धने ।
निभः पुमान् मतो व्याजे प्रकाशे सदृशे त्रिषु ॥ १०५१ ॥
निमित्तं शकुने चिह्ने कारणेऽपि नपुंसकम् ।
निमिषः कालभेदे स्याद् विष्णौ चक्षुर्निमीलने ॥ १०५२ ॥
;p{0189}
निमीलनन्तु मरणे निमेषेऽथ निमीलिका ।
व्याजे निमीलने चाथो निमेषः समयान्तरे ॥ १०५३ ॥
नियतः संयति नित्ये नियतिर्नियमे विधौ ।
नियन्ता शासके सूते चार्गलिते नियन्त्रितः ॥ १०५४ ॥
नियमो निश्चये शौचे सन्तोषे तपसि व्रते ।
ईश्वरप्रणिधाने च सिद्धान्तश्रवणे जपे ॥ १०५५ ॥
मन्त्रणायां प्रतिज्ञायां स्वाध्याये हुतदानयोः ।
आस्तिक्ये ह्री-धीषणयोः कर्मण्यागन्तुसाधने ॥ १०५६ ॥
सत्यादिपञ्चकेऽर्चायां यज्ञ इन्द्रियनिग्रहे ।
नियामकः पोतवाहे कर्णधारे नियन्तरि ॥ १०५७ ॥
;p{0190}
निरञ्जना पूर्णिमायां स्त्री त्रिष्वञ्जनवर्जिते ।
वधे निरसनं प्रत्याख्याने निष्ठीवने स्मृतम् ॥ १०५८ ॥
निरस्तस्त्यक्तविशिखे निष्ठ्यूते त्वरितोदिते ।
प्रत्याख्याते प्रतिहते सन्त्यक्ते प्रेषिते त्रिषु ॥ १०५९ ॥
निरामयस्त्रिषूल्लाघे इडिक्के शूकरे पुमान् ।
निरीहो विष्णु-जिनयोरीहाशून्ये त्वसौ त्रिषु ॥ १०६० ॥
निरुक्तं वेदशास्त्रांगे कथिते पदभञ्जने ।
निरूपणं विचारे स्याद् आलोके च निदर्शने ॥ १०६१ ॥
निरूपितो नियुक्ते स्यादसौ कृतनिरूपणे ।
निरूहो निश्चिते तर्क-वस्तिभेदे च निग्रहे ॥ १०६२ ॥
;p{0191}
ऊहशून्ये निरोधस्तु निग्रहे रोध-नासयोः ।
निर्ऋतिः पुंस्यलक्ष्म्यां स्यात् नैर्ऋते निरुपद्रवे ॥ १०६३ ॥
निर्गुणः परमेशाने विद्यादिगुणवर्जिते ।
निर्ग्रन्थो वालिशे निस्स्वे मुनौ क्षपणके जिने ॥ १०६४ ॥
निर्वृत्तहृदयग्रन्थौ द्यूतकर्तरि नग्नके ।
निर्ग्रन्थकः क्षपणके निष्फले चापरिच्छदे ॥ १०६५ ॥
निर्घण्टने स्थान्निर्घन्टो निघण्टौ गणसंग्रहे ।
निर्जरस्त्रिदशे पुंसि सुधायां तु नपुंसकम् ॥ १०६६ ॥
त्रिलिंगः स्याज्जरात्यक्ते गुडुची-मुरयोः स्त्रियाम् ।
निर्जितस्त्रिषु विज्ञेयः पराभूते वशीकृते ॥ १०६७ ॥
निर्जीवः प्राणरहिते जीवात्मरहिते त्रिषु ।
निर्झरः सूर्यतुरगे झरे पुंसि तुषानले ॥ १०६८ ॥
निर्दटस्तु दयाशून्ये निष्रयोजन-तीव्रयोः ।
परापवादनिरते मतेऽपि कविभिः स्मृतः ॥ १०६९ ॥
;p{0192}
निर्दरः कठिने सारे निर्भये विगतत्रपे ।
निर्देशः कथनोपान्तशासनेषु पुमान् मतः ॥ १०७० ॥
निर्धूतं खण्डिते त्यक्ते कम्पिते च प्रकीर्तितम् ।
निर्बन्धोऽभिनिवेशे स्यात् शिशूनामाग्रहान्तरे ॥ १०७१ ॥
निर्मलं स्यात्तु निर्माल्येऽभ्रके त्रिषु मलोज्झिते ।
निर्माणं निर्मितौ सारे कर्मभेदे समञ्जसे ॥ १०७२ ॥
निर्मितं कृतनिर्माणे गठिते रचिते त्रिषु ।
निर्मुक्तस्त्यक्तसंयोगे त्यक्तनिर्मोकपन्नगे ॥ १०७३ ॥
त्रिषु स्यात्त्यक्तसंयोगे निर्मुटं तु कचङ्गने ।
निर्मुटः खर्परे सूर्येऽपुष्पवृक्षेऽपि कीर्तितः ॥ १०७४ ॥
निर्मोको व्योम्नि सन्नाहे मोचने सर्पकञ्चुके ।
निर्याणं कुञ्जराऽपाङ्गभागे मोक्षेऽध्वनिर्गमे ॥ १०७५ ॥
;p{0193}
निर्यातने वैरशुद्धौ दाने न्यासार्पणे वधे ।
ऋणादिशुद्धौ निर्यासे वृक्षक्षीर-कषाययोः ॥ १०७६ ॥
निर्यूहः शेखरे द्वारे निर्यासे नागदंतके ।
आपीड-क्वाथरसयो निर्लेपः पापवर्जिते ॥ १०७७ ॥
आसङ्गरहिते लेपशून्ये चासौ त्रिलिंगकः ।
निर्वाणं निर्वृतौ मोक्षे निश्चले गजमज्जने ॥ १०७८ ॥
विद्योपदेशने शून्ये विश्रान्तौ संगमेऽपि च ।
अस्तंगतौ नाभिजप्यमूलमंत्रे नपुंसकम् ॥ १०७९ ॥
त्रिष्वसौ वाणरहिते निमग्ने नष्ट-मुक्तयोः ।
निर्वादो निश्चिते वादेऽवज्ञा-कोलापवादयोः ॥ १०८० ॥
वादाभावे परीवादे दाने निर्वापणं वधे ।
नगरादेर्बहिष्कारे वधे निर्वासनं मतम् ॥ १०८१ ॥
कृताग्निहोत्रे निर्विष्टः स्थिते प्राप्ते विवाहिते ।
निर्वृत्तिः सुस्थितौ मृत्यौ मोक्षेऽस्तंगमने सुखे ॥ १०८२ ॥
;p{0194}
निर्वृत्तिर्जीविकाहीने निष्पत्तावपि कीर्तिता ।
निर्वेदः परवैराग्ये वैराग्ये स्वावमानने ॥ १०८३ ॥
निर्वेशो वेतने भोगे परिणीतौ च मूर्च्छने ।
निर्वेष्टनं नाडिचीरे त्रिष्वसौ वेष्टनोज्झिते ॥ १०८४ ॥
निर्हारो मलमूत्रादित्यागे चाभ्यवकर्षणे ।
यथेष्टविनियोगेऽपि दाहे सूरिभिरीरितः ॥ १०८५ ॥
वस्त्रे गृहे निवसनं निवहो मारुते चये ।
निवात आश्रयेऽवाते निवासेऽभेद्यवर्मणि ॥ १०८६ ॥
निवापः पितृदाने स्याद् दानमात्रेऽपि चेष्यते ।
निवीतमुपवीते स्यादाच्छादनपटे त्रिषु ॥ १०८७ ॥
निवृत्तिः स्यादुपरम-प्रवृत्ति-प्रागभावयोः ।
समर्पणाऽऽवेदनयोर्निवेदनमितीरितम् ॥ १०८८ ॥
;p{0195}
निवेशः शिविरोद्वाह-विन्यासेषु निवेशने ।
निवेशनं प्रवेशे स्यान्नगरे च निकेतने ॥ १०८९ ॥
निशा दारुहरिद्रायां वासतेयी-हरिद्रयोः ।
मेषे वृषे च मिथुने कर्कि-ध्वनि-मृगेष्वपि ॥ १०९० ॥
निशाचरश्चक्रवाके राक्षसे सर्प-भूतयोः ।
चोरके जम्बुके घूके रजनीचरमात्रके ॥ १०९१ ॥
निशाचरी तु राक्षस्यां कुलटायामपीष्यते ।
निशान्तं भवने कल्के क्लीवं शान्ते त्वसौ त्रिषु ॥ १०९२ ॥
आलोचन-श्रवणयोर्दर्शनेऽपि निशामनम् ।
निशारणं रात्रियुद्धे रात्रिशब्दे च मारणे ॥ १०९३ ॥
निशीथः स्यादर्धरात्रे रात्रिमात्रेऽपि कीर्त्यते ।
निश्चलाङ्गो बके स्पन्दरहिते पर्वतादिके ॥ १०९४ ॥
;p{0196}
निश्चुक्कणं दन्तशाणे निषङ्गः संग-तूणयोः ।
निषङ्गथिस्तृणे स्कन्धे संश्लेषे सारथौ रथे ॥ १०९५ ॥
आपणे क्षुद्रखट्वायां निषधा सद्भिरीरिता ।
निषधः कठिने शैले देशे राज्ञि स्वरान्तरे ॥ १०९६ ॥
निष्कः स्वर्णपले हेम्नि सौवर्णिकचतुष्टये ।
कंठभूषा-स्वर्णकर्ष-वक्षोलंकरणेषु च ॥ १०९७ ॥
दीनारे षोडश द्रव्ये स्वर्णसाष्टशते पले ।
आधारे नष्टवीर्ये च ब्रह्मणि त्रिषु निष्कलम् ॥ १०९८ ॥
निष्कला निष्कलीवत् स्याद् वृद्धा-विगतपुष्पयोः ।
निष्कासितो निर्गमितेऽधिकृताहितयोस्त्रिषु ॥ १०९९ ॥
कवाट-क्षेत्र-पत्न्याट-गृहारामेषु निष्कुटः ।
निष्क्रामो बुद्धिसामर्थ्ये निर्गमे दुष्कुले तथा ॥ ११०० ॥
;p{0197}
स्यान्निष्क्रमणसंस्कारे निस्तारेऽपि च निष्कृतिः ।
निष्क्रियो निर्गतौ बुद्धियोग-प्रत्युपकारयोः ॥ ११०१ ॥
भृतौ विनिमये शक्तौ निष्क्रियं ब्रह्मणि स्मृतम् ।
निष्ठा निर्वहणे नाशे निष्पत्तावन्त-याञ्चयोः ॥ ११०२ ॥
व्याकृतिप्रत्यये प्राप्ते श्रद्धायामपि कीर्तिता ।
निष्पक्वं पक्वताशून्ये क्वथितेऽपि त्रिलिंगकम् ॥ ११०३ ॥
सिद्धौ समाप्तौ निष्पत्तिर्विद्वद्भिः परिकीर्तिता ।
निष्पावो राजशिम्ब्यां स्यात् सूर्पवायौ समीरणे ॥ ११०४ ॥
धान्यादिनिस्तुषीकार्य-बहुलीकरणादिषु ।
राजमाषे शिम्बिकायां निर्विकल्पे कडङ्गरे ॥ ११०५ ॥
निसर्गस्तु स्वभावे स्यात्सर्गे रूपेऽति कीर्तितः ।
निसृष्टे न्यस्तमध्यस्थे निसृष्टार्थो नरोत्तमे ॥ ११०६ ॥
;p{0198}
धनायव्ययरक्षादिनियुक्ते दूत्यकृद्भिदि ।
त्रिषु निस्तुषितं त्यक्ते त्वग्विहीने लघूकृते ॥ ११०७ ॥
निस्त्रिंशो निर्दये खड्गे त्रिंशत्शून्येऽपि कीर्तितः ।
निह्नवोऽपह्नुतौ गुप्तेऽविश्वासे निकृतावपि ॥ ११०८ ॥
निक्षेपः क्षेपणे त्यागे स्यात् समर्पितवस्तुनि ।
नीकाश उपमायां स्यात् तुल्य-निश्चययोरपि ॥ ११०९ ॥
नीचः स्यात् पामरे नम्रे वामने चोरके स्मृतः ।
नीचगः पामरे नीरे क्लीवं सरिति नीचगा ॥ १११० ॥
नीडः कुलाये स्थानेऽस्त्री नीतिः स्त्रीप्रापणे नये ।
नीध्रं चन्द्रे वने नेमौ रेवती भ-वलीकयोः ॥ ११११ ॥
नीपः कदम्बे बन्धूकेऽशोक-धाराकदम्बयोः ।
नीरं जले रसेऽपि स्यात् नीरजन्तु सरोरुहे ॥ १११२ ॥
;p{0199}
कुष्ठौषधौ च मुक्तायां जलजाते त्वसौ त्रिषु ।
नीरजो जलमार्जारे लघुकाशेऽपि कीर्तितः ॥ १११३ ॥
नीरदो मुस्तके मेघे रदहीने त्वसौ त्रिषु ।
नीरन्ध्रं छिद्ररहिते सान्द्रेप्युक्तं त्रिलिंगकम् ॥ १११४ ॥
नीरसो दाडिमे पुंसि त्रिलिंगो रसवर्जिते ।
कुष्ठौषधौ नीरुजं स्यात् उल्लाघे नीरुजस्त्रिषु ॥ १११५ ॥
नीलं स्यात् काचलवणे सौवीराञ्जन-तुत्थयोः ।
नृत्याङ्गकरणे नील्यां विष-तालीशपत्रयोः ॥ १११६ ॥
नीलो नीलौषधौ शैलविशेषे वानरान्तरे ।
इन्द्रनीलमणौ श्यामे मञ्जुघोषे च लाञ्छने ॥ १११७ ॥
न्यग्रोधे निधिभेदेऽपि नीलवर्णवति त्रिषु ।
नीलकं काचलवणे वर्तलोहेऽसने पुमान् ॥ १११८ ॥
;p{0200}
नीलकण्ठः शिवे पीतसारे खञ्जन-बर्हिणोः ।
दात्यूहे ग्रामचटके मूलके तु नपुंसकम् ॥ १११९ ॥
नीलपत्रो गुण्डतृणे दाडिमेऽश्मन्तकद्रुमे ।
नीलासने नीलपद्मे त्रिषु नीलपलान्विते ॥ ११२० ॥
नीलंगुर्भम्भराल्यां स्त्री कृमौ च शुषिरे पुमान् ।
नीलाञ्जसाऽप्सरोभेदे सौदामिन्यां नदीभिदि ॥ ११२१ ॥
नीलाम्बरे नीलवर्णवस्त्र-तालीशपत्रयोः ।
नीलाम्बरः प्रलम्बघ्ने राक्षसे च शनिग्रहे ॥ ११२२ ॥
नीलिका नेत्ररोगे स्यात् क्षुद्ररोगे जलज्वरे ।
शेफाली-नीलिनी-नीलसिन्दुवारेषु कीर्तिता ॥ ११२३ ॥
नीवी स्त्रियां मूलधने राजपुत्रादिबन्धके ।
नारीकटीवस्त्रबन्धे पुंस्कटीवस्त्रबन्धने ॥ ११२४ ॥
;p{0201}
प्रच्छादने स्यान्नीशारो हिमानलनिवारणे ।
काण्डपट्टेऽथ पूजायां स्तुतौ च नुतिरिष्यते ॥ ११२५ ॥
नेता त्रिषु प्रभौ निम्बवृक्षे प्रापयितर्यपि ।
नेत्रं मन्थगुणे नाडी-वृक्षमूलजटाऽक्षिषु ॥ ११२६ ॥
रथे वस्तिशलाकायामंशुके त्रिषु नेतरि ।
नेत्री प्रापणकर्त्र्यां स्याल्लक्ष्मी-नाडी-नदीषु च ॥ ११२७ ॥
नेदिष्ठमन्तिकतमे विज्ञेऽङ्कोटतरौ पुमान् ।
नेपथ्यं स्यादलंकारे रंगभूमौ प्रसाधने ॥ ११२८ ॥
नेमो गर्तेऽवधौ काले सायंकालेऽर्द्धमूलयोः ।
प्राकारे कपटे खण्डे नाट्यादावूर्ध्व-भिन्नयोः ॥ ११२९ ॥
नेमिः स्त्री चक्रपरिधौ कूपान्तिकसमस्थले ।
कूपोपरिस्थपट्टान्ते त्रिकायामपि कीर्तितः ॥ ११३० ॥
;p{0202}
नेमिः पुमान् रथद्रौ स्याद् मतः तीर्थङ्करान्तरे ।
नैगमस्तूपनिषदि वाणिजे नागरे नये ॥ ११३१ ॥
न्यग्रोधः स्याद्वटे व्योमपरिमाणे शमीतरौ ।
विषपर्णीलतायां च मोहनाख्यौषधावपि ॥ ११३२ ॥
न्यङ् नीचे वामने निम्ने न्यंकुस्तु हरिणे मणौ ।
न्यक्षं कार्त्स्न्ये तृणे क्लीवं निकृष्टेऽसौ त्रिलिंगकः ॥ ११३३ ॥
जामदग्न्ये लुलापे च पुमान् सद्भिरुदाहृतः ।
न्यायो विष्णौ तर्कशास्त्रे वाक्यभेदे समंजसे ॥ ११३४ ॥
युक्तिमूलकदृष्टान्तविशेषेऽपि प्रकीर्तितः ।
न्यासो ग्रन्थान्तरे त्यागे सन्न्यासे स्थाप्यवस्तुनि ॥ ११३५ ॥
विन्यासेऽन्तर्बहिर्देहवर्णादिन्यास ईरितः ।
न्युब्जस्त्रिषु रुजाभुग्ने कुब्जा-धोमुखयोरपि ॥ ११३६ ॥
;p{0203}
पुमांस्त्वसौ दर्भमयस्रुचि स्रुचि कुशेऽपि च ।
न्यूनमूने तथा गर्ह्ये त्रिलिंगः परिकीर्तितः ॥ ११३७ ॥
पक्वं दृढे परिणत-प्रत्यासन्नविनाशयोः ।
पङ्कोऽस्त्री कर्दमे पापे पङ्कजं कमले मतम् ॥ ११३८ ॥
पङ्कारः सेतु-शैवाल-सोपानेष्वम्बुकुब्जके ।
पंक्तिर्दशाक्षरच्छन्दोविशेषे गौरवेऽवनौ ॥ ११३९ ॥
पाके पञ्चाक्षरच्छन्दो-दशसंख्याऽऽवलीषु च ।
पंगुः शनैश्चरे पुंसि जंघाहीने त्वसौ त्रिषु ॥ ११४० ॥
पाके स्यात्पचनं वह्नौ पचनः पाककर्तरि ।
पचेलिमोऽर्के ज्वलने स्वयं पक्वे त्वसौ त्रिषु ॥ ११४१ ॥
;p{0204}
पञ्चगुप्तस्तु चार्वाकदर्शने कच्छपे स्मृतः ।
अथ पंचजनो दैत्यविशेषे पुरुषे मतः ॥ ११४२ ॥
भण्डे पञ्चजनीयः स्यात् त्रिषु पञ्चजनीप्रभौ ।
पञ्चतत्वं स्मृतं पञ्चभूत-पञ्चमकारयोः ॥ ११४३ ॥
मरणे पञ्चभावे च पञ्चत्वं पञ्चता स्त्रियाम् ।
अथ पंचनखः कूर्मे शार्दूले कुञ्जरे पुमान् ॥ ११४४ ॥
पंचमो रुचिरे दक्षे पंचानां पूरणे त्रिषु ।
स्वरान्तरे रागभेदे तन्त्रीकण्ठोत्थितस्वरे ॥ ११४५ ॥
पञ्चमी शारिफलके द्रौपदी-तिथिभेदयोः ।
पञ्चसूना गृहस्थस्य चुल्ली पेषण्युपस्करः ॥ ११४६ ॥
कण्डनी चोदकुम्भश्च वध्यते याश्च वाहयन् ।
पञ्चाङ्गं पंजिकायां स्यात् पुरश्चरणकर्मणि ॥ ११४७ ॥
;p{0205}
पंचाङ्गः पंचभद्राश्वे प्रणामान्तर-कूर्मयोः ।
पंचाननो महादेवे सिंहेऽत्युग्रे बुधैः स्मृतः ॥ ११४८ ॥
पंचामृतं सितादुग्धदध्याऽऽज्यमधुसंयुते ।
पंचाली शारिफलके पुत्तली-गीतभेदयोः ॥ ११४९ ॥
श्रोत्रत्वक्-नेत्ररसनघ्राणे पंचेन्द्रियं विदुः ।
पञ्जरः पुंसि कङ्काले गवां नीराजनाविधौ ॥ ११५० ॥
कलौ शरीरे क्लीवन्तु पक्ष्यादिबन्धनालये ।
पंजिका त्वग्रसन्धानी-तूलनालिकयोरपि ॥ ११५१ ॥
टीकाविशेषे पंचागे व्ययायलिपिपुस्तके ।
कायस्थे पंजिकाकारे पंजिकारक ईरितः ॥ ११५२ ॥
पंजी स्त्री पंजिकायां स्यात् नालिका-ग्रन्थभेदयोः ।
पटोऽस्त्री कर्पटे चित्रपटे शोभनवाससि ॥ ११५३ ॥
पुमान् प्रियालवृक्षेऽसौ त्रिलिंगः स्यात् पुरस्कृते ।
स्त्रियां पटकुटी वस्त्रगृहे प्राज्ञैः प्रयुज्यते ॥ ११५४ ॥
;p{0206}
पटच्चरं जीर्णवस्त्रे तस्करे तु पुमानसौ ।
शाटिकायां वस्त्रगेहे प्राज्ञाः पटमयं विदुः ॥ ११५५ ॥
पटलं तिलके चाले नेत्ररोगे परिच्छदे ।
समूहे पिटके ग्रन्थे दृष्टेरावरके तरौ ॥ ११५६ ॥
आडम्बरे समारम्भे हिंसने पटहः पुमान् ।
अस्त्रियां मानके वाद्ये पटिस्तु कुम्भिकाद्रुमे ॥ ११५७ ॥
वागुलौ पटभेदेऽथ काण्डपट्यां पटे पटी ।
पटीरं चन्दने तुङ्गे केदारे खदिरेऽम्बुदे ॥ ११५८ ॥
तितऔ वेणुसारे च मूलके वातिके स्मरे ।
उदरे हरणीयेऽथ छत्रा-लवणयोः पटुः ॥ ११५९ ॥
पटुः पुमान् पटोले स्यात् कारवेल्ले च चोरके ।
पटोलपत्रे काण्डीरलतायां च प्रयुज्यते ॥ ११६० ॥
;p{0207}
पटुस्तीक्ष्णे स्फुटे धूर्ते दक्ष-नीरोगयोस्त्रिषु ।
निष्ठुरेऽथ पटोलं स्याद् वस्त्रभेदे लताफले ॥ ११६१ ॥
पट्टः पेषणपाषाणे फलके ब्रणबन्धने ।
चतुष्पथे च कौशेये राजादेः शासनान्तरे ॥ ११६२ ॥
संव्यानोष्णीषयोः रक्तकौशेयोष्णीष-पीढयोः ।
पट्टी ललाटभूषायां कमुके तलसारके ॥ ११६३ ॥
पणः कार्षापणे द्यूते गृहे कार्षिकताम्रिके ।
निर्वेशे शौण्डिके मूल्ये धने विंशतिगण्डके ॥ ११६४ ॥
क्रय्यशाकाट्टिकायां च व्यवहारे भृतो ग्लहे ।
पणितं त्रिषु विक्रीते स्तुते व्यवहृतेऽपि च ॥ ११६५ ॥
पण्यविक्रयशालायां हट्टे स्यात् पण्यवीथिका ।
पतङ्गो भास्करे शालिप्रभेदे शलभे खगे ॥ ११६६ ॥
;p{0208}
पतनं कल्मषे पाते तथा नीचगतावपि ।
पताका नाटकांगेऽङ्के केतु-सौभाग्ययोर्ध्वजे ॥ ११६७ ॥
पतिर्धवे गतौ मूलेऽधिपतौ तु मतस्त्रिषु ।
पातित्ययुक्ते चलिते गलिते पतनाश्रये ॥ ११६८ ॥
स्वधर्मविच्युतेऽपि स्यात् पतितः सर्वलिंगभाक् ।
पत्तनं स्यान्महापुर्यां मृदङ्गे पुटभेदने ॥ ११६९ ॥
पत्तिः पदातिके नीरे गतौ सेनान्तरे स्त्रियाम् ।
पत्रं स्याद् वाहने पर्णे पत्रिका-शरपक्षयोः ॥ ११७० ॥
हैमपत्राकृतिद्रव्ये पक्षिपक्षेऽक्षराश्रये ।
पत्राङ्गं पद्मके भूर्जे रक्तचन्दनदारुणि ॥ ११७१ ॥
पत्री पुमान् गिरौ वाणे श्येने वृक्षे विहंगमे ।
रथिके श्वेतकिणिही-पाच्योः पत्रयुते त्रिषु ॥ ११७२ ॥
;p{0209}
पथ्यं त्रिषु हिते क्लीवं सैन्धवेऽथ पुमानसौ ।
हरीतकीद्रुमे पथ्या वन्ध्याकर्कोटकीद्रुमे ॥ ११७३ ॥
चिर्भिटायां मृगेर्वारौ हरीतक्यामपि स्मृता ।
पदं शब्दे श्लोकपादे वस्तुनि त्राण-चिह्नयोः ॥ ११७४ ॥
व्यवसाये पादचिह्ने प्रदेशे स्थान-वाक्ययोः ।
चरणेऽपि मतं क्लीवं किरणे तु पुमानसौ ॥ ११७५ ॥
पद्धतिर्वर्त्मनि श्रेण्यां ग्रन्थे ग्रन्थार्थबोधके ।
पद्मं स्यात् कमले व्यूहे पद्मकाष्ठौषधौ निधौ ॥ ११७६ ॥
पद्मके सीसके संख्याभेद-पुष्करमूलयोः ।
पद्मो दाशरथौ नागविशेष-बलदेवयोः ॥ ११७७ ॥
पद्मोत्तरात्मजे स्त्रीणां रतिबन्धान्तरे पुमान् ।
पद्मकं पद्मकाष्ठे स्याद् बिन्दुजालक-कुष्ठ्ययोः ॥ ११७८ ॥
;p{0210}
पद्मनाभो हृषीकेशे भावितीर्थङ्करान्तरे ।
पद्मप्रभः पद्मतुल्यप्रभायुक्ते जिनान्तरे ॥ ११७९ ॥
ब्रह्म-सूर्य-कुवेरेषु नृपतौ पद्मलाञ्छनः ।
इन्दिरायां सरस्वत्यां तारायां पद्मलाञ्छना ॥ ११८० ॥
पद्मा लक्ष्म्यां लवंगे च व्यतीतजिनमातरि ।
बृहद्रथसुता-पद्मचारिणी-पञ्जिकासु च ॥ ११८१ ॥
कुसुम्भपुष्पे मनसादेव्यामपि सतां मता ।
पद्यं कविकृतौ शाठ्ये पद्या मार्गे स्तुतावपि ॥ ११८२ ॥
पद्मिनी हस्तिनी-पद्म-मृणालेषु सरोवरे ।
स्त्रीविशेषे पद्मयुक्तदेश-पद्मसमूहयोः ॥ ११८३ ॥
पन्नगो भुजगे पद्मकाष्ठ-भेषजभेदयोः ।
पपीः स्याच्चन्दिरे सूर्ये पयः सलिल-दुग्धयोः ॥ ११८४ ॥
;p{0211}
पयस्विनी नदी-क्षीरविदारी-धेनु-रात्रिषु ।
जीवन्ती-क्षीरकाकोली-दुग्धफेनीषु कीर्तिता ॥ ११८५ ॥
पयोधरः स्तने मेघे नारिकेले कशेरुणि ।
परं स्यात्केवले मोक्षे परो ब्रह्मायु-वैरिणोः ॥ ११८६ ॥
परस्त्रिषूत्तरे श्रेष्ठे शत्रावितरदूतयोः ।
परञ्जस्तैलयन्त्रे स्यात् क्षुरिकाफल-फेनयोः ॥ ११८७ ॥
परभागो गुणोत्कर्षे शेषांशे च सुसम्पदि ।
आद्ये प्रधान उत्कृष्टेऽग्रसरे परमस्त्रिषु ॥ ११८८ ॥
नारायणे शिवे तीर्थंकरे च परमेश्वरः ।
परमेष्ठी जिने ब्रह्म-शालग्रामविशेषयोः ॥ ११८९ ॥
परम्परः प्रपौत्रादौ प्रपोत्रतनये मृगे ।
परम्परा स्त्री सन्ताने परिपाट्यां वधेऽपि च ॥ ११९० ॥
;p{0212}
परक्षेत्रं त्वन्यदेहे परभूमौ परस्त्रियाम् ।
पराकः क्षुद्र-निस्त्रिंश-रोग-जन्तु-व्रतेषु च ॥ ११९१ ॥
पराक्रमः समुद्योगे निष्क्रान्तौ विक्रमे बले ।
परागश्चन्दने रेणौ पुष्परेणू-परागयोः ॥ ११९२ ॥
स्वच्छन्दगमने ख्याति-स्नानीयद्रव्ययोर्गिरौ ।
आश्रये तत्परेऽभीष्ट आसंगे च परायणा ॥ ११९३ ॥
परिवारे समारम्भे विवेक-सहकारिणोः ।
प्रगाढ गात्रिकाबन्धे मञ्चे परिकरश्चये ॥ ११९४ ॥
परिकर्माऽङ्गसंस्कारे क्लीवं स्यात् सेवके पुमान् ।
विस्मृते वेष्टिते ज्ञाते प्राप्ते परिगतस्त्रिषु ॥ ११९५ ॥
परिग्रहः परिजने राहुवक्त्रस्थभास्करे ।
स्वीकारे शपथे कन्दे सैन्यपृष्ठे स्त्रियामपि ॥ ११९६ ॥
;p{0213}
परिघो मुद्गरे शूले गोपुरे कलशेऽर्गले ।
लोहसम्बद्धलगुडे योगे काचघटे गृहे ॥ ११९७ ॥
परिघोषस्तु शब्दे स्यात् अवाच्ये मेघगर्जिते ।
संस्तवे स्यात् परिचयः समन्ताच्चयने स्मृतः ॥ ११९८ ॥
परिच्छिन्नोऽवधिप्राप्ते परिच्छेदयुते त्रिषु ।
परिच्छेदोऽवधौ ग्रन्थाविच्छेदे कृतिनिश्चये ॥ ११९९ ॥
परिवारे परिजनः समीपस्थितसेवके ।
तिर्यग् दन्तप्रहारेभे पक्वे परिणतं त्रिषु ॥ १२०० ॥
परिणामस्तु चरमे विकारेपि मतः पुमान् ।
परितापो भये कम्पे नरकान्तर-दुःखयोः ॥ १२०१ ॥
अत्युष्णतायां शोके च परित्राणन्तु रक्षणे ।
परिधायः परिच्छेदे जनस्थान-नितम्बयोः ॥ १२०२ ॥
;p{0214}
परिधिस्तु पुमान् सूर्यचन्दिरासन्नमण्डले ।
यज्ञीयद्रुमशाखायां स्याद् भूगोलादिवेष्टने ॥ १२०३ ॥
नैपुण्ये परिपक्वत्वे परिपाकः प्रकीर्तितः ।
परिबर्हो राजयोग्यवस्तुजाते परिच्छदे ॥ १२०४ ॥
आलापे नियमे निन्दादुर्वादे परिभाषणम् ।
परित्राणे मलत्यागे परिमोक्षो बुधैः स्मृतः ॥ १२०५ ॥
मारणे च परित्यागे परिवर्जनमीरितम् ।
परिवर्तो विनिमये कूर्मराजेऽपवर्तने ॥ १२०६ ॥
युगान्ते ग्रन्थविच्छेदे मृत्युपौत्रान्तरेऽपि च ।
परिवादोऽपवादे स्यात् वीणावादनवस्तुनि ॥ १२०७ ॥
परिवापो जलस्थाने मुण्डने च परिच्छदे ।
परिवारः परिजने खड्गकोषे परिच्छदे ॥ १२०८ ॥
;p{0215}
अग्न्याधाने परिज्ञाने विवाहे परिवेदनम् ।
परिवेषः परिवृतौ परिधौ परिवेषणे ॥ १२०९ ॥
परिष्कारस्त्वलंकारे शुद्धि-संस्कारयोरपि ।
भूषिताऽऽहितसंस्कार-वेष्टितेषु परिष्कृतः ॥ १२१० ॥
पर्यन्तभूमौ मृत्यौ च विधौ परिसरो मतः ।
परिसर्याऽन्तसरणे सर्वतोगमने स्त्रियाम् ॥ १२११ ॥
परिस्पन्दः परिकरे रचना-परिवारयोः ।
परीवाहो जलोच्छ्वासे राजयोग्ये च वस्तुनि ॥ १२१२ ॥
परीष्टिः परिचर्यायां प्राकाम्येऽन्वेषणे स्त्रियाम् ।
परुः समुद्रे स्वर्लोके ग्रन्थि-पर्वतयोरपि ॥ १२१३ ॥
परुषं निष्ठुरे वाक्ये नीलझिण्ट्यां परूषके ।
परुषं त्रिषु रूक्षे स्याद् निष्ठुरोक्तौ च कर्बुरे ॥ १२१४ ॥
;p{0216}
मृते त्रिषु परेतः स्यात् भूतभेदे त्वसौ पुमान् ।
परैधितः पिके पुंसि परसंवर्धिते त्रिषु ॥ १२१५ ॥
पर्जन्यो वासवे मेघे स्तनिते ध्वनदम्बुदे ।
स्त्री स्याद् दारुहरिद्रायां पर्णं ताम्बूलपत्रयोः ॥ १२१६ ॥
पर्णसिः कमले शाके भूषणे जलसद्मनि ।
पर्दः केशचयेऽपानवायूत्सर्गेऽपि कीर्तितः ॥ १२१७ ॥
पर्पं गृहे खञ्जवाह्यशकटेऽभिनवे तृणे ।
पर्पटः पुंसि तृष्णारिवृक्ष-पिष्टकभेदयोः ॥ १२१८ ॥
पर्पटी जतुकृष्णायां सौराष्ट्रमृदि पिष्टके ।
पर्परीकः सहस्रांशौ पावके च जलाशये ॥ १२१९ ॥
पर्याप्तं वारणे तृप्तौ प्राप्तौ शक्ति-यथेष्ट्योः ।
पर्याप्तिः स्यात् स्त्रियां प्राप्तौ परित्राण-प्रकाशयोः ॥ १२२० ॥
;p{0217}
पर्यायोऽवसरे द्रव्यधर्म-निर्माणयोः क्रमे ।
प्रकार-सम्पर्कभिदोः पर्यासः पतने हतौ ॥ १२२१ ॥
पर्व क्लीवं क्षणे ग्रन्थौ प्रकारे लक्षणान्तरे ।
दर्शप्रतिपदोः सन्धौ ग्रन्थविच्छेद ईरितम् ॥ १२२२ ॥
पर्वतोऽद्रौ तरौ मीने शाक-देवर्षि-भेदयोः ।
आकाशमांस्यां गायत्र्यां काल्यां पर्वतवासिनी ॥ १२२३ ॥
शरभे शैलवास्तव्ये पर्वताश्रय ईरितः ।
पर्वरीणोऽनिले गर्वे पर्णवृन्तरसे स्मृतः ॥ १२२४ ॥
पत्रचूर्णरसे द्यूतकम्बले मृतकेऽपि च ।
पलं विघटिकायां स्यात् साष्टरक्तिद्विमाषके ॥ १२२५ ॥
तोलकत्रितये मांसे चतुष्कर्ष-पलालयोः ।
मुण्डीरी-मक्षिका-लाक्षा-क्षुद्रगोक्षुरकेषु च ॥ १२२६ ॥
;p{0218}
किंशुके गुग्गुली-रास्नाद्रुमे स्त्री स्यात्पलंकषा ।
पललं तिलचूर्णे स्यात् सैक्षवे पङ्क-मांसयोः ॥ १२२७ ॥
पलाशः किंशुके शट्यां हरिते मगधेऽसुरे ।
क्लीवं पत्रे त्रिलिंगस्तु हरिद्वर्णयुतेऽदये ॥ १२२८ ॥
पलाशी क्षीरिवृक्षे स्यात् वृक्ष-राक्षसयोः पुमान् ।
पलाशी सुरपर्ण्यां स्याल्लाक्षायां स्त्री प्रकीर्तिता ॥ १२२९ ॥
पलिघः काचकलशे प्राकारे गोपुरे घटे ।
पलितं कर्दमे तापे केशपाशे च शैलजे ॥ १२३० ॥
केशादिशौक्ल्ये जरसा वृद्धयोः पलितो द्वयोः ।
पल्लवोऽस्त्री किसलये शृङ्गारे विस्तरे बले ॥ १२३१ ॥
विटपे नवपत्रादियुक्तशाखाग्रपर्वणि ।
अलक्तरागे वलये चापलेऽपि प्रकीर्तितः ॥ १२३२ ॥
;p{0219}
वेश्यापतौ मत्स्यभेदे पुमान् पल्लवको मतः ।
विस्तृते पल्लवाढ्ये च त्रिषु पल्लवितः स्मृतः ॥ १२३३ ॥
पल्ली स्त्री गृहगोधायां कुटी-नगरभेदयोः ।
स्थाने ग्रामटिकायां च गृह-ग्रामे कुटीचये ॥ १२३४ ॥
आपाके प्रयते नीरे पावने पवनं मतम् ।
पवनो मारुते राजमाषे पावयितर्यपि ॥ १२३५ ॥
पवमानो गार्हपत्यवह्नि-मारुतयोः स्मृतः ।
पवितस्त्रिषु पूते स्यात् क्लीवन्तु मरिचे मतम् ॥ १२३६ ॥
पवित्रं वर्षणे ताम्रे कुशे पयसि घर्षणे ।
मधुन्यर्घोपकरणे घृत-यज्ञोपवीतयोः ॥ १२३७ ॥
पवित्रः प्रयते शुद्धद्रव्ये त्रिषु प्रकीर्तितः ।
पुमांस्तु तिलवृक्षेऽसौ पुत्रजीवितरावपि ॥ १२३८ ॥
पवित्रको दमनकेऽश्वत्थे कुश उदुम्बरे ।
पवित्रकन्तु जाले स्याच्छणसूत्रेऽपि कीर्तितम् ॥ १२३९ ॥
;p{0220}
पवित्रा स्याद् हरिद्रायां तुलस्यां सरिदन्तरे ।
पशुः स्यात् प्रथमे देवे यज्ञोडुम्बर-यज्ञयोः ॥ १२४० ॥
सिंहादिजन्तौ छगले प्राणिमात्रेऽपि कीर्तितः ।
पक्षः सहाये मासार्धे चुल्लीरन्ध्रे विहङ्गमे ॥ १२४१ ॥
वर्गे विरोधे वलये देहाङ्गे राजकुञ्जरे ।
पिच्छे साध्ये बले पार्श्वे पतत्र-शरपक्षयोः ॥ १२४२ ॥
सख्यौ गृहे ग्रहे शुद्धे कल्पे केशात् परश्चये ।
पक्षकः पार्श्वमात्रे स्यात् पक्षद्वार-सहाययोः ॥ १२४३ ॥
पक्षतिः स्त्री पक्षिपक्षमूले च प्रतिपत्तिथौ ।
अन्याय्यसाहाय्यकृतौ पक्षपातः खगज्वरे ॥ १२४४ ॥
अमायां पौर्णमास्यां च पक्षान्तः कीर्तितो बुधैः ।
पक्षिणी शाकिनीभेदे पूर्णिमायां खगस्त्रियाम् ॥ १२४५ ॥
;p{0221}
आगामिवर्तमानाहर्युक्तायां रजनावपि ।
पक्ष्म क्लीवं नेत्रलोम्नि किञ्जल्क-खगपक्षयोः ॥ १२४६ ॥
सूत्रादेः स्वल्पभागेऽपि पांशवो लवणान्तरे ।
पांशुर्ना पर्पटे धूलौ चिरसंचितगोमये ॥ १२४७ ॥
दोषे कर्पूरभेदेऽथ पांशुरौ खञ्ज-दंशकौ ।
वर्द्धापके प्रशंसायां पिष्टाते धूलिगुच्छके ॥ १२४८ ॥
दूर्वाञ्चिततटीभूमौ पुरोटौ पांशुचामरः ।
पांशुलः पुंश्चले शम्भुखट्वाङ्गे-कलिमारके ॥ १२४९ ॥
हरे पापिन्यसौ पुंसि पांशुयुक्ते त्वयं त्रिषु ।
पांशुला केतकी-भूमि-पुष्पिणी-कुलटासु च ॥ १२५० ॥
पाकः परिणते दैत्ये रन्धने पेचके शिशौ ।
स्थाल्यादौ साध्वसे भंगे राष्ट्रादौ पानकर्तरि ॥ १२५१ ॥
;p{0222}
जरसा केशशौक्ल्येऽथ पाकलं कुष्ठभेषजे ।
पाकलो बोधनद्रव्ये पावके कुञ्जरज्वरे ॥ १२५२ ॥
मारुतेऽपि त्रिलिंगस्तु व्रणादेः पाककर्तरि ।
पाकलिः स्त्री वृक्षभेदे कर्कट्यां पाकली मता ॥ १२५३ ॥
पाक्यः पुमान् यवक्षारे क्लीवं विड्लवणोषयोः ।
पाचकः सूपकारेऽग्नौ पित्तभेदेषु पाचकम् ॥ १२५४ ॥
प्रायश्चित्ते पाचनं स्यात् त्रिषु पाचयितर्यसौ ।
पाचनोऽम्लरसे वह्नौ रक्तैरण्डे च टङ्कणौ ॥ १२५५ ॥
पाचनी स्याद् हरिद्रायां पाचलं पाचने मतम् ।
पाचलो रन्धनद्रव्ये पाचके मारुतेऽनले ॥ १२५६ ॥
पाञ्चजन्यो विष्णुशङ्खे जातवेदस्यपि स्मृतः ।
पांचालं नद्वयोः शास्त्रे त्रिषु पंचालदेशजे ॥ १२५७ ॥
;p{0223}
पांचाली शालभञ्ज्यां स्याद् द्रौपद्यामपि कीर्तिता ।
पाटकः स्यान्महाकिष्कौ वाद्य-ग्रामैकदेशयोः ॥ १२५८ ॥
अक्षादिचालने मूलद्रव्यापचय-रोधयोः ।
पाटलः स्यादाशुधान्य-श्वेतलोहितवर्णयोः ॥ १२५९ ॥
दुर्गायां कृष्णवृन्तायां रक्तलोध्रे च पाटला ।
आरोग्ये पटुतायां च पाटवं क्लीवमीरितम् ॥ १२६० ॥
धूर्ते पटौ पाटविकः पाटी वाट्यालके क्रमे ।
पाठीनः पाठके मत्स्यविशेषे गुग्गुलद्रुमे ॥ १२६१ ॥
कुलिकद्रौ करे पाणिः पाणिघः पाणिवादके ।
गैरिके कुन्दपुष्पे च पाण्डरं क्लीवमीरितम् ॥ १२६२ ॥
पुमान् मरुबके शुक्लवर्णे तद्वति तु त्रिषु ।
पाण्डुर्नृपान्तरे रोगे पटोले श्वेतकुञ्जरे ॥ १२६३ ॥
;p{0224}
वर्णे च पीतभागार्द्धे केतकीधूलिसन्निभे ।
सितवर्णे नागभेदे स्यात्पाण्डुरफलीक्षुपे ॥ १२६४ ॥
पाण्डुः स्त्री माषपर्ण्यां स्यात् पाण्डुवर्णस्त्रियामपि ।
श्वेतप्रावार-दृषदोः कम्बले पाण्डुकम्बलः ॥ १२६५ ॥
पातो विधुन्तुदे त्राते पतने पातकं त्वघे ।
पातालं नागलोके स्याद् विवरे वडवानले ॥ १२६६ ॥
लग्नाच्चतुर्थस्थाने व जायुपाकार्थयन्त्रके ।
पातालनिलयो दैत्ये सर्पे पातालवासिनि ॥ १२६७ ॥
पातिली स्त्री वागुरायां नारी-मृत्पात्रभेदयोः ।
पातुकः पतयालौ स्यात् प्रयाते जलहस्तिनि ॥ १२६८ ॥
पात्रं मापकमाने स्यात् स्रुवादौ राजमन्त्रिणि ।
तीरद्वयान्तरे पर्णे योग्ये नाट्यानुकर्तरि ॥ १२६९ ॥
भाजने पात्रटीरस्तु युक्तव्यापारमंत्रिणि ।
कांस्यपात्रे लौहपात्रे कङ्के राजतभाजने ॥ १२७० ॥
;p{0225}
सिंहाणे वायसे वह्नौ पिङ्गाशेऽपि प्रकीर्तितः ।
पाथोऽनले सहस्रांसौ पाथन्तु सलिले मतम् ॥ १२७१ ॥
पाथेयं शम्बले कन्याराशौ पाथोजमम्बुजे ।
पादः श्लोकचतुर्थांशे शैलप्रत्यन्तपर्वते ॥ १२७२ ॥
चतुर्थभागे चरणे किरण-द्रुममूलयोः ।
पारी स्त्रियां पानपात्रे परागे जलसंचये ॥ १२७३ ॥
दोहपात्रे प्रवाहे च कर्कर्यां करिशृंखले ।
पार्श्वो जिनविशेषे त्रिष्वन्तिकेऽथास्त्रियामसौ ॥ १२७४ ॥
पार्श्वास्थिसंघे कक्षाऽधोभागे पर्शुगणे तथा ।
पार्ष्णिः स्त्रियामुन्मदस्त्रीकुन्ती स्त्रीपुंसयोस्त्वसौ ॥ १२७५ ॥
पादग्रन्थ्यधरः पृष्ठे सैन्यपृष्ठे जयस्पृहा ।
पाशीना वरुणे व्याधे यमे पाशधरे त्रिषु ॥ १२७६ ॥
;p{0226}
पाक्षिकः स्यात् पक्षभवे पक्षपातिनि च त्रिषु ।
पक्षाघातान्विते पक्षसंयुते पक्षिघातके ॥ १२७७ ॥
पिङ्गलो नागभेदे स्यात् ना रुद्रेऽग्नौ कपिले कपौ ।
निधिभेदे स्थावराख्यविषभेदर्षिभेदयोः ॥ १२७८ ॥
क्षुद्रोलूके वर्षभेदे पिशङ्गे तद्वति त्रिषु ।
नाडीभेदे पक्षिभेदे बलाकायामसौ त्रिषु ॥ १२७९ ॥
शिंशया-कर्णिका-राजरीति-वेश्याभिदासु च ।
पिच्छा छटायां मोचायां चोलिका-फणिलालयोः ॥ १२८० ॥
भक्तमण्डे तथा पूगे पङ्क्तावश्वपदामये ।
शाल्मलीवेष्टने कोषे चामरे शिंशपातरौ ॥ १२८१ ॥
;p{0227}
पिञ्जरं हरिताले स्यात् सुवर्णे नागकेशरे ।
पक्ष्यादिबन्धनागारे शरीरास्थिकदम्बके ॥ १२८२ ॥
अश्वभेदे वर्णभेदे पुंसि तद्वत्यसौ त्रिषु ।
पिण्डो बोले बले सान्द्रे निवापे गोल-देशयोः ॥ १२८३ ॥
सिल्हके स्यात् जपापुष्पे वृन्दे मदनपादपे ।
गेहैकदेशे कवले देहमात्रे भ-कुम्भयोः ॥ १२८४ ॥
पिशाचे पुंसि पिण्डालुः पिण्डमूले तु न द्वयोः ।
पीयूषममृते दुग्धे नवदुग्धे तु पुंस्यपि ॥ १२८५ ॥
पुण्यं धर्मे व्रते सत्ये पावने शुद्धकर्मणि ।
सुगन्धौ सुन्दरे पूतात्मनि चोक्तं त्रिलिंगकम् ॥ १२८६ ॥
पुत्रकः शरभे धूर्ते शैल-पादपभेदयोः ।
पुराऽव्ययं चिरातीते भीरावासन्नभाविनि ॥ १२८७ ॥
पुलको गन्धर्वभेदे रोमाञ्चे पानभाजने ।
हरिताले रत्नदोषविशेषोपलभेदयोः ॥ १२८८ ॥
;p{0228}
पुष्करं कमले वाद्य भाण्डास्ये गगने जले ।
कोषे करिकराग्रे चौषधि-तीर्थविशेषयोः ॥ १२८९ ॥
पुष्करः सारसे नागभेदे नलसहोदरे ।
रोगद्वीपाद्रिभेदेषु जीमूते वरुणात्मजे ॥ १२९० ॥
करेणौ स्थलपद्मिन्यां खाते पुष्करिणी मता ।
सरोजिन्यां पुष्कराह्वतीर्थभू-कुष्ठमूलयोः ॥ १२९१ ॥
पुष्पकं मृत्तिकाऽङ्गारशकट्यां रत्नकङ्कणे ।
काशीसे श्रीदविमाने नेत्ररोगे रसाञ्जने ॥ १२९२ ॥
पुष्पदन्तस्तु दिङ्नागे जिनभेदे गणान्तरे ।
पुष्पः कलियुगे पौषमास-नक्षत्रभेदयोः ॥ १२९३ ॥
पूगः कण्टकिवृक्षे स्याद् गुवाके व्यूह-भावयोः ।
पूतना दानवीभेदे गन्धमांस्यां गदान्तरे ॥ १२९४ ॥
पूरणं पूरके पिण्डप्रभेदे वानतन्तुषु ।
पृथग्जनो भिन्नलोके मूर्खे नीचे च पापिनि ॥ १२९५ ॥
;p{0229}
पृदाकुर्भुगजे व्याघ्रे वृश्चिके कुञ्जरे तरौ ।
पेचको वायसारातौ पर्यङ्के मेघ-यूकयोः ॥ १२९६ ॥
पेशलः कोमले दक्षे धूर्त-सुन्दरयोस्त्रिषु ।
पोतो वस्त्रे गृहस्थाने दशवर्षीयहस्तिनि ॥ १२९७ ॥
पोत्रं शूकरवक्त्राग्रे लाङ्गलाग्र-वहित्रयोः ।
पौण्ड्र इक्षुप्रभेदे शंख-देशप्रभेदयोः ॥ १२९८ ॥
पौरुषं पुरुषस्योक्तौ भावे कर्मणि पौरुषे ।
पौरुषेयो वधे संघे पुरुषस्य पदान्तरे ॥ १२९९ ॥
प्रकाण्डो विटपे दण्डे शस्ते चोत्तरसंस्थिते ।
प्रकाशो अतिप्रसिद्धे स्यात् प्रहासे व्यक्त आतपे ॥ १३०० ॥
;p{0230}
विस्तारे चामरे ग्रन्थविच्छेदे च प्रकीर्णकम् ।
प्रकृतिः पञ्चभूतेषु प्रधाने पूलकारणे ॥ १३०१ ॥
प्रखरो हयसन्नाहे कुक्कुरेऽश्वतरे खरे ।
प्रघणस्ताम्रकुण्डे स्यात् प्रघाणे लौहमुद्गरे ॥ १३०२ ॥
प्रचालकः शराघाते भुजङ्गम-शिखण्डयोः ।
प्रजापतिर्महीपाले जामातरि दिवाकरे ॥ १३०३ ॥
पितरि त्वष्टरि ब्रह्म-दक्षादि-दहनेषु च ।
प्रज्ञानं लाञ्छने बुद्धौ पण्डिते तु त्रिषु स्मृतम् ॥ १३०४ ॥
प्रणयः प्रश्रये प्रेम्णि याञ्चा-निर्वाणयोरपि ।
प्रणाय्योऽसंमते साधावभिलाषविवर्जिते ॥ १३०५ ॥
प्रतापोऽर्कतरौ तापे कोषदण्डजतेजसि ।
प्रतिग्रहः स्वीकरणे सैन्यपृष्ठे पतद्ग्रहे ॥ १३०६ ॥
द्विजेभ्यो विधिवद्देये तद्ग्रह-ग्रहभेदयोः ।
प्रतिपद् द्रगडे वाद्ये धिषणा-तिथिभेदयोः ॥ १३०७ ॥
;p{0231}
प्रतिपन्नं तु विक्रान्तेऽङ्गीकृतेऽवगते त्रिषु ।
प्रतिपक्षस्तु सादृश्ये विपक्षे प्रतिवादिनि ॥ १३०८ ॥
बोधने प्रतिपत्तौ च दानेऽपि प्रतिपादनम् ।
प्रतिभा तु मतौ दीप्ति-प्रत्युत्पन्नमतित्वयोः ॥ १३०९ ॥
प्रतिमा गजदन्तस्य बन्धे प्रतिकृतावपि ।
प्रतियत्नो निग्रहादौ संस्कारे च प्रतिग्रहे ॥ १३१० ॥
प्रतिष्कसः सहाये स्याद् वार्ताहर-पुरोगयोः ।
प्रतिष्ठा गौरवे स्थाने पद्य-संस्कारभेदयोः ॥ १३११ ॥
प्रातःकाले चमूपृष्ठे माल्ये प्रतिसरः पुमान् ।
अस्त्रियां मण्डलाऽऽरक्ष-हस्तसूत्रेषु कीर्तितः ॥ १३१२ ॥
त्रिषु प्रतिहतौ द्विष्टे प्रतिस्खलित-रुद्धयोः ।
प्रतीकारश्चिकित्सायां वैरनिर्यातनेऽपि च ॥ १३१३ ॥
प्रतीतस्त्रिषु विख्याते सादरे ज्ञात-हृष्टयोः ।
प्रतीहारो द्वारपाले द्वार-सन्धिविशेषयोः ॥ १३१४ ॥
;p{0232}
प्रत्यक् पश्चिमदिक्देश-कालेष्वव्ययमीरितम् ।
प्रत्ययः शपथेऽधीने ज्ञानविश्वासहेतुषु ॥ १३१५ ॥
प्रत्यूषो भास्करे कल्ये वसुभेदेऽपि कीर्तितः ।
प्रधानं प्रकृतौ बुद्धौ प्रशस्ते परमात्मनि ॥ १३१६ ॥
प्रबुद्धस्त्रिषु संफुल्ले पण्डिते जागृतेऽपि च ।
प्रभवो मुनिभेदे स्याद् जन्महेतौ पराक्रमे ॥ १३१७ ॥
प्रभुर्नारायणे शब्दे जिन-पारदयोरपि ।
प्रमाणं नित्य-मर्यादा-शास्त्र-हेतु-प्रमातृषु ॥ १३१८ ॥
प्रमुखः प्रथमे मान्ये समवाय-प्रधानयोः ।
प्रयागस्तुरगे शक्रे यज्ञ-तीर्थविशेषयोः ॥ १३१९ ॥
प्रलम्बस्त्रपुषे दैत्ये हारभेदे प्रलम्बने ।
प्रवणः प्रगुणे प्रह्वे क्षीणे स्निग्धे प्लुते क्षणे ॥ १३२० ॥
;p{0233}
प्रसादोनुग्रहे स्वास्थ्ये प्रसन्नत्वे गुणान्तरे ।
प्रस्तावः स्यात् प्रकरणे प्रसंगेऽवसरे पुमान् ॥ १३२१ ॥
प्राप्तिः स्त्री प्रापणे भूतौ लाभेऽभ्युदय-संघयोः ।
प्रामाणिकस्तु शास्त्रज्ञे मर्यादार्हे च हैतुके ॥ १३२२ ॥
प्रायोऽनशनमृत्यौ स्यान्मृत्यौ बाहुल्य-तुल्ययोः ।
प्रार्थितो याचिते शत्रुसंरुद्धेऽभिहिते हते ॥ १३२३ ॥
प्रियो मृगान्तरे पत्यौ हृद्ये च जीवकौषधे ।
प्रियंवदस्तु गन्धर्वे खेचरे प्रियभाषिणि ॥ १३२४ ॥
प्रिया नार्यां मल्लिकायां वार्तायां मदिरैलयोः ।
प्रेङ्खा स्त्रियां स्याद् दोलायां नृत्ये संवेशनान्तरे ॥ १३२५ ॥
प्रेतो मृते नारकीयप्राणि-भूतप्रभेदयोः ।
प्रेक्षा नृत्यक्षणे बुद्धौ शाखायामीक्षणेऽपि च ॥ १३२६ ॥
;p{0234}
प्रोथः कट्यामश्वमुखे स्त्रीगर्भे भीषणे स्फिचि ।
प्लवः प्रतिगतौ भेके कपौ प्लवन-भेलयोः ॥ १३२७ ॥
अवौ जलान्तरे शत्रौ श्वपचे जलवायसे ।
प्लवगो वानरे भेके शिरीषे सूर्यसारथौ ॥ १३२८ ॥
प्लक्षो द्वीपान्तरेऽश्वत्थे पक्षके पर्कटिद्रुमे ।
फटा फणायां कितवे कपटेऽपि स्त्रियां मता ॥ १३२९ ॥
फलं जातीफले लाभे शस्ये वाणाग्र आर्तवे ।
कक्कोले फलके व्युष्टौ दाने फाले फलत्रिके ॥ १३३० ॥
फलोदयः फलोत्पत्तौ हर्षे लाभे सुरालये ।
फालः शिवे प्रलम्बघ्ने कृषिके त्रिषु वाससि ॥ १३३१ ॥
फाल्गुनस्तु गुडाकेशे नदीजार्जुनपादपे ।
तपस्यसंज्ञमासे तत्पूर्णिमायान्तु फाल्गुनी ॥ १३३२ ॥
;p{0235}
फेरवो राक्षसे फेरौ त्रिलिंगो हिंस्र-धूर्तयोः ।
वडवा वाडवाग्नौ स्याद् घोटक्यां तारकान्तरे ॥ १३३३ ॥
शृगालकोलौ वदरं कार्पासफल-कोलयोः ।
वधूर्नार्यां स्नुहायां च शारिवौषधि-पृक्कयोः ॥ १३३४ ॥
उद्दामनि वधे रज्जौ हिंसायां बन्धनं स्मृतम् ।
बन्धुः सगोत्रे बन्धूके मित्रे भ्रातरि कीर्तितः ॥ १३३५ ॥
बन्धूको बन्धुजीवे स्यात् खधूपे तु नपुंसकम् ।
बन्धूर-बन्धुरौ रम्ये नम्रे हंसे तु बन्धुरः ॥ १३३६ ॥
बभ्रुर्विशाले नकुले केशवे पावके शिवे ।
बरो जामातरि श्रेष्ठे देवतादेरभीप्सिते ॥ १३३७ ॥
बलं गन्धरसे रूपे स्थौल्ये सामर्थ्य-सैन्ययोः ।
बलः संकर्षणे काके दैत्ये वरुणपादपे ॥ १३३८ ॥
;p{0236}
बलजं नगरद्वारे केदारे शस्य-युद्धयोः ।
बलभद्रः प्रलम्बघ्ने शेषे गवय-लोध्रयोः ॥ १३३९ ॥
बलाहको गिरौ मेघे दैत्य-नागविशेषयोः ।
बलिर्दैत्ये भागधेये पूजोपकरणेऽपि च ॥ १३४० ॥
बली तालाङ्क-महिष-क्रमेलक-कफेषु च ।
बल्यं प्रधानधातौ स्याच्छुक्रे बलकरे त्रिषु ॥ १३४१ ॥
अनेके विपुले त्र्यादिसंख्यायां च बहु त्रिषु ।
बहुकः कर्कटे सूर्ये दात्यूहे जलखातके ॥ १३४२ ॥
बहुरूपः शिवे विष्णौ कन्दर्पे केश-सर्जयोः ।
वाणी व्यूतौ सरस्वत्यां वाक्येऽपि क्वचिदिष्यते ॥ १३४३ ॥
बान्धवः सुहृदि ज्ञातौ बालो मूर्खेऽर्भके त्रिषु ।
बालोऽश्वशावके केशे तुरंगकरिवालधौ ॥ १३४४ ॥
;p{0237}
बालकोऽज्ञे शिशौ केशे वलये चांगुरीयके ।
बाला नार्यां हरिद्रायामेलायां भूषणान्तरे ॥ १३४५ ॥
बालिका बालुका-कन्या-त्रुटिषु श्रुतिभूषणे ।
बालुका कर्कटी-यन्त्रप्रभेद-सिकतासु च ॥ १३४६ ॥
बालेयो गर्दभे दैत्यभेदे चाणक्यमूलके ।
बीभत्सो विकृतौ क्रूरे घृणात्मनि रसान्तरे ॥ १३४७ ॥
बुधो वृन्दारके सौम्ये विपश्चिति नृपान्तरे ।
बुध्नः शिवे वृक्षमूले बुबुधानः सुरे बुधे ॥ १३४८ ॥
विज्ञापने वेदने च बोधनं गन्धदीपने ।
ब्रध्नः सूर्ये शिवे वृक्षमूल-रोगविशेषयोः ॥ १३४९ ॥
ब्रह्म वेदे च तपसि तत्त्वे विप्रे विधौ पुमान् ।
ब्रह्मण्यः केशवे ब्रह्मदारुवृक्षे शनैश्चरे ॥ १३५० ॥
;p{0238}
ब्रह्मपुत्रः क्षेत्रभेदे नदभेदे विषान्तरे ।
ब्रह्मबन्धुरधिक्षेपे निर्देशे निन्दितद्विजे ॥ १३५१ ॥
ब्राह्म्यं दृश्ये विस्मये च ब्रह्मसम्बन्धिनि त्रिषु ।
भक्तिर्विभागे श्रद्धायां गौणवृत्तौ च सेवने ॥ १३५२ ॥
भगं यशसि सौभाग्ये वैराग्ये ज्ञान-वीर्ययोः ।
श्रियां स्त्रियां सूर्य-चन्द्र-यत्न-माहात्म्य-कान्तिषु ॥ १३५३ ॥
योनौ धर्मे च कैवल्ये स्पृहा नक्षत्रभेदयोः ।
भटो वीरे म्लेच्छभेदे पामरे रजनीचरे ॥ १३५४ ॥
नाट्योक्त्या नृपतौ देवे पूज्ये भट्टारको मतः ।
भद्रः शिवे खञ्जरीटे वृषभे च कदम्बके ॥ १३५५ ॥
;p{0239}
हस्तिजातिविशेषे च भद्रं तु मंगले स्मृतम् ।
भद्रा प्रसारिणी रास्ना-नीली-व्योमनदीषु च ॥ १३५६ ॥
वचाऽपराजिताऽनन्ता-काकोदुम्बरिकासु च ।
तिथिभेदे हरिद्रायां कट्फले सारिवान्तरे ॥ १३५७ ॥
बुद्धशक्त्यन्तरे दन्त्यां काश्मरी-श्वेतदूर्वयोः ।
भयानकस्तु शार्दूले रसभेदे विधुन्तुदे ॥ १३५८ ॥
भरण्यं वेतने मूल्ये भरणं पोषणे भृतौ ।
भरतः शवरे क्षेत्रे दौष्मन्ति-मुनिभेदयोः ॥ १३५९ ॥
रामानुजे नाट्यशास्त्रे तन्तुवायेऽपि कीर्तितः ।
भर्म नाभौ च धुस्तूरे काञ्चने वेतनेऽद्वयोः ॥ १३६० ॥
भवो जन्मनि संसारे क्षेमे प्राप्तौ महेश्वरे ।
भव्यं त्रिषु शुभे योग्ये सत्ये भाविनि चेष्यते ॥ १३६१ ॥
;p{0240}
कर्मरङ्गतरौ पुंसि रसभेदेऽस्त्रियामसौ ।
भव्या स्याद् गजपिप्पल्यां दुर्गायां रम्यवस्तुनि ॥ १३६२ ॥
भसत् स्त्री भास्करे योनौ काले कारण्डवे प्लवे ।
भस्मकं कलधौते स्यात् रोगभेद-विडङ्गयोः ॥ १३६३ ॥
भस्मतूलं ग्रामकूटे तुषारे पांशुवर्षणे ।
भागो रूप्यार्धके भाग्ये राशेस्त्रिंशांशकेऽशके ॥ १३६४ ॥
भाग्ये क्लीवं भागधेयं दायादकरयोः पुमान् ।
योग्य आढकमाने च पात्रे भाजनमीरितम् ॥ १३६५ ॥
भाण्डं पात्रे भाण्डवृत्तौ वणिङ्मूलधने मतम् ।
भानुर्दिवाकरे रश्मौ वृत्तार्हज्जनके प्रभौ ॥ १३६६ ॥
भामः क्रोधे सहस्रांशौ दीप्तौ च भगिनीपतौ ।
भारती वाचि वृत्तौ च सरस्वत्यां खगान्तरे ॥ १३६७ ॥
;p{0241}
भारद्वाजः कुजेऽगस्त्ये द्रोणाचार्ये गुरोःसुते ।
भार्गवः कुञ्जरे पर्शुराम-देशविशेषयोः ॥ १३६८ ॥
भार्गवी पार्वती-लक्ष्मी-श्वेतदूर्वासु कीर्तिता ।
भालाङ्को रोहिते मीने शाकभित्करपत्रयोः ॥ १३६९ ॥
महालक्षणसम्पन्न-पुरुषे कच्छपे हरे ।
भावः स्वभावेऽभिप्राये पदार्थेऽभिनयान्तरे ॥ १३७० ॥
बुधे विभूतौ चेष्टायां सत्तायां योनि-लीलयोः ।
क्रियायां जनने जन्तौ रत्यादिव्यभिचारिणि ॥ १३७१ ॥
भावाटो भावके साधौ निवेशे कामुके नटे ।
ध्यानेऽधिवासने पर्यालोचने भावना मता ॥ १३७२ ॥
;p{0242}
भावितो वासिते प्राप्ते चिन्तिते मिश्रिते त्रिषु ।
भासो दीप्तौ शकुन्ते च कुक्कुटे गृध्र-गोष्ठ्ययोः ॥ १३७३ ॥
भासन्तः चन्दिरे सूर्ये नक्षत्रे भासपक्षिणि ।
भास्करेऽहस्करे वह्नौ भास्कराचार्य-वीरयोः ॥ १३७४ ॥
भासुरो दिवसे सूर्ये दीप्तियुक्ते त्वसौ त्रिषु ।
भास्वान् सूर्येऽर्कवृक्षे च वीरे दीप्तियुते त्रिषु ॥ १३७५ ॥
भित्तिः कुड्ये प्रदेश-संविभागा-ऽवकाशयोः ।
भिदुरं कुलिशे क्लीवं प्लक्षवृक्षे त्वसौ पुमान् ॥ १३७६ ॥
भिन्नो विदारिते फुल्ले संगते-तरयोस्त्रिषु ।
भिक्षा भृतौ च सेवायां याञ्चा-भिक्षितवस्तुनि ॥ १३७७ ॥
भिक्षुर्जैनमुनौ बुद्धप्रभेद-कोकिलाक्षयोः ।
भीमो भयानकरसे शिवे मध्यमपाण्डवे ॥ १३७८ ॥
;p{0243}
भीरुः स्त्री भयशीलायां स्त्रियां सामान्ययोषिति ।
शतावरी-कण्टकारी-छायाऽजासु प्रकीर्तिता ॥ १३७९ ॥
पुमान् शृगाले शार्दूले भयशीले त्वसौ त्रिषु ।
भीरुकः कातरे घूके काननेक्षुविशेषयोः ॥ १३८० ॥
शिवे कपोते हिन्ताले शल्लक्यां भीषणे रसे ।
भीष्मो भयानकरसे गाङ्गेये राक्षसे शिवे ॥ १३८१ ॥
भुक्तिः स्त्री भोजने भोगे भुजङ्गः षिङ्ग-सर्पयोः ।
भुजिष्यो हस्तसूत्रे स्याद् रोगे दास-स्वतन्त्रयोः ॥ १३८२ ॥
भुवनं सलिले व्योम्नि जन-विष्टपयोरपि ।
भुवन्युस्तु सहस्रांशौ वह्नौ चन्द्रमसि प्रभौ ॥ १३८३ ॥
भूः स्त्रियां पृथिवी-स्थानमात्र-यज्ञाग्निषु स्मृता ।
भूकाकः स्वल्पकङ्के स्यात् क्रौञ्च-नीलकपोतयोः ॥ १३८४ ॥
;p{0244}
भूतं क्ष्मादौ पिशाचादौ न्याये सत्ये नपुंसकम् ।
त्रिषु प्राणिन्यतीते च सदृशे चोत्तरस्थिते ॥ १३८५ ॥
भूतघ्नो लशुने भूर्जपादपे च क्रमेलके ।
भूतात्मा शंकरे विष्णौ शरीरे परमेष्ठिनि ॥ १३८६ ॥
भूतिर्भस्मनि सम्पत्तौ वृद्धिनामौषधे स्त्रियाम् ।
भूतिकं कत्फले प्रोक्तं यमानी-घनसारयोः ॥ १३८७ ॥
भूमिः क्षितौ स्थानमात्रे जिह्वायामपि कीर्तिता ।
भूमिका रचनायां स्याद् वेशान्तरपरिग्रहे ॥ १३८८ ॥
भूरिर्विष्णौ शिवे शक्रे ब्रह्मणि प्रचुरे त्रिषु ।
भृगुर्मुनिविशेषे स्यात् सानौ शुक्रग्रहे शिवे ॥ १३८९ ॥
भृङ्गः कलिंगविहगे भृङ्गारे भ्रमरे विटे ।
भृतिः स्त्री वेतने मूल्ये भरणेऽपि निगद्यते ॥ १३९० ॥
;p{0245}
भृशं त्वतिशये क्लीवं प्रकर्षे शोभनेऽव्ययम् ।
भेदो विदारणे द्वैधे उपजाप-विशेषयोः ॥ १३९१ ॥
भोगः सुखे भाटके च भुजंगफण-देहयोः ।
भोगवान् भुजगे नाट्ये गाने भोगयुते त्रिषु ॥ १३९२ ॥
भोगी सर्पे ग्रामपात्रे वैयावृत्तिकरे नृपे ।
भोग्यं धान्ये धने क्लीवं भागयोग्ये त्वसौ त्रिषु ॥ १३९३ ॥
भ्रामको जम्बुके धूर्ते सूर्यावर्ते शिलान्तरे ।
भ्रूणो गर्भेऽर्भके भ्रेषो गतौ भ्रंशे यथोचितम् ॥ १३९४ ॥
मकरन्दः पुष्परसे किंजल्के कुन्दपादपे ।
कुलालदण्डे वकुले दर्पणे मुकुरः स्मृतः ॥ १३९५ ॥
मंगला पार्वती-शुक्लदूर्वा-साध्वीषु कीर्तिता ।
मंगले कुशले क्लीवं मंगलोऽङ्गारके पुमान् ॥ १३९६ ॥
मंगल्यं चन्दने दध्नि स्वर्ण-सिन्दूरयोरपि ।
मज्जाऽस्थिसारे वृक्षादेरुत्तमस्थिरभागके ॥ १३९७ ॥
;p{0246}
कर्णवंशे च खट्वायां मञ्चः स्यादुच्चमण्डपे ।
मञ्जरी तुलसी-मुक्ता-लता-वल्लरीषु स्मृता ॥ १३९८ ॥
मठश्छात्रादिनिलये देवतायतनेऽपि सः ।
मणिः स्त्रीपुंसयोरश्मजातौ मुक्तादिकेऽपि च ॥ १३९९ ॥
विद्रुमेऽलिञ्जरे नागविशेष-मणिबन्धयोः ।
मणिमाला स्त्रियां लक्ष्म्यां दीप्तौ हारे रदक्षते ॥ १४०० ॥
मण्डो मस्तुनि भूषायामेरण्डे सार-पिच्छयोः ।
शाकभेदे भक्तरसे दर्दुरेऽपि पुमान् स्मृतः ॥ १४०१ ॥
देवादिदत्तभवने मण्डपोऽस्त्री जनाश्रये ।
मण्डलं परिधौ चक्रवाले द्वादशराजके ॥ १४०२ ॥
कोठरोगे जनपदे गोले बिम्बे त्वसौ त्रिषु ।
अथ मण्डलकं बिम्बे कुष्ठभेदे च दर्पणे ॥ १४०३ ॥
;p{0247}
मण्डली जाहके सर्पे मार्जारे वटपादपे ।
मण्डूकः शोणके भेके मुनि-बन्धविशेषयोः ॥ १४०४ ॥
मण्डूकी भेकभार्यायां ब्राह्मी-धृष्टस्त्रियोरपि ।
मतिर्बुद्धौ शाकभेदे स्पृहायां स्मरणे स्त्रियाम् ॥ १४०५ ॥
मत्तो लुलाये धुस्तूरे क्षरन्मदमतङ्गजे ।
कोकिले च पुमान् क्षीब-मत्तयोस्तु त्रिषु स्मृतः ॥ १४०६ ॥
प्रांगणावरणे पूगचूर्णे स्यान्मत्तवारणम् ।
मत्स्यो नारायणे मीने राशौ देश-पुराणयोः ॥ १४०७ ॥
मदो रेतसि कस्तूर्यां हस्तिगण्डजले नदे ।
मद्येऽभिमाने कल्याणवस्तु-मत्ततयोरपि ॥ १४०८ ॥
मदनः सिक्यके कामे वसन्ते पिचुकद्रुमे ।
धुस्तूरे खदिरे माषे श्वसने बकुलद्रुमे ॥ १४०९ ॥
;p{0248}
मदयित्नुः पुमान् कामे शौण्डिके मत्त-मेघयोः ।
मदारः कुञ्जरे धूर्ते कामुके शूकरे मृगे ॥ १४१० ॥
मदिरा मादकद्रव्यविशेषे मत्तखञ्जने ।
मधु मद्ये जले क्षीरे क्षौद्रे पुष्परसे स्मृतम् ॥ १४११ ॥
पुमान् मधुद्रुमे दैत्येऽशोके चैत्र-वसन्तयोः ।
मधुको वन्दिभेदे स्याद् यष्टयाह्वे विहगान्तरे ॥ १४१२ ॥
मधुरो जीरके शालौ गुडे मिष्ठरसे प्रिये ।
स्त्रियां मधुरसा द्राक्षा-गम्भारी-दुग्धिकासु च ॥ १४१३ ॥
मध्यं दशान्त्यसंख्यायां लयभेद-विरामयोः ।
अस्त्री शरीरमध्ये स्यात् त्रिषु न्याय्येऽन्तरेऽधमे ॥ १४१४ ॥
मन्तुः पुमान् मनुष्ये स्यादपराधे प्रजापतौ ।
मन्थो दिवाकरे मन्थदण्डके साक्तवे करे ॥ १४१५ ॥
;p{0249}
नेत्रामये नेत्रमले मारणे च विलोडने ।
मन्थरः सूचकेऽमर्षे मन्थाने मन्दगामिनि ॥ १४१६ ॥
मन्दोऽतीव्रे खले स्वल्पे रोगिणि स्वैर-मूर्खयोः ।
मन्दरो मन्थशैले स्यात् स्वर्गे मन्दारपादपे ॥ १४१७ ॥
मन्दारोऽर्कतरौ धूर्ते पारिभद्रतरौ शये ।
मन्दुरा वाजिशालायां शयनीयार्थवस्तुनि ॥ १४१८ ॥
मन्मथः कामचिन्तायां कपित्थद्रुम-कामयोः ।
मन्युर्दैत्ये क्रतौ क्रोधे शोका-हंकारयोः पुमान् ॥ १४१९ ॥
मयूखः किरणे दीप्तौ ज्वालायां कील-शोभयोः ।
मरालः कज्जले राजहंसे कारण्डवे हये ॥ १४२० ॥
मरुर्दशेरके धन्वदेशे मरुवकद्रुमे ।
मरुतस्त्रिदशे वायौ घण्टापाटलिपादपे ॥ १४२१ ॥
;p{0250}
मरुद् वायौ मरुवके त्रिदश-ग्रन्थिपर्णयोः ।
अथ मर्कटकः शस्यभेदे वानर-लूतयोः ॥ १४२२ ॥
मर्कटी स्यादपामार्गे कपिकच्छू-करञ्जयोः ।
मर्करी स्त्री दरी-भाण्ड-सुरङ्गा-निष्कलासु च ॥ १४२३ ॥
संवाहने चूर्णने च मर्दनं क्लीवमीरितम् ।
मर्म क्लीवं स्वरूपे स्यात् संधिस्थान-सतत्त्वयोः ॥ १४२४ ॥
मलोऽस्त्री पाप-विट्-किट्ट-वात-पित्त-कफेषु च ।
मलयश्चन्दनगिरौ शैलांगे नन्दनवने ॥ १४२५ ॥
मलिनं दूषिते कृष्णे मलसंयुक्तवस्तुनि ।
मलिम्लुचोऽनले चौरे मलमासे प्रभञ्जने ॥ १४२६ ॥
मल्लः कपोले पात्रे च बलिष्ठे बाहुयोधिनि ।
मल्लिर्जिनान्तरे पुंसि मल्लिकायां त्वसौ स्त्रियाम् ॥ १४२७ ॥
;p{0251}
मल्लिका भूपदीपुष्पे मीन-मृत्पात्रभेदयोः ।
मसिः शेफालिकावृन्त-लेखनद्रव्ययोर्द्वयोः ॥ १४२८ ॥
महोऽध्वरे च महिषे तेज-उत्सवयोः पुमान् ।
महाधनं चारुवस्त्रे बहुमूल्ये च वस्तुनि ॥ १४२९ ॥
महानादो महाशब्दे वर्षुकाम्बुद-हस्तिनोः ।
महानीलो भृङ्गराजे मणिनाग-विशेषयोः ॥ १४३० ॥
महामुनिर्जिनेऽगस्त्ये व्यासे तुम्बुरुपादपे ।
महारसः पारदेक्षु-खर्जूरेषु कशेरुणि ॥ १४३१ ॥
महालयो विहारे स्यात् तीर्थे च परमात्मनि ।
महावीरस्तु गरुडे हनुमति मखानले ॥ १४३२ ॥
चतुर्विंशजिने सिंहे शूरे वज्रे धनुर्धरे ।
महाशङ्खो बृहत्कम्बौ निधिभेदे नरास्थनि ॥ १४३३ ॥
;p{0252}
महानुभावेऽकूपारे त्रिलिंगः स्यान्महाशयः ।
महासाहसिकः स्तेने बलपूर्वापहारके ॥ १४३४ ॥
महासेनः कार्तिकेये महासेनापतौ शिवे ।
मातंगः कुञ्जरेऽश्वत्थे श्वपचेऽर्हदुपासके ॥ १४३५ ॥
मात्रा परिच्छदे स्वल्पे वित्ते श्रवणभूषणे ।
अक्षरावयवे कालविशेष-परिमाणयोः ॥ १४३६ ॥
मादो दर्पे मत्ततायां प्रमोदेऽपि प्रकीर्तितः ।
वसन्ते कृष्णमुद्गे च वैशाखे माधवो हरौ ॥ १४३७ ॥
दुर्गायां पुण्ड्रके मद्ये कुट्टन्यां माधवी मता ।
मानसं सरसि स्वान्ते त्रिलिंगन्तु मनोभवे ॥ १४३८ ॥
माया कृपायां पद्मायां कपटे बुद्धमातरि ।
दुर्गायां विष्णुमायायां मायः पीताम्बरेऽसुरे ॥ १४३९ ॥
;p{0253}
मारोऽन्तराये कन्दर्पे धुस्तूरे मारणे मृतौ ।
मारुण्डः पथि सर्पाण्डे पुमान् गोमयमण्डले ॥ १४४० ॥
मार्गो मृगमदे मार्गशीर्षमासे गवेषणे ।
अध्वन्यपाने नक्षत्रे विष्टरश्रवसि स्मृतः ॥ १४४१ ॥
मार्तण्डः स्यात् सहसांशौ शूकरेऽर्कमहीरुहे ।
मालं क्षेत्रे च कपटे वन उन्नतभूतले ॥ १४४२ ॥
मालती जातिकुसुमे युवतीज्योत्स्नयोर्निशि ।
माला पंक्तौ पुष्पदाम्नि जपमालादिकेऽपि च ॥ १४४३ ॥
मालाकारे पक्षिभेदे रञ्जके मालिकः स्मृतः ।
मिहिरोऽर्कतरौ सूर्ये चन्द्रे मेघे च मारुते ॥ १४४४ ॥
मीनो राश्यन्तरे मत्स्ये मुकुन्दः केशवे निधौ ।
मुकुरो मल्लिकापुष्पवृक्षे बकुलपादपे ॥ १४४५ ॥
;p{0254}
कुलालदण्ड आदर्शे कोरके कुलपादपे ।
मुक्ताफलं स्यात् कर्पूरे मौक्तिके लवलीफले ॥ १४४६ ॥
मुखं प्रधाने प्रारम्भे वक्त्रे शब्दे च नाटके ।
उपाये सन्धिभेदे च वेदे निःसारणाऽऽद्ययोः ॥ १४४७ ॥
मुण्डो राहुग्रहे दैत्ये नापित-स्थाणुवृक्षयोः ।
अस्त्रियां मस्तके प्रोक्तस्त्रिषु मुण्डितमूर्द्धनि ॥ १४४८ ॥
मुद्रा प्रत्ययकारिण्यां रुप्यके सीसकाक्षरे ।
मुनिर्जिने वशिष्ठादौ पियाले किंशुकद्रुमे ॥ १४४९ ॥
मुष्कोऽण्डकोशे संघाते तस्करे मोक्षकद्रुमे ।
मुष्टिः पलवमाने स्यात् त्सरौ संपिण्डितांगुलौ ॥ १४५० ॥
;p{0255}
मुहूर्तमल्पकाले स्याद्घटिकाद्वितयेऽस्त्रियाम् ।
मूर्तिः स्वरूपे काठिन्ये प्रतिमान-शरीरयोः ॥ १४५१ ॥
मूलं ब्रध्ने मूलवित्ते निजे कुञ्ज-समीपयोः ।
मृगो मृगमदे राशौ मार्गशीर्ष-कुरङ्गयोः ॥ १४५२ ॥
पशुमात्रे हस्तिभेदे याञ्चा-नक्षत्रभेदयोः ।
मृगायुः पुंसि गोमायौ व्याधे च परमेष्ठिनि ॥ १४५३ ॥
मृगाङ्कश्चन्दिरे वायौ कर्पूर-मृगचिह्नयोः ।
मृगारिः सिंह-शार्दूल-कुक्कुरेषु मतः पुमान् ॥ १४५४ ॥
मृगी पुलहभार्यायां छन्दोभेदे मृगस्त्रियाम् ।
मृतं स्यात् प्राप्तपञ्चत्वे त्रिषु याचितवस्तुनि ॥ १४५५ ॥
मृतकं मरणाशौचे कुणपेऽपि नपुंसकम् ।
मृत्युः पुमान् यमे कंसे त्रिषु प्राणवियोजने ॥ १४५६ ॥
शिवे बिल्वद्रुमे दण्डकाके च मृत्युवञ्चनः ।
मृदुच्छदो भूर्जवृक्षे श्रीताले कुक्कुरद्रुमे ॥ १४५७ ॥
;p{0256}
मेघनादस्तु वरुणे स्तनिते रावणात्मजे ।
मेचकः श्यामले बर्हिचन्द्रिके मेघ-धूमयोः ॥ १४५८ ॥
मेधावी पण्डिते व्याडौ मदिरा-शुकपक्षिणोः ।
मेषो राश्यान्तरे मेढ्रे लग्न-भेषजभेदयोः ॥ १४५९ ॥
मेहः प्रमेहरोगे स्यान्मेष-प्रस्रावयोरपि ।
मोचनं कल्कने दम्भे शाठ्य-कैवल्ययोरपि ॥ १४६० ॥
कस्तूर्यामजमोदायां मल्लिकायां च मोदिनी ।
मोहो दुःखे च मूर्च्छायामविद्यायामपि स्मृतः ॥ १४६१ ॥
मोक्षः पाटलिवृक्षे स्यान्मुक्तौ मृत्यौ च मोचने ।
मौलिः किरीटे धम्मिल्ले चूडायामनपुंसकम् ॥ १४६२ ॥
म्रक्षणं स्नेहने तैले राशीकरण इष्यते ।
म्लेच्छोऽपभाषणे पापरक्त-पामरभेदयोः ॥ १४६३ ॥
;p{0257}
यतिर्जितेन्द्रियग्रामे निकारे विरतौ पुमान् ।
यतिः स्त्री पाठविच्छेदे विधवा-रागयोरपि ॥ १४६४ ॥
यन्ता हस्तिपके सूते प्रोक्तो विरतिकारके ।
यन्त्रं देवाद्यधिष्ठाने दारुयन्त्रे नियन्त्रणे ॥ १४६५ ॥
यमो दण्दधरे ध्वाङ्क्षे संयमे यमनेऽपि च ।
यमकः संयमे शब्दालंकारे यमजे त्रिषु ॥ १४६६ ॥
यवनो जातिभेदे स्याद् वेग-वेगाधिकाश्वयोः ।
प्लक्षवृक्षे जटामांस्यां वंशे यवफलो मतः ॥ १४६७ ॥
दुरालभायां खदिरे यवासः कण्टकीक्षुपे ।
यशः शक्रग्रहे श्रीदे गुह्यके धनरक्षके ॥ १४६८ ॥
याज्ञिको दर्भभेदे स्यात् पलाशे यज्ञकर्तरि ।
उपायोत्सवयोर्यात्रा प्राणने यापने गतौ ॥ १४६९ ॥
;p{0258}
त्रिषु याप्यो ऽधमे निन्द्ये यापनीये रुगन्तरे ।
संयमे प्रहरे यामो याम्योऽगस्त्ये च चन्दने ॥ १४७० ॥
यावत् तावच्चाव्ययं स्यान्माने कार्त्स्न्येऽवधारणे ।
पक्षान्तरे प्रशंसायामवधौ निश्चये तथा ॥ १४७१ ॥
परिच्छेदे तु वत्वन्तारेतौ स्तो वाच्यलिंगकौ ।
त्रिषु युक्तो न्याययुक्ते मिलिते योगशालिनि ॥ १४७२ ॥
युगं कृतादौ युगले रथाद्यङ्गे त्वसौ पुमान् ।
गिरिभेदे रथादीनां युगकाष्ठे युगन्धरः ॥ १४७३ ॥
युतकं यौतुके मैत्रीकरणे चलनाग्रके ।
संशये संश्रये युक्ते नारीवस्त्राञ्चले युगे ॥ १४७४ ॥
;p{0259}
युवराजो भाविबुद्धभेदे राजात्मजोत्तमे ।
योगो नैयायिके द्रव्ये कार्मणे धन-सूत्रयोः ॥ १४७५ ॥
उपाये संगतौ युक्तौ ध्याने सन्नहने तथा ।
चारेऽपूर्वार्थसम्प्राप्तौ वपुःस्थैर्ये च भेषजे ॥ १४७६ ॥
विश्रब्धघाते विष्कम्भाऽऽदौ प्रयोगेऽपि कीर्तितः ।
योगिनी योगयुक्ता स्यात् तथाऽऽवरणदेवता ॥ १४७७ ॥
योग्यः प्रवीणे योगार्हे संशक्तोपाययोस्त्रिषु ।
सम्बन्धबाधाभावे च क्षमतायां च योग्यता ॥ १४७८ ॥
योनिः स्त्रीपुंसयोरम्भस्याकरे कारणे भगे ।
प्राचीनाऽऽमलके रक्तं रुधिरे पद्म-ताम्रयोः ॥ १४७९ ॥
सिन्दूरे कुंकुमे हिंगुले कुसुम्भे च हिज्जले ।
रक्तवर्णो दाडिमे स्याद् बन्धूके च निशाद्वये ॥ १४८० ॥
;p{0260}
कुसुम्भपुष्पे लाक्षायां मञ्जिष्ठायाञ्च किंशुके ।
रक्तबीजो दाडिमे स्यात् शुम्भासुरचमूपतिः ॥ १४८१ ॥
रक्ताङ्गो मत्कुणे किञ्च प्रवाते मंगलग्रहे ।
रक्ताक्षो महिषे क्रूरे पारावत-चकोरयोः ॥ १४८२ ॥
सारसे रक्तवर्णाक्षे मानवे वाच्यलिंगवान् ।
रजो रजोगुणे क्लीवं परागार्तवरेणुषु ॥ १४८३ ॥
रजतं धवले रूप्ये ह्रदे हारे च शोणिते ।
शैले स्वर्णे हस्तिदन्ते शुक्लवर्णिनि तु त्रिषु ॥ १४८४ ॥
रागे गुह्ये रते कामपत्न्यामपि रतिः ।
रत्नं मुक्ताद्यश्मजातौ स्वजातिप्रवरेऽपि च ॥ १४८५ ॥
रथ्या रथसमूहे स्यात् प्रतोल्यामपि चत्वरे ।
रन्तुः स्त्री वर्त्मसरितो रदो दन्ते विलेखने ॥ १४८६ ॥
;p{0261}
औत्सुक्य-वेग-हर्षेषु रभसो निर्विचारणे ।
पटोलमूले जघने मैथुने रमणे स्मृतम् ॥ १४८७ ॥
गर्दभे वृषणे पत्यौ रमणौ मीनकेतने ।
रमा लक्ष्मी-कल्किराजपत्नी-शोभासु कीर्तिता ॥ १४८८ ॥
काले कामे नायके ना रमतिः स्वर्ग-काकयोः ।
रम्भा तु कदली-गौर्योर्वेश्याभेदे च गोध्वनौ ॥ १४८९ ॥
मृगभेदे कम्बले च रल्लको रवणस्त्वसौ ।
चञ्चले भण्डके तीक्ष्णे शब्दने कोकिले त्रिषु ॥ १४९० ॥
रविरर्केऽर्कवृक्षे च रश्मिर्ना प्रग्रहोस्रयोः ।
रसो वीर्ये गुणे रागे द्रवे गन्धरसे जले ॥ १४९१ ॥
पारदे षड्रसे शृङ्गारादि-काव्यरसे विषे ।
रसा स्त्रियां रसमयी-द्राक्षा-कंगूषु कीर्तिता ॥ १४९२ ॥
;p{0262}
पृथिवी-रसना-पाठा-काकोली-शल्लकीष्वपि ।
रसाल इक्षावाम्रे च गोधूमे कण्टकीफले ॥ १४९३ ॥
रसाला रसना-दूर्वा-द्राक्षा-शिखरिणीष्वपि ।
राग इन्दौ रवौ प्रीतौ रतौ राजनिरञ्जने ॥ १४९४ ॥
क्लेशादौ लोहितादौ च गानरागेषु मत्सरे ।
धानस्यादौ विदग्धायामिन्दिरायां च रागिणी ॥ १४९५ ॥
राघवो रामचन्द्रे स्यान्मत्स्यभेदे सरित्पतौ ।
राजन्यः क्षीरिकावृक्षे क्षत्रियेऽग्नौ नृपात्मजे ॥ १४९६ ॥
करिण्यां क्षत्रियाज्जाते राजपुत्रो बुधग्रहे ।
राजपुत्री राजसुता-जात्योर्मञ्जुलताजुषि ॥ १४९७ ॥
मालती-रेणुका-राजरीति-च्छुच्छुन्दरीष्वपि ।
इन्द्रे चन्द्रे प्रभो पक्षे राजा क्षत्रिय-भूभृतोः ॥ १४९८ ॥
;p{0263}
रेखा-केदारयोः पंक्तौ राजिका कृष्णसर्षपे ।
राज्ञी राजप्रिया-सूर्यपत्न्योर्नील्यां च कांस्यके ॥ १४९९ ॥
राढा सूक्ष्मे पुरीभेदे शोभायामपि कीर्तिता ।
विष्णुक्रान्ताऽऽमलक्योः स्याद् राधा धानुष्कचित्रके ॥ १५०० ॥
गोपीविशेषे नक्षत्रभेदे विद्युति हिंसने ।
तमालपत्रे वास्तूके कुष्ठे रामं नपुंसकम् ॥ १५०१ ॥
सितेऽसिते मनोज्ञे च त्रिषु रामः पुमान् हये ।
भार्गवे पशुभेदे च राघवे हलि-पाशिनोः ॥ १५०२ ॥
रासः कोलाहल-ध्वान-क्रीडा-भाषासु शृङ्खले ।
परिहासे रसावासे रासे रासे रसः पुमान् ॥ १५०३ ॥
षष्ठीजागरके गोष्ठ्यां शृङ्गारोत्सवयोरपि ।
रससिद्धौ चाथ राहुस्त्याग-ग्रहविशेषयोः ॥ १५०४ ॥
;p{0264}
राक्षसी कौणपी दंष्ट्रा-चण्डा-सन्ध्यासु कीर्तिता ।
रिष्टं शुभाशुभभावपापेषु खड्गे स्यात्पुमान् पुनः ॥ १५०५ ॥
रीतिः स्त्रियां लोहकिट्टे स्यन्दे गत्यारकूटयोः ।
प्रचारे स्रवणे सीम्नि परिपाटी-स्वभावयोः ॥ १५०६ ॥
रुचकं सर्जिकाक्षरे माङ्गल्यद्रव्य-माल्ययोः ।
विडङ्गोत्कट्योः स्वाद्यरसेऽश्वभरणे तथा ॥ १५०७ ॥
सौवर्चले रोचनायां लवणे रुचकस्त्वयम् ।
दन्ते पारावते बीजपूरे निष्केऽपि कीर्तितः ॥ १५०८ ॥
रुचा दीप्तौ तथेच्छायां शारिका-शुकवाच्यपि ।
रुचिः स्त्रियामभिष्वङ्गानुरागेच्छा-गभस्तिषु ॥ १५०९ ॥
शोभा-बुभुक्षयोः किञ्च रोचनाऽऽलिंगभेदयोः ।
रुद्रः शिवे वृक्षभेद-गणदेवविशेषयोः ॥ १५१० ॥
;p{0265}
रूपं स्वभावे सौन्दर्ये पशावाकार-शब्दयोः ।
ग्रन्थाऽऽवृत्तौ नाटकादौ श्लोक-शुक्लादिवर्णयोः ॥ १५११ ॥
रूपकं नाटके मूर्ते संख्याऽलंकारभेदयोः ।
रेको भेके च तथा शंकायां नीचे विरेचने ॥ १५१२ ॥
छद्मोल्लेखनयो रेखा स्यादाभोगाल्पयोरपि ।
तिलके जयपाले च यवक्षारेऽपि रेचकः ॥ १५१३ ॥
जलनिःक्षेपयन्त्रे च प्राणायामविधावपि ।
रेणुका भस्मगान्धिन्यां जमदग्नेश्च योषिति ॥ १५१४ ॥
पुच्छे प्रधाने भूषायां रम्ये चिह्ने ध्वजे हये ।
पुण्ड्रे प्रभावे शृङ्गेऽश्वे ललामञ्च ललाम च ॥ १५१५ ॥
अभीप्सिते सुन्दरे च चलिते ललितस्त्रिषु ।
ललिता सप्तमीभेदे कस्तूर्यां सरिदन्तरे ॥ १५१६ ॥
;p{0266}
लामज्जके लवङ्गेऽल्पे लवं जातीफलेऽपि च ।
लवो लेशे रामपुत्रे विलासे छेद-नाशयोः ॥ १५१७ ॥
कालभेदे पक्षिभेदे लवणस्तु रसान्तरे ।
रक्षाभेदे सिन्धुभेदे छेदके लवणासुरे ॥ १५१८ ॥
क्रीडायुक्ते शिल्पयुक्ते श्लिष्टे लस्तस्त्रिलिंगकः ।
दशायुत प्रसंख्यायां लक्षं स्याद् व्याज-लक्ष्ययोः ॥ १५१९ ॥
लक्षणं दर्शने वस्तुस्वरूपे नामचिह्नयोः ।
लक्षणा शक्यसम्बन्धे हंस्यां सारसयोषिति ॥ १५२० ॥
सौमित्रौ सारसे च स्याल्लक्ष्मणो लक्षणस्थथा ।
सारस्यां लक्ष्मणा श्वेतकण्टकारीवनस्पतौ ॥ १५२१ ॥
दुर्योधनस्य कन्यायां पुत्रकन्दौषधावपि ।
लक्ष्मी-दुर्गा-शमी-मुक्ता-सीता-सम्पत्तिषूच्यते ॥ १५२२ ॥
;p{0267}
स्थलाब्जायां हरिद्रायां मोक्षाऽऽप्तौ फलनीतरौ ।
ऋद्ध्यौषधे तथा द्रव्ये गुणाढ्यवरयोषिति ॥ १५२३ ॥
लक्ष्मीतालस्तालभेदे श्रीतालाऽख्यमहीरुहे ।
शौरो लवंगे नृपतौ पूगे लक्ष्मीपतिः पुमान् ॥ १५२४ ॥
लक्ष्मीपुत्रः कामदेवे घोटके च कुशे लवे ।
त्रिषु लक्ष्यो दर्शनीये लक्ष्यार्थोद्देश्ययोरपि ॥ १५२५ ॥
ला स्त्रियां ग्रहणे दाने लांगलन्तु हले तथा ।
लिंगे तालतरौ पुष्पभेदे च गृहदारुणि ॥ १५२६ ॥
बलरामे नारिकेले सर्पे स्याल्लांगली पुमान् ।
शेफे कुशूले लांगूलं पुच्छे लांगुलमित्यपि ॥ १५२७ ॥
लाटो देशान्तरे जीर्ण-भूषणादौ च वाससि ।
लालाविशिष्टे व्यासक्तियुक्ते लालायितस्त्रिषु ॥ १५२८ ॥
;p{0268}
लवणत्वे सुन्दरत्वे लावण्यमपि कीर्तितम् ।
लासकं सट्टके लास्यकरे बर्हिणि लासकः ॥ १५२९ ॥
लिगुर्मूर्खे भूप्रदेशे मृगे लिगु तु मानसे ।
लिंगं सामर्थ्येऽनुमाने प्रकृतौ शेफ-चिह्नयोः ॥ १५३० ॥
शिवमूर्तिविशेषे च व्याप्ये पुंस्त्वादिलक्षणे ।
त्रिषु लिप्तं लेपयुक्ते भक्षिते मिलितेऽपि च ॥ १५३१ ॥
लीनस्त्रिषु लयप्राप्ते श्लिष्टे किञ्च तिरोहिते ।
लीला केलौ विलासे च खेलायामपि कीर्तिता ॥ १५३२ ॥
लोकनाथो जिने विष्णौ शिवे बुद्धे प्रजापतौ ।
राज्ञि लोकस्तु भुवने जने च परिकीर्तितः ॥ १५३३ ॥
लोकेशः स्याद् बुद्धभेदे तथा ब्रह्मणि पारदे ।
लोचकः कज्जले कर्णपूरे निर्बुद्धि-रम्भयोः ॥ १५३४ ॥
;p{0269}
स्त्रीभालाऽभरणे मूर्व्यां निर्मोके श्लथचर्मणि ।
मांसपिण्डेऽक्षितारायां तथा नीलवाससि ॥ १५३५ ॥
मयूरे जैनसाधौ च स्याद्द्वयोर्लोचमस्तकः ।
लोतश्चिह्नेऽश्रुपाते च लवणे लोचनाम्भसि ॥ १५३६ ॥
लोमशो मुनिभेदे स्यात् मेषेऽपि परिकीर्तितः ।
लोला लक्ष्म्यां च जिह्वायां किञ्च चञ्चलयोषिति ॥ १५३७ ॥
लोहोऽस्त्री जोङ्गके लौहे रुधिरे सर्वतैजसे ।
लोहार्गलस्तीर्थभेदे लौहकीले त्वसौ नना ॥ १५३८ ॥
रेत्रं रेतसि पीयूषे पटवासे च सूतके ।
रेतः शुक्रे पारदे च रेपः क्रूर-कदर्ययोः ॥ १५३९ ॥
रेफस्त्रिष्वधमे क्रूरे तथा दुष्ट-कदर्ययोः ।
रेवटः शूकरे रेणौ वातूले विषवैद्यके ॥ १५४० ॥
;p{0270}
रेवती नक्षत्रभेदे स्त्रीगव्यां बलयोषिति ।
दुर्गायां मातृकाभेदे शैलभेदे तु रैवतः ॥ १५४१ ॥
स्वर्णालूपादपे शम्भौ रोकस्तु क्रय-रोचिषोः ।
रोकं छिद्रे चले नावि रोचकस्तु पुमान् क्षुधि ॥ १५४२ ॥
कदल्यामवदंशे च त्रिषु स्याद् रुचिकारके ।
आरग्वधे करञ्जे च रोचनः कूटशाल्मलौ ॥ १५४३ ॥
पलांड्वङ्गोठ-करक-रोचक-श्वेतशिग्रुषु ।
रोचना रक्तह्लारे गोपिते वरयोषिति ॥ १५४४ ॥
रोदः क्लीवं स्वर्गभुवो रोदनं क्रन्दनेऽश्रुणि ।
विमोहे रोपणं प्रादुर्भावे स्याज्जननेऽञ्जने ॥ १५४५ ॥
;p{0271}
रोमकं पांशुलवणेऽयस्कान्तेऽपि प्रकीर्तितम् ।
पिण्डालौ शूकरे कुम्भि-मेषयोः पुंसि रोमशः ॥ १५४६ ॥
रोहिनी धार्मिके बीजे वृक्षे स्यादथ रोहिणः ।
भूतृणे वटवृक्षे च तथा रोहितकद्रुमे ॥ १५४७ ॥
कालभेदे त्वसौ क्लीवो मञ्जिष्ठायां तु रोहिणी ।
सोमवल्के लोहितायां विद्यादेव्यां तडित्यपि ॥ १५४८ ॥
कटुम्भरायां स्त्रीगव्यां काश्मर्यां बलमातरि ।
ताराभेदे हरीतक्यां कन्या-रोगविशेषयोः ॥ १५४९ ॥
रोहितं कुंकुमे रक्ते ऋजुशक्रशरासने ।
वर्णभेदे मत्स्यभेदे रोहित् पुंसि दिवाकरे ॥ १५५० ॥
स्त्रियां रोहिल्लताभेदे मृग्यामप्यथ रोहितः ।
वृक्षभेदे वर्णभेदे मीनभेदे मृगान्तरे ॥ १५५१ ॥
;p{0272}
रोही ना रोहिताश्वत्थ-वटवृक्षेषु कीर्तितः ।
हेमन्ते ना यमे रौद्रो रसभेदेऽर्कतेजसि ॥ १५५२ ॥
तीव्रे विभीषणे किञ्च रुद्रसम्बन्धिनि त्रिषु ।
त्रिषु धूर्ते चञ्चले च रौरवो नरके पुमान् ॥ १५५३ ॥
लग्नं राश्युदये लग्नः सूते बन्दिन्यथ त्रिषु ॥
आसक्ते लज्जिते च स्याल्लघुः पृक्कौषधौ स्त्रियाम् ॥ १५५४ ॥
अल्पिष्ठे ह्रस्व-निःसार-मनोज्ञागुरुषु त्रिषु ।
कृष्णागुरुणि शीघ्रे च तथा लामज्जके लघु ॥ १५५५ ॥
लट्वो नर्तकभेदे स्याद् रागभेदे तुरङ्गमे ।
लञ्जे पुच्छे पदे कच्छे लट्वा तु स्यात् करञ्जके ॥ १५५६ ॥
कुसुम्भे चटके वाद्यभेदे भ्रमरकेऽपि च ।
रतिभेदे देशभेदे लतावेष्टः प्रकीर्तितः ॥ १५५७ ॥
;p{0273}
लम्बः क्षेत्रफले दीर्घे कान्तेऽङ्गे नर्तके तथा ।
उत्कोचे लम्बनेऽपि स्याल्लम्बकेशस्तु विष्टरे ॥ १५५८ ॥
त्रिषु दीर्घकचे लम्बा तु लक्ष्मी-दक्षकन्ययोः ।
लम्बमानस्त्रियां गौर्यां तिक्ततुम्ब्याञ्च लम्बने ॥ १५५९ ॥
संसिते शब्दिते लम्बान्विते स्याल्लम्बितस्त्रिषु ।
तौर्यत्रिकस्य साम्ये स्याल्लयः श्लेषे विनाशने ॥ १५६० ॥
वाच्यलिंगो ललत् क्षेपविशिष्टे भाषणान्विते ।
वीप्साविशिष्टे जिह्वाले विलासोन्मन्थनान्विते ॥ १५६१ ॥
ललज्जिह्वः कुक्कुरे स्यात् उष्ट्रे हिंस्रे त्वसौ त्रिषु ।
ललनं चालने केलौ तथेप्सायामपीष्यते ॥ १५६२ ॥
;p{0274}
बाले साले प्रियाले च ललनः कामनान्विते ।
लोहितो भुजगे भौमे रक्तवर्णे मृगान्तरे ॥ १५६३ ॥
रक्तशालौ मसूरे च रक्तालू-बलभेदयोः ।
रोहिताख्यझषे तद्वद् नदभेदे सुरान्तरे ॥ १५६४ ॥
वंश इक्षौ सालवृक्षे वाद्यभाण्डान्तरे कुले ।
स्यात् पृष्ठावयवे वेणु-गानस्वरविशेषयोः ॥ १५६५ ॥
वक्रः शनैश्चरे चन्द्रे रुद्रे पर्पट-भौमयोः ।
वक्रं च स्यान्नदीवंके त्रिषु तु क्रूर-भुग्नयोः ॥ १५६६ ॥
वचण्डी शारिका-वर्ति-शस्त्रभेदेषु च स्त्रियाम् ।
वज्रं धात्र्यां लौहभेदे काञ्जिके बालिके पवौ ॥ १५६७ ॥
वज्रपुष्पे हीरकेऽथ वज्रः सेहुण्दपादपे ।
कोकिलाक्षतरौ कृष्णप्रपौत्रे श्वेतबर्हिषि ॥ १५६८ ॥
स्नुहीवृक्षे कोकिलाक्षवृक्षे स्याद् वज्रकण्टकः ।
गणेशे मशके वज्रतुण्डो गरुड-गृध्रयोः ॥ १५६९ ॥
;p{0275}
इन्द्रे जिनेन्द्रप्रभेदे पुमान् वज्रधरः स्मृतः ।
वञ्जुलः स्थलपद्मे स्यादशोके तिनिशद्रुमे ॥ १५७० ॥
वेतसे पक्षिभेदे च वटुको भैरवे शिशौ ।
वठरः पुंसि मूर्खे स्याद् वक्रेऽम्बष्ठे त्रिषु त्वसौ ॥ १५७१ ॥
शठे मन्देऽथ वडभी वडिशाऽऽगारचूडयोः ।
वण्टो भागे दात्रमुष्टावकृतोद्वहकर्मणि ॥ १५७२ ॥
वण्ठः कुम्भायुधे खर्वे निर्विवाहक्रियेऽपि च ।
वण्ठरः स्थगिकारज्जौ श्वपुच्छे तालपल्लवे ॥ १५७३ ॥
पयोधरे चाश्वमारकोषेऽपि परिकीर्तितः ।
वण्ठालः शूरसंग्रामे खर्वे नावि खनित्रके ॥ १५७४ ॥
;p{0276}
वण्डोऽनावृतमेढ्रे ना त्रिषु हस्तादिवर्जिते ॥ १५७५ ॥
बतेत्यव्ययं खेद-सन्तोषयोः स्याद् दयायां तथाऽऽमन्त्रणे विस्मये च ।
वतूः पुंसि मार्गेऽक्षिरोगे प्रयुक्तो वरैः सत्यवाग्देवनद्योः सुधीभिः ॥ १५७६ ॥
स्याद्वत्सो गोशिशौ वर्षे पुत्रादौ वाच्यलिंगकः ।
वधूः स्नुषायां शट्यां च पृक्कायां शारिवौषधौ ॥ १५७७ ॥
वनं निवासे विपिने जले प्रस्रवणे गृहे ।
वनजो मुस्तके दन्ताबले च वनशूरणे ॥ १५७८ ॥
वन्दनी याचने वट्यां जीवितौ प्रणतावपि ।
वपा स्यान्मेदसि च्छिद्रे वप्ता तु जनके कवौ ॥ १५७९ ॥
प्राकाराधःस्थले वप्रं पाटीर-क्षोणि-रेणुषु ।
तटेऽथ वप्रः प्राकारे जनके च प्रजापतौ ॥ १५८० ॥
;p{0277}
वयः पतङ्गे बाल्यादौ यौवनेऽपि नपुंसकः ।
वयःस्था सोमवल्लर्यां गुडूच्यां शाल्मलिद्रुमे ॥ १५८१ ॥
सूक्ष्मेलाऽऽली-हरीतक्यामलकी-युवतीष्वपि ।
अत्यम्लपर्णी-मत्स्याक्षी-काकोलीष्वप्युदीर्यते ॥ १५८२ ॥
कुसुम्भबीजे हंस्याञ्च वरटा वरला तथा ।
वेष्टनाऽर्चनयोः कन्यादिवृतौ वरणं न ना ॥ १५८३ ॥
प्राकारे वृक्षभेदे च वरणः संक्रमोष्ट्रयोः ।
वरण्डस्त्वन्तरावेद्यां समूहे च मुखाऽऽमये ॥ १५८४ ॥
वरण्डको हस्तिवेद्यां भित्तौ यौवनकण्टके ।
वर्तुले त्रिषु तु क्षुद्रे विपुले भयसंकुले ॥ १५८५ ॥
वर्ति-सार्योः शस्त्रभेदे वरण्डा गृहपार्श्वके ।
वरदा त्वादित्यभक्ताऽश्ववगन्धा-कन्यकास्वपि ॥ १५८६ ॥
;p{0278}
वरा फलत्रिके ब्राह्मी-पाठा-मेदा-ऽमृतासु च ।
विडङ्गे रेणुकागन्धे हरिद्रा-श्रेष्ठयोरपि ॥ १५८७ ॥
वराङ्गं मस्तके योनौ तथा गुह्ये गुडत्वचि ।
वराङ्गः कुञ्जरे विष्णौ सुन्दरांगे त्वसौ त्रिषु ॥ १५८८ ॥
वराटकः पद्मबीजे रज्जौ किञ्च कपर्दके ।
वर्णः कुथे ब्राह्मणादौ शुक्लादावक्षरे गुणे ॥ १५८९ ॥
भेदे गीतक्रमे चित्रे तालभेदांग-रागयोः ।
रूपे स्वर्णे व्रते कीर्तौ स्तवने च विलेपने ॥ १५९० ॥
वर्णकं लेपनद्रव्ये हरितालेऽपि चन्दने ।
वर्णनं दीपने वर्णीकृतौ विस्तरणे स्तुतौ ॥ १५९१ ॥
वर्णमाला जातिमाला-ऽक्षरश्रेण्योः प्रकीर्तिता ।
पुमान् वर्णी चित्रकरे लेखके ब्रह्मचारिणि ॥ १५९२ ॥
;p{0279}
स्तुतियुक्ते च शुक्लादिवर्णसम्बन्धिनि त्रिषु ।
वर्तनं तूलनालायां तर्कुपीढे च जीवने ॥ १५९३ ॥
वर्तरुको नदीभेदे काकनीडे जलाऽऽवटे ।
द्वारपालो वर्तनी तु स्यात् पदव्यां च पेषणे ॥ १५९४ ॥
वर्तिः स्त्रियां दीपदशा-लेखयोर्नयनाञ्जने ।
द्वीपे भेषजनिर्माणे तथा गात्रानुलेपने ॥ १५९५ ॥
वर्द्धनं छेदने वृद्धौ वर्द्धिष्णौ वर्द्धनास्त्रिषु ।
वर्द्धनी शोधनी-घट्योः सनालजलभाजने ॥ १५९६ ॥
वर्धमानो देशभेदे धनिनां भवनान्तरे ।
विष्णौ शरावेऽन्त्यजिने पशुभेदोरुवूकयोः ॥ १५९७ ॥
वर्वरः पामरे मत्ते केश-देशविशेषयोः ।
चक्रले पञ्जिकायां च गन्धपत्रतरावपि ॥ १५९८ ॥
;p{0280}
क्लीवं स्याद् वर्वरं बोले हिंगूले पीतचन्दने ।
पुष्पभेदे शाकभेदे वर्वरा मक्षिकान्तरे ॥ १५९९ ॥
वर्षं संवत्सरे वृष्टौ जम्बूद्वीपे च वार्दले ।
पुनर्नवायां भेक्यां स्त्री वर्षाभूस्तद्भवे त्रिषु ॥ १६०० ॥
वलयो गलरोगे स्याद् वेला-कङ्कणयोरपि ।
वला विद्याविशेषे स्यात् तथा वाट्यालकौषधौ ॥ १६०१ ॥
वलाहको गिरौ मेघे मुस्ते कृष्णहयान्तरे ।
दैत्यभेदे नागभेदे वल्गुस्तुच्छाग-कान्तयोः ॥ १६०२ ॥
वल्गुकं चन्दनेऽरण्ये पणे स्याद् रुचिरे त्रिषु ।
निशाचरी पतंगे च वाकुच्यामपि वल्गुला ॥ १६०३ ॥
वल्मीकोऽस्त्री वामलूरे ना वल्मीकौ गदान्तरे ।
वल्लरे मञ्जरौ कृष्णागुरौ कुञ्जे च कानने ॥ १६०४ ॥
;p{0281}
भीमे गोपे वल्लवो ना सूपकारे त्वसौ त्रिषु ।
वल्लिः स्याद् वह्निदमनीक्षुपे क्ष्मा-लतयोः स्त्रियाम् ॥ १६०५ ॥
वल्ली कैवर्तिका-चव्या-जमोदा-व्रततिष्वपि ।
वल्लूरं मञ्जरी-क्षेत्र-कुञ्जारण्येषु शाद्वले ॥ १६०६ ॥
त्रिषूषरक्षितौ शुष्कमांस-सूकर-मांसयोः ।
वाहने च वशं त्विच्छा-प्रभुताऽऽयत्ततास्वपि ॥ १६०७ ॥
वशो वेश्यागृहे स्वेच्छाऽऽयत्ततैश्वर्यजन्मसु ।
वशा बन्ध्या-सुता-योषा-स्त्रीगवी-करिणीषु च ॥ १६०८ ॥
वशिरो गजपिप्पल्यां वचाऽपामार्गयोस्तथा ।
चव्येऽथ वशिनी वन्दा-शमीपादपयोः स्त्रियाम् ॥ १६०९ ॥
यामिन्यां सदने वासे वसतिर्वसतीत्युभे ।
वसन्तदूत आम्रे स्यात् पिक-पञ्चमरागयोः ॥ १६१० ॥
;p{0282}
वसु वृद्धौषध-श्याम-धन-रत्नाऽम्बुभर्मसु ।
वसुकोऽर्कतरौ पाशुपतेऽथ वसुदः पुमान् ॥ १६११ ॥
कुबेरे वाच्यलिङ्गस्तु धन-धान्यप्रदातरि ।
वसुधारा जैनशक्ति-चेदिराजाऽऽज्य-धारयोः ॥ १६१२ ॥
अलकायां च वस्तिस्तु नाभ्यधो-वस्त्रखण्डयोः ।
वस्नं मूल्ये भृतौ द्रव्ये वेतने वसने धने ॥ १६१३ ॥
त्वचि वस्वौकसारा तु पुर्यामिन्द्र-कुबेरयोः ।
वहो वृषस्कन्धदेशे वायावश्वे नदे पथि ॥ १६१४ ॥
सचिवे पवने किञ्च गवि स्याद् वहतिः पुमान् ।
वह्निर्भल्लातके निम्बावग्नौ चित्रक-रेफयोः ॥ १६१५ ॥
वागरो वारके शाणे निर्णये वाडवे वृके ।
वावदूके त्यक्तभये मुमुक्षौ पण्डितेऽपि च ॥ १६१६ ॥
;p{0283}
वाङ्मती मिथिलानद्यां वाङ्न्यासयुतयोषिति ।
वाचकः कथके शब्दे वाचनं तूक्ति-पाठयोः ॥ १६१७ ॥
कुत्सिते वचनार्हे च स्याद् वाच्यं शक्य-हीनयोः ।
अन्ने यज्ञे घृते तोये वाजं वाजस्तु निस्वने ॥ १६१८ ॥
शरपक्षे मुनौ वेग-पक्षयोर्गमनेऽपि च ।
वाजी पुमान् हये बाणे वासके च विहंगमे ॥ १६१९ ॥
वाटो मार्गे वृतिस्थाने गमने धारणेऽपि च ।
वाटी वाट्यालके कुट्यां तथा वास्तुनि च स्त्रियाम् ॥ १६२० ॥
त्रिषु बाढं दृढेऽत्यन्ते स्वीकारे त्वेतदव्ययम् ।
बाणोऽग्नौ गोस्तने दैत्यभेदे कविवरे शरे ॥ १६२१ ॥
;p{0284}
काण्डाद्यवयवे भद्रमुञ्जे तद्वच्च केवले ।
वाणी स्त्री वाग्देवतायां वचने वपनेऽपि च ॥ १६२२ ॥
वातघ्नी शालपर्ण्यश्वगन्धयोः शिमृडीक्षुपे ।
वातपुत्रो महाधूर्ते भीमसेने हनूमति ॥ १६२३ ॥
वातरायण उन्मत्ते निष्प्रयोजनपूरुषे ।
करपात्रे कूटकाण्ड-द्विट्-क्रान्ति-सरलद्रुषु ॥ १६२४ ॥
वातरूषस्तु वातूलोत्कोचयोरिन्द्रधन्वनि ।
वाताटः स्याद् वातमृगे सूर्याश्वे पन्नगेऽपि च ॥ १६२५ ॥
वातारिरेरण्डतरौ शतमूल्यां च शूरणे ।
भल्लातके पुत्रदात्र्यां भार्ग्यां स्नुह्यां विडङ्गके ॥ १६२६ ॥
शैफालिकायां यवान्यां जतुका-तैलभेदयोः ।
वातिः पुमान् वायु-सूर्य-चन्द्रेषु गमने स्त्रियाम् ॥ १६२७ ॥
;p{0285}
वातूलः पुंसि वात्यायां मत्ते वातासहे त्रिषु ।
वानं शुष्कफले शुष्के वनसम्बन्धिनि त्रिषु ॥ १६२८ ॥
क्लीवं वाटे सुरङ्गायां स्यूतिकर्मणि सौरभे ।
जलसंप्लुतवातोर्मौ तवक्षीरे गतावपि ॥ १६२९ ॥
वानप्रस्थो मधूकद्रौ तृतीयाश्रम-पर्णयोः ।
वानीरः स्यात् परिव्याधद्रुमे वेतसपादपे ॥ १६३० ॥
वापितं मुण्डिते बीजाकृते त्रिषु मतं सताम् ।
वामं वास्तूक-धनयोः क्लीवं पुंसि पयोधरे ॥ १६३१ ॥
महादेवे कामदेवे त्रिषु वल्गु-प्रतीपयोः ।
सव्येऽधमे वामगते वक्रेऽथो वामनो हरौ ॥ १६३२ ॥
अङ्कोठपादपे खर्वे स्मृतो दक्षिणदिग्गजे ।
वामा स्मृतेह दुर्गायां तथा सामान्ययोषिति ॥ १६३३ ॥
वामी शृगाल्यां करभी-रासभी-वडवासु च ।
वायसोऽगुरुवृक्षे स्यात् काक-श्रीवासयोरपि ॥ १६३४ ॥
;p{0286}
महाज्योतिष्मती-काकतुण्ड्योः स्त्री वायसादनी ।
काकादनी-काकमाची-महाज्योतिष्मतीषु च ॥ १६३५ ॥
काकोदुम्बरिकायां च वकवृक्षेऽपि वायसी ।
वारः समूहेऽवसरे द्वारे सूर्यादिवासरे ॥ १६३६ ॥
हरे क्षणे कुब्जवृक्षे वारं मैरेयभाजने ।
वारकोऽश्वविशेषेऽश्वगतौ त्रिषु निषेधके ॥ १६३७ ॥
नपुंसकं स्यात् ह्रीवेरे कष्टस्थानेऽपि कीर्तितः ।
सिन्धौ सपत्ने चित्राश्वे पर्णाजीविनि वारकी ॥ १६३८ ॥
वारकीरस्तु यूकायां वाडवे च जलौकसि ।
नीराजितहये श्याले वारग्राहिणि तु त्रिषु ॥ १६३९ ॥
वारणः कुञ्जरे बाणवारे क्लीवं निषेधने ।
वारिः स्त्री गजबन्धिन्यां सरस्वत्यामुपग्रहे ॥ १६४० ॥
;p{0287}
नपुंसकं स्यात् सलिले ह्रीवेरेऽपि प्रकीर्तितम् ।
वारिजं तु लवङ्गे स्यात् पद्म-गौरसुवर्णयोः ॥ १६४१ ॥
वारिजौ कम्बु-शम्बूकौ सूर्याब्दौ वारि-तस्करौ ।
वारिदो मुस्तके मेघे बालायां तु नपुंसकम् ॥ १६४२ ॥
वारिनाथो वारिवाहे वरुणे यादसांपतौ ।
पद्मे वारिरुहं क्लीवं जलजाते त्रिलिंगकम् ॥ १६४३ ॥
लवङ्गोशीरसौवीराञ्जनेषु वारिसंभवम् ।
वारुण्डोऽस्त्री श्रोत्रनेत्रमले नौसेकभाजने ॥ १६४४ ॥
आरोग्याऽसारयोर्वार्तण् वृत्तिमत्कल्पयोस्त्रिषु ।
वार्ता वातिङ्गणे वृत्तौ वृत्तान्ते च जनश्रुतौ ॥ १६४५ ॥
वार्तावहो वैवधिके त्रिषु संवादवाहके ।
वार्तिकः स्यात् प्रवृत्तिज्ञे वैश्ये वार्तिकपक्षिणि ॥ १६४६ ॥
;p{0288}
वार्दरं कृष्णलाबीजे काकचिञ्चाऽम्रबीजयोः ।
भारती-दक्षिणावर्तशंखयोः कृमिजे जले ॥ १६४७ ॥
वार्दलं दुर्दिने क्लीवं मसीपात्रे पुमानसौ ।
वार्द्धकं वृद्धसंघाते वृद्धस्य भावकर्मणोः ॥ १६४८ ॥
बार्हस्पत्यो नास्तिके स्यात् नीतिशास्त्रे नपुंसकम् ।
वार्क्ष्यमुक्तं वने क्लीवं वृक्षसम्बन्धिनि त्रिषु ॥ १६४९ ॥
वालकोऽस्त्री पारिहार्ये त्रिलिंगस्त्वङ्गुलीयके ।
चतुष्पथे मन्दिरे च वाश्रं घ्रस्रे त्वसौ पुमान् ॥ १६५० ॥
वाष्पो नेत्रजले लोह उष्मण्यपि बुधैः स्मृतः ।
वासोऽवस्थानगृहयोः सुगन्धौ वासके पटे ॥ १६५१ ॥
वासनं धूपने वस्त्रे निक्षेपाधार-वासयोः ।
तथा ज्ञाने वारिधान्यां वस्त्रसम्बन्धिनि त्रिषु ॥ १६५२ ॥
;p{0289}
वासना भावना-ज्ञान-प्रत्याशासु निगद्यते ।
दुर्गा-देहात्म-बुद्धिजन्ममिथ्यासंस्कारयोरपि ॥ १६५३ ॥
वासन्तः कोकिले कृष्णमुद्गे मलयमारुते ।
उष्ट्रे मुद्गे च मदनद्रुमेऽप्यवहिते त्रिषु ॥ १६५४ ॥
वासन्ती माधवी-यूथी-पाटलासु मधूत्सवे ।
नैपाली-गणिकार्योश्च वासरो दिन-नागयोः ॥ १६५५ ॥
वासितं ज्ञानमात्रे स्याद् विहंगमरवे रुते ।
त्रिलिंगः ख्यात-सुरभीकृतयोर्वस्त्रवेष्टिते ॥ १६५६ ॥
स्त्री धेनुकायां स्त्रीमात्रे वाहो भारचतुष्टये ।
तुरङ्गमे भुजे वायौ वृषे त्रिषु तु वाहके ॥ १६५७ ॥
वाहसो वारिनिर्याणेऽजगरे सुनिषण्ण्के ।
वाहिको भारिके ढक्का-गोवाह-शकटादिषु ॥ १६५८ ॥
;p{0290}
सेना-तद्भेदयोर्नद्यां वाहिनी प्रोच्यते स्त्रियाम् ।
सेनापतौ समुद्रे च कीर्तितो वाहिनीपतिः ॥ १६५९ ॥
वाहुलः कार्तिकेमासि तथा शाक्यमुनेः सुते ।
वाह्यं याने मतं क्लीवं वहनीये बहिस्त्रिषु ॥ १६६० ॥
विकचः क्षपणे केतौ खलति-स्फुटयोस्त्रिषु ।
विस्फोटके साकुरुण्डपादपे विकटः पुमान् ॥ १६६१ ॥
विशाले विकराले च विकृते दन्तुरे त्रिषु ।
बौद्धदेवी प्रभेदे तु कीर्तिता विकटा स्त्रियाम् ॥ १६६२ ॥
त्रिषु स्वभावरहिते विह्वले विकलः स्मृतः ।
विकला विकली च द्वे ऋतुवर्जितयोषिति ॥ १६६३ ॥
विकल्पो भ्रान्ति-विविधकल्पयोः समुदाहृतः ।
विकषा मांसरोहिण्यां मञ्जिष्ठायामपि स्त्रियाम् ॥ १६६४ ॥
;p{0291}
विकारो विकृतौ रोगे विकाशो रहसि स्फुटे ।
विकृतं त्रिषु बीभत्सेऽसंस्कृते रोगसंयुते ॥ १६६५ ॥
डिम्भे विकारे मद्यादौ रोगे च विकृती स्त्रियाम् ।
विक्रमः केशवे शक्तौ चरण-क्रान्तिमात्रयोः ॥ १६६६ ॥
विक्रमादित्यनृपतौ शौर्यातिशय-वर्षयोः ।
विक्लिन्नो जरसा जीर्णे शीर्ण आर्द्रे त्रिलिंगभाक् ॥ १६६७ ॥
विग्रहः पुंसि विस्तारे शरीर-प्रविभागयोः ।
समासवाक्ये युद्धे तु विग्रहोऽस्त्री मतः सताम् ॥ १६६८ ॥
मल्लीभेदे मदनकद्रुमे विचकिलः पुमान् ।
विच्छित्तिः स्त्री हारभेदे गेहावधि-विनाशयोः ॥ १६६९ ॥
अंगरागोऽङ्गहारे च विच्छदेऽपि प्रकीर्तिता ।
विच्छिन्नस्त्रिषु वक्रे स्यात् समालब्ध-विभक्तयोः ॥ १६७० ॥
;p{0292}
विच्छेदो विरहे भेदे विच्युतः क्षरिते गते ।
विजयः कल्कितनये कल्पराजसुतेऽर्जुने ॥ १६७१ ॥
विमाने बलदेवे च केशवानुचरे जये ।
विज्ञानं कर्मणि ज्ञाने कार्मणे द्विजलक्षणे ॥ १६७२ ॥
विटः शैलान्तरे धूर्ते नारङ्गतरु-षिङ्गयोः ।
कामुकानुचरे कामतन्त्रविज्ञे च मूषिके ॥ १६७३ ॥
विटपोऽस्त्री स्तम्ब-शाखा-विस्तारेषु च पल्लवे ।
पुमान् विटाधिप-पारदारिकाग्रेसरेऽपि च ॥ १६७४ ॥
प्रवेशे मनुजे वैश्ये विट् कन्या-विष्ठयोः स्त्रियाम् ।
प्रतारणेऽनुकरणे स्त्रियां क्लीवे विडम्बनम् ॥ १६७५ ॥
विडालो नेत्रपिण्डे स्यात् मार्जारे लोचनौषधौ ।
विततं त्रिषु वीणादिवाद्ये व्याप्ते च विस्तृते ॥ १६७६ ॥
;p{0293}
वितर्कः संशय-ज्ञानसूचकाऽध्याहारयोरपि ।
अस्त्री वितानमुल्लोचे यज्ञ-विस्तारयोः स्मृतम् ॥ १६७७ ॥
क्लीवन्त्ववसरे वृत्तौ त्रिलिंगो मन्द-शून्ययोः ।
वित्तो विचारिते लब्धे विज्ञाते न द्वयोर्धने ॥ १६७८ ॥
वित्तिः संभावना-लाभ-विचारेषु स्त्रियां मता ।
विदग्धो नागरे विज्ञे पण्डिते त्रिषु कीर्तिता ॥ १६७९ ॥
विदर्भजाऽगस्त्यपत्न्यां दमयन्त्यामपि स्मृता ।
विदारः स्याद् जलोच्छ्वासे युंगेऽपि च विदारणे ॥ १६८० ॥
विदारणं मारणे स्याद् विडंगे भेदने मतम् ।
स्त्रीपुंसयोः सम्पराये कर्णिकारतरौ पुमान् ॥ १६८१ ॥
विदारी भूमिकुष्माण्डे शालपर्ण्यां गलाऽऽमये ।
विदुरो नागरे धीरे कौरवाणां च मन्त्रिणि ॥ १६८२ ॥
;p{0294}
विद्धः क्षिप्ते कृतच्छिद्रे बाधिते ताडिते त्रिषु ।
विद्या ज्ञेया ज्ञान-दुर्गा-शास्त्राष्टादशकेषु च ॥ १६८३ ॥
विद्रवः क्षरणे बुद्धौ निन्दायां च पलायने ।
रत्नवृक्षे किशलये प्रवाले विद्रुमः पुमान् ॥ १६८४ ॥
विधः प्रकारे हस्त्यन्ने विमान-वेधनर्द्धिषु ।
विधा स्त्री गजदेयान्न ऋद्धौ कर्म-प्रकारयोः ॥ १६८५ ॥
वेधने वेतने चाथो विधानं करणे विधौ ।
विधिर्ब्रह्मणि गोविन्दे विधाने क्रम-भाग्ययोः ॥ १६८६ ॥
गजान्ने विधिवाक्ये च नियोगे काल-कर्मणोः ।
यागोपदेशकग्रन्थे प्रकारे च चिकित्सके ॥ १६८७ ॥
विधुर्नारायणे चन्द्रे कर्पूरे वायु-रक्षसोः ।
विधुरं तु प्रविश्लेषे कैवल्ये विकले त्रिषु ॥ १६८८ ॥
;p{0295}
विनतस्त्रिषु भुग्ने स्यात् प्रणते शिक्षितेऽपि च ।
स्त्रियां स्यात् पिटकाभेदे तथा गरुडमातरि ॥ १६८९ ॥
विनयः प्रणतौ दण्डे शिक्षायामपि कीर्तितः ।
विनायकस्तु रम्बे गुरौ गरुड-बुद्धयोः ॥ १६९० ॥
विनिपातो निपतने दैवे व्यसन-रीढयोः ।
विनीतः सुवहाश्वे स्याद् वणिग्-दमनवृक्षयोः ॥ १६९१ ॥
त्रिष्वसौ निभृते क्षिप्ते कृतदण्डे जितेन्द्रिये ।
विनीयः कल्मषे कल्के विनेता राज्ञि देशके ॥ १६९२ ॥
विनेयस्त्रिषु नेतव्ये दण्डनीयेऽपि कीर्तितः ।
विनोदः कौतुके क्रीडा-परिष्वङ्गविशेषयोः ॥ १६९३ ॥
बिन्दुः पुमान् रूपकार्थप्रकृति-ज्ञानशीलयोः ।
अनुस्वारे भ्रुवोर्मध्ये दशनक्षत-विप्रुषोः ॥ १६९४ ॥
;p{0296}
त्रिलिंगोऽसौ वेदितव्ये दातरि ज्ञातरि स्मृतः ।
विन्ध्यः शैलान्तरे व्याधे लवलीपादपे स्त्रियाम् ॥ १६९५ ॥
विन्नस्त्रिषु स्थिते ज्ञाते तथा प्राप्ते विचारिते ।
आपणे पण्यवीथ्यां च पण्येऽपि विपणद्वयोः ॥ १६९६ ॥
विपत्तिः स्त्री यातनायां विनाशे विपदि स्मृतः ।
विपन्नो विपदाक्रान्ते विनष्टे वाच्यलिंगभाक् ॥ १६९७ ॥
विपाको दुर्गतौ भोगे कर्मणो विसदृक्फले ।
परिणामे च पचने स्वादौ स्वेदे च जीविते ॥ १६९८ ॥
विप्रकारस्तिरस्कारेऽपकारेऽपि स्मृतः पुमान् ।
रोषेऽनुतापे कौकृत्ये विप्रतीसार उच्यते ॥ १६९९ ॥
विप्रलापो विरोधोक्तौ वाक्ये चानर्थकेऽप्यसौ ।
विप्लवः परचक्रादिभये राष्ट्राद्युपद्रवे ॥ १७०० ॥
;p{0297}
विप्रलम्भो विसंवाद-शृङ्गाररसभेदयोः ।
प्रतारणे विप्रयोगे विच्छेदेपि पुमानयम् ॥ १७०१ ॥
विफलं वाच्यवद् व्यर्थे केतव्यां विफला स्मृता ।
पर्याहारेऽयने भावे विवधो वीवधोऽपि च ॥ १७०२ ॥
विबुधश्चन्दिरे देवे पण्डितेऽपि स्मृतो बुधैः ।
विभवो मोक्ष ऐश्वर्ये द्रविणे वत्सरान्तरे ॥ १७०३ ॥
विभा प्रकाशे शोभायां किरणेऽपि स्त्रियां मता ।
विभाकरः सूर्यवह्नि-चित्राकाऽर्कद्रुमेषु च ॥ १७०४ ॥
विभावरी हरिद्राभ्यां कुट्टन्यां वक्रयोषिति ।
रात्रौ मौखर्यनिरतस्त्रियां मेदामहीरुहे ॥ १७०५ ॥
विभावसुः सूर्यचन्द्रमसोश्चित्रकपादपे ।
वैश्वानरेऽर्कवृक्षे च हारभेदेऽपि कीर्तितः ॥ १७०६ ॥
विभुर्विष्णो सुरज्येष्ठे शिवे सर्वगते जिने ।
प्रभौ नित्ये व्यापके च दृढे भृत्ये प्रकीर्तितः ॥ १७०७ ॥
;p{0298}
विभ्रमः संशये हारभेदे भ्रमण-शोभयोः ।
विमानोऽस्त्री व्योमयाने यानमात्रे तुरङ्गमे ॥ १७०८ ॥
बिम्बन्तु प्रतिबिम्बे स्यात् तुण्डिकेर्यां कमण्डलौ ।
अस्त्रियां सूर्य-शुभ्रांशुमण्डले विबुधैः स्मृतः ॥ १७०९ ॥
विरोचनो भास्करेऽर्कद्रुमे चन्द्रे धनञ्जये ।
प्रह्लादतनये रोहिद्रुम-श्योनाकभेदयोः ॥ १७१० ॥
बिलं गुहायां विवरे शक्राश्वे वेतसे पुमान् ।
विलासी केशवे चन्द्रे हरे वैश्वानरे स्मरे ॥ १७११ ॥
भुजङ्गमे भोगिनि च विलासो हारलीलयोः ।
बिलेशयः शशे सर्पे गोधाऽऽखु-शल्लकीषु च ॥ १७१२ ॥
विवरं तु बिले दोषे विवर्तः संघ-नृत्ययोः ।
विवस्वान् भास्करेऽर्कद्रौ वैवस्वतमनौ सुरे ॥ १७१३ ॥
;p{0299}
विवक्षा वक्तुमिच्छायां शक्तावपि निगद्यते ।
विवक्षितो वक्तुमिष्टे शक्यार्थेऽपि मतस्त्रिषु ॥ १७१४ ॥
विविक्तं निर्जने पूतेऽसंपृक्ते वाच्यलिङ्गयुक् ।
विवेकः पृथगात्मत्वे जलद्रोणी-विचारयोः ॥ १७१५ ॥
विशदो निर्मले व्यक्ते शौक्ल्यवत्यभिधेयवत् ।
विशल्याऽग्निशिखावृक्षे दन्तीवृक्षाऽजमोदयोः ॥ १७१६ ॥
कलिकारी-गुडुच्योश्च विशाखौ स्कन्द-याचकौ ।
विशारदस्त्रिषु श्रेष्ठे प्रगल्भे विश्रुते बुधे ॥ १७१७ ॥
बकुलेऽसौ पुमान् स्त्री तु दुरालभामहीरुहे ।
विशालः पक्षि-नृपति-मृग-वृक्षभिदासु च ॥ १७१८ ॥
विशाला त्विन्द्रवारुण्यां तीर्थभिद्-दक्षकन्ययोः ।
उज्जयिन्यामुपोदक्यां विशालं बृहति त्रिषु ॥ १७१९ ॥
;p{0300}
विशालाक्षः शिवे तार्क्ष्ये सुनेत्रे त्वभिधेयवत् ।
विशालाक्षी तु पार्वत्यां नागदन्त्यां वरस्त्रियाम् ॥ १७२० ॥
विशिखस्तोमरे बाणे शिखाहीने त्वसौ त्रिषु ।
विशाखा नालिकायां स्यात् खनित्री-रथ्ययोः स्त्रियाम् ॥ १७२१ ॥
विशुद्धं विशदे सत्ये चक्रे च निभृते त्रिषु ।
विशेषस्तिलके व्यक्तौ काव्यालंकरणेऽपि च ॥ १७२२ ॥
प्रकारे च प्रभेदे च पदार्थान्तर एव च ।
विश्रम्भः केलिकलहे विश्वासे प्रणये वधे ॥ १७२३ ॥
विश्रुतस्त्रिषु संहृष्टे प्रसिद्ध-ज्ञातयोरपि ।
विश्वं तु भुवने शुण्ठ्यां बोले पुंसि तु नागरे ॥ १७२४ ॥
गणदेवविशेषे च मानभेदेऽखिले त्रिषु ।
विश्वकर्मा सहस्रांशौ त्रिदशानां च शिल्पिनि ॥ १७२५ ॥
;p{0301}
विश्वंभरो हरौ शक्रे पृथिव्यां तु स्त्रियामसौ ।
विषं जले वत्सनाभे गरले पद्मकेशरे ॥ १७२६ ॥
नियामके जनपदे कान्तादौ नित्यसेविते ।
रूपादौ विषयोऽव्यक्ते आरोपाश्रय-शुक्रयोः ॥ १७२७ ॥
विषयी राज्ञि कन्दर्पे ध्वनौ वैषयिके पुमान् ।
त्रिलिंङ्गो विषयासक्ते हृषीके तु नपुंसकम् ॥ १७२८ ॥
विषाणं गजदन्ते स्यात् कुष्ठभेषज-शृङ्गयोः ।
विषाणिका मेषशृङ्गी-सातलाऽऽवर्तकीषु च ॥ १७२९ ॥
विष्कम्भः प्रतिबन्धे स्यात् विस्तारेऽर्गल-वृक्षयोः ।
योगिबन्धान्तरे योग-रूपकाङ्गप्रभेदयोः ॥ १७३० ॥
विष्टम्भः प्रतिबन्धे स्याद् आनाहरुजि कीर्तितः ।
विष्टरो दर्भमुष्टौ स्यात् पीठाद्यासन-शाखिनोः ॥ १७३१ ॥
विष्टिः स्त्री वेतने वृष्टौ भद्राऽऽजू-कर्मसु स्मृता ।
त्रिषु कर्मकरे विष्टिर्दूरस्थाने तु बिष्ठलम् ॥ १७३२ ॥
;p{0302}
विष्णुर्नारायणे वह्नौ शुद्धे मुन्यन्तरे वसौ ।
पद्मेऽन्तरिक्षे क्षीरोदे क्लीवं विष्णुपदे स्मृतम् ॥ १७३३ ॥
विसरः प्रसरे संघे विसर्गो मलनिर्गमे ।
विसर्जनीये कैवल्ये दाने त्याग-विसृष्ट्ययोः ॥ १७३४ ॥
विसर्जनं परित्यागे दाने सम्प्रेषणे मतम् ।
विसृत्वरो विसरणे गतिभेदे त्रिलिंगभाक् ॥ १७३५ ॥
विस्तरो वाक्प्रपञ्चे विस्तारे प्रणये चये ।
विस्तारो विटपे स्तम्बे विस्तीर्णत्वेऽपि कीर्तितः ॥ १७३६ ॥
विस्मापनस्तु कुहके गन्धर्वनगरे स्मरे ।
विहगो भास्करे चन्द्रे ग्रहेभे पक्षि-वाणयोः ॥ १७३७ ॥
;p{0303}
विहङ्गश्चन्दिरे सूर्ये मेघे वाणे पतत्रिणि ।
विहङ्गमा भारयष्टौ स्त्री खगे तु विहंगमः ॥ १७३८ ॥
उक्तं विहननं हिंसा-विघ्नयोस्तूलपिञ्जरे ।
विहस्तः पुंसि पण्डे स्यात् पण्डिते व्याकुले त्रिषु ॥ १७३९ ॥
विहारो भ्रमणे स्कन्धे विन्दुरेखकरक्षिणि ।
परिक्रमे वैजयन्ते च लीलायां सुगतालये ॥ १७४० ॥
विहेठनं विबाधायां हिंसायां च विडम्बने ।
विक्षेपः प्रेरणे त्यागे पुमान् विक्षेपणेऽप्यसौ ॥ १७४१ ॥
वीको वायौ खगे चित्ते वीकाशो रहसि स्फुटे ।
वीङ्खा स्त्री शूकशिम्ब्यां स्यात् सन्धौ नृत्ये गतेर्भिदि ॥ १७४२ ॥
वीचिः स्त्रीपुंसयोः स्वल्पतरङ्गे किरणाल्पयोः ।
अवकाशे सुखे भंगे वीची वीचिरिमावपि ॥ १७४३ ॥
;p{0304}
बीजं शुक्रेऽङ्कुरे मन्त्रे कारणे गणितान्तरे ।
तत्त्वाधाने बीजकस्तु सर्जके मातुलुंगके ॥ १७४४ ॥
वीजनं व्यजने क्लीवं पुमान् कोक-चकोरयोः ।
वीजी पितरि ना बीजविशिष्टे त्वभिधेयवत् ॥ १७४५ ॥
सुसज्जीकृतताम्बूले वीटी वीटिश्च वीटिका ।
विपञ्ची-विद्युतोर्वीणावीतः शान्तगते त्रिषु ॥ १७४६ ॥
वीतरागो जिने बुद्धे रागहीने त्वसौ त्रिषु ।
वीतशोकोऽशोकवृक्षे शोकहीने त्वसौ त्रिषु ॥ १७४७ ॥
वीतिः स्त्री प्रजने दीप्तौ भोजने धावने गतौ ।
वीतिः पुमान् हये वीतिहोत्रो वह्नौ दिवाकरे ॥ १७४८ ॥
गृहांगे वर्त्मनि श्रेण्यां वीथिर्वीथी च वीथिका ।
वीध्रं व्योम्न्यनले वायौ निर्मले तु त्रिलिंगभाक् ॥ १७४९ ॥
;p{0305}
वीरं तु तगरो-शीर-काञ्जिकेषु विषौषधौ ।
आरूके मरिचे पोटगल-पुष्करमूलयोः ॥ १७५० ॥
वीरः पुंसि जिने विष्णौ हनूमति रसान्तरे ।
करवीरे यज्ञवह्नावर्जुने सुभटे नटे ॥ १७५१ ॥
लताकरञ्जे वाराहकन्द-तान्त्रिकभावयोः ।
वाच्यलिंगस्त्वसौ श्रेष्ठ-वीराचारविशिष्टयोः ॥ १७५२ ॥
वीरा स्त्रियां तामलकी-शिंशपाऽतिविषासु च ।
पतिपुत्रवती-क्षीरकाकोली-कदलीष्वपि ॥ १७५३ ॥
एलावालुक-गम्भारी-गृहकन्या-सुरासु च ।
मुरो-दुम्बरिका-क्षीरविदारी-दुग्धिकास्वपि ॥ १७५४ ॥
काकोदुम्बरिका-ब्राह्मी-विदारीष्वपि कीर्तिता ।
काकिलाक्षे नदीसर्जे वह्नौ वीरतरुः पुमान् ॥ १७५५ ॥
;p{0306}
वीरभद्रोऽश्वमेधाश्वे वीरश्रेष्ठे त्रिदिग्गणे ।
वीर्यं बले प्रभावे च शक्तौ चेतसि रेतसि ॥ १७५६ ॥
दीप्तावतिशयोत्साहे वीक्ष्यं विस्मय-दृश्ययोः ।
वीक्ष्यो ना लासके वाहे दर्शनीये त्वसौ त्रिषु ॥ १७५७ ॥
वृकः शृगाले सरलद्रवे काके वकद्रुमे ।
ईहामृगेऽनेकधूपे क्षत्रियेऽपि पुमानसौ ॥ १७५८ ॥
अम्बष्ठायां वृका प्रोक्ता पाठायां तु वृकी मता ।
वृजिनाश्चकुरे पुंसि कुटिले तु त्रिलिंगकः ॥ १७५९ ॥
कल्मषे कुटिले रक्तचर्मण्यपि नपुंसकम् ।
वृतिः स्त्री वेष्टने गुप्तौ वरणे प्रार्थनान्तरे ॥ १७६० ॥
वृत्तं पद्ये चरित्रे च शास्त्रोक्ताचारपालने ।
वृत्तस्त्रिषु दृढेऽतीते मृतेऽधीते च वर्तुले ॥ १७६१ ॥
;p{0307}
कृताऽऽवृतौ च कूर्मे तु पुल्लिंगोऽथ स्त्रियामसौ ।
प्रियंगौ मांसरोहिण्यां रेणुका-झिञ्झिरिष्टयोः ॥ १७६२ ॥
शिरीषे कुब्जके वृत्तपुष्पो वानीर-नीपयोः ।
वृत्तान्तः प्रक्रिया-भाव-कार्त्स्न्येष्वेकान्तवाचके ॥ १७६३ ॥
वार्ताप्रभेदे संवादे प्रस्तावेऽवसरे तथा ।
वृत्तिः स्त्रियां विवरणे जीविकायां प्रवर्तने ॥ १७६४ ॥
कौशिक्यादौ च विधृतौ वार्तायामपि कीर्तिता ।
वृत्रः पुरन्दरे मेघे सपत्ने दानवान्तरे ॥ १७६५ ॥
शैलभेदेऽन्धकारे च शब्देऽपि कथितः क्वचित् ।
वृत्तं प्रसवबन्धे स्याद् घटीधारा-कुचाग्रयोः ॥ १७६६ ॥
वृन्दारकः पुंसि यूथपातरि त्रिदशे स्मृतः ।
त्रिलिंगः सुन्दरे श्रेष्ठे वृशो वासक उन्दरौ ॥ १७६७ ॥
;p{0308}
वृश्चिकः शूककीटेऽलौ कर्कटे भेषजानतरे ।
आग्रहायणिके हाले हालिके मदनद्रुमे ॥ १७६८ ॥
राशौ गोमयकीटे ना नखपर्ण्यां स्त्रियामसौ ।
वृषो ना वृषभे धर्मे मूषिके शुक्रले रिपौ ॥ १७६९ ॥
श्रीकृष्णे मदने वास्तुस्थानभेदे च वासके ।
वलिष्ठ ऋषभौषध्यां श्रेष्ठे चोत्तरसंस्थिते ॥ १७७० ॥
वृषध्वजो हरे विघ्नराजे च पुण्यकर्मणि ।
वृषपर्वा शिवे दैत्यभेदे भृङ्गारुपादपे ॥ १७७१ ॥
वृषभो ना बलीवर्द-वैदर्भीरीतिभेदयोः ।
आद्यतीर्थंकरे श्रेष्ठे कर्णरन्ध्रेऽगदान्तरे ॥ १७७२ ॥
;p{0309}
वृषलोऽधार्मिके शूद्रे चन्द्रगुप्तनृपे हये ।
शूद्र्यां सार्तवकन्यायां वृषली परिकीर्त्यते ॥ १७७३ ॥
वृषा पुमान् शुनाशीरे वेदनाज्ञान-दुःखयोः ।
घोटके श्रवणे भद्रे कपिकच्छ्वां वृषा स्त्रियाम् ॥ १७७४ ॥
वृशाकपायी गौरी-श्री-शची-स्वाहासु कीर्तिता ।
वृषाकपिः शिवे विष्णौ शक्रे वैश्वानरे पुमान् ॥ १७७५ ॥
वृषाङ्कः शंकरे षण्डे साधौ भल्लातके स्मृतः ।
वृष्णिः कृष्णे यदौ गोपे मेषे पाषण्ड-चण्डयोः ॥ १७७६ ॥
बृहती स्त्री वारिधानी-भण्टाकी-महतीषु च ।
संव्याने कण्टकारी-वाक्-छन्दोभेदेषु कीर्तिता ॥ १७७७ ॥
कटुतुम्बी-महाजम्बू-कूष्माण्डीषु बृहत्फला ।
इन्द्रे मन्त्रे यज्ञपात्रे सामांशेऽपि बृहद्रथः ॥ १७७८ ॥
;p{0310}
बृहन्नलो गुडाकेशे महानड उदुम्बरे ।
वृक्षादनो मधुच्छत्रे कुठारे वृक्षभेदिनि ॥ १७७९ ॥
प्रियाले पिप्पलेऽसौ स्त्री विदारीकन्द-वन्दयोः ।
वेगो महाकालफले जवे रेतः-प्रवाहयोः ॥ १७८० ॥
वेगी शशादने जंघाकरिके च त्रिलिंगकः ।
वेडा स्त्री नावि वेडं तु सान्द्रविच्छिन्नचन्दने ॥ १७८१ ॥
वेणिः स्त्रियां विहरिणीबद्धकेशे जलोच्चये ।
वेणी स्त्री देवताऽद्रौ प्रवाहे सरिदन्तरे ॥ १७८२ ॥
प्रवेण्यामथ वेणुर्ना वंशे वंश्यां नृपान्तरे ।
वेतनं जीवनोपाये रुप्य-कर्मण्ययोरपि ॥ १७८३ ॥
वेतालो मल्लभेदे स्यात् द्वास्थे शिवगणाधिपे ।
भूताधिष्ठितकुपणे वेत्रोऽसुर-सुदण्डयोः ॥ १७८४ ॥
;p{0311}
वेदो नारायणे वृत्ते यज्ञाङ्काऽऽम्नाययोरपि ।
वेदना स्त्री परिणयेऽनुभवे ज्ञान-दुःखयोः ॥ १७८५ ॥
वेदिः पुमान् बुधे वेदिर्वेदी स्त्री संस्कृतावनौ ।
अपि चांगुलिमुद्रायां सरस्वत्यामपि स्मृता ॥ १७८६ ॥
वेदी पुमान् कोविदे स्याद् ब्रह्मणि ज्ञातरि त्रिषु ।
वेधो व्यधे गभीरत्वे वेधकं धान्यके मतम् ॥ १७८७ ॥
चन्द्रेऽम्लवेतसे पुंसि वेधकर्तरि तु त्रिषु ।
वेधनी मेथिका-हस्ति-कर्णवेधनशस्त्रयोः ॥ १७८८ ॥
वेधा ब्रह्मणि गोविन्दे सहस्रांशौ विपश्चिति ।
अनन्तपुत्रे श्वेतार्कपादपेऽपि पुमानयम् ॥ १७८९ ॥
वेरं कुंकुम-वार्ताकु-शरीरेषु नपुंसकम् ।
बेला क्षणादिसमये मर्यादा-दन्तमांसयोः ॥ १७९० ॥
;p{0312}
अक्लिष्टमरणे वाचि रोगे रागे बुधस्त्रियाम् ।
अब्ध्यम्बुविकृतौ सिन्धुकूले चेश्वरभोजने ॥ १७९१ ॥
वेल्लमस्त्री विडङ्गे स्याद् गमने तु पुमानसौ ।
वेल्लनं लुण्ठनेऽश्वादेः रोढी निर्माणदारुणि ॥ १७९२ ॥
वेल्लितं गमने क्लीवं कुटिले कम्पिते त्रिषु ।
वेशः प्रवेशे नेपथ्ये वेश्यावेश्मनि सद्मनि ॥ १७९३ ॥
वेशको भवने पुंसि त्रिलिंगो वेशकारके ।
वेशन्तः पल्लवे वह्नौ वेशरोऽश्वरतेऽपि च ॥ १७९४ ॥
वेष्टः श्रीवेष्ट-निर्यास-वेष्टनेषु निगद्यते ।
वेष्टनं कर्णशष्कुल्यां गुग्गुलौ मुकुटे वृतौ ॥ १७९५ ॥
उष्णीषेऽप्यथ रुद्धे स्याद् वेष्टितं करणान्तरे ।
वैकुण्ठस्तु हृषीकेशे विडौजसि सितार्जके ॥ १७९६ ॥
;p{0313}
वैजयन्तो गुहे शक्रप्रासाद-ध्वजयोरपि ।
पताकायामग्निमन्थे नादेय्यां वैजयन्तिका ॥ १७९७ ॥
वैजयन्ती पताकायामग्निमन्थे जपाद्रुमे ।
मालाभेदे वैजिकन्तु शिग्रुतैलाऽऽत्महेतुषु ॥ १७९८ ॥
पुमान् सद्योऽङ्कुरे बीजसम्बन्धिनि तु वाच्यवत् ।
वैतालिकः खेट्टिताले पुंसि बोधकरे त्रिषु ॥ १७९९ ॥
वैदेहकः सार्थवाहे शूद्राद् वेश्यासुतेऽपि च ।
वैदेही पिप्पली-सीता-रोचनासु वणिक्स्त्रियाम् ॥ १८०० ॥
वैद्यो बुधेऽगदंकारे सम्बन्धीये श्रुतेस्त्रिषु ।
वैनतेयोऽरुणे तार्क्ष्ये विद्वद्भिः परिकीर्तितः ॥ १८०१ ॥
वैनाशिकः पराधीने लूतायां क्षणिके स्मृतः ।
वैरोचनिर्बलौ बुद्धे सिद्धे सूर्याऽनलात्मजे ॥ १८०२ ॥
;p{0314}
वैल्वं बिल्वफले क्लीवं विल्वसम्बन्धिनि त्रिषु ।
वैवस्वतो यमे रुद्रे शनौ च सप्तमे मनौ ॥ १८०३ ॥
दक्षिणाशा-यमुनयोः स्मृता वैवस्वती स्त्रियाम् ।
वैशाखः पुंसि मन्थानदण्ड-माधवमासयोः ॥ १८०४ ॥
कुबेरपुर्यां न्यग्रोधे स्मृतो वैश्रवणालयः ।
वैश्वानरो वीतिहोत्रे चित्रकाख्यौषधावपि ॥ १८०५ ॥
वैष्णवो विष्णुभक्ते ना विष्णुसम्बन्धिनि त्रिषु ।
वैष्णवी स्याद् विष्णुशक्ति-दुर्गा-भागीरथीषु च ॥ १८०६ ॥
अपराजिता-तुलस्योः शतवर्यामपि स्त्रियाम् ।
बीडी स्त्री पणतुर्यांशे बोड्रो गोनासमत्स्ययोः ॥ १८०७ ॥
वोढा पुमान् बलीवर्दे सारथौ परिणेतरि ।
ऋषभे भारिके मूढे व्यक्तः प्राज्ञे स्फुटे त्रिषु ॥ १८०८ ॥
व्यक्तिः स्त्री पृथगात्मत्वे स्पष्टतायां जनेऽपि च ।
न्यग्रो नारायणे पुंसि व्यासक्ते व्याकुले त्रिषु ॥ १८०९ ॥
;p{0315}
व्यङ्गो मण्डूक-हीनाङ्ग-मुखरोगभिदासु च ।
व्यञ्जनं सूप-शाखादौ दिने चिह्नेऽर्धमात्रिके ॥ १८१० ॥
स्त्रीपुंसयोर्गुह्यदेशे श्मश्रुण्यऽवयवे स्मृतम् ।
व्यतिषङ्गे व्यतिकरः सम्बन्धे व्यसने चये ॥ १८११ ॥
व्यतीपातो महोत्पाते योगभेदापयानयोः ।
व्यपदेशो नामधेये छल-वाक्यविशेषयोः ॥ १८१२ ॥
व्यभिचारः कदाचार-शास्त्रान्तर्गतदोषयोः ।
व्यलीकमप्रियेऽकार्य-कामजन्यापराधयोः ॥ १८१३ ॥
वैलक्ष्ये पीडने व्यंग्ये तथा गतिविपर्यये ।
व्यवच्छेदः पृथक्त्वे स्याद् व्यावृत्तौ बाणमोक्षणे ॥ १८१४ ॥
व्यवसायो जीविकायामनुष्ठाने च निश्चये ।
व्यवहारः पणे न्याये विवादे पादपे स्थितौ ॥ १८१५ ॥
;p{0316}
शोधन्यां लोकयात्रायामिंगुदे व्यवहारिका ।
व्यवायो मैथुनेऽन्तर्द्धौ शुद्धौ क्लीवन्तु तेजसि ॥ १८१६ ॥
व्यसनं किल्विषे भ्रंशे विपत्तौ निष्फलोद्यमे ।
दैवानिष्टफलेऽभद्रे दोषे कामज-कोपजे ॥ १८१७ ॥
विपरीते त्रिषु व्यस्तः प्रत्येकं व्याकुले तते ।
व्याघातः प्रहृतौ विघ्ने योगे साहित्यभूषणे ॥ १८१८ ॥
व्याघ्रः करञ्जे शार्दूले चञ्चौ श्रेष्ठपुरःस्थिते ।
व्याजोऽपदेशे कपटे व्याडोऽहौ वञ्चके हरौ ॥ १८१९ ॥
व्याधो मृगवधाजीवे दुष्टेऽथ व्याधिरामये ।
कुष्ठे कामव्यथतापजन्यकार्श्येऽप्यसौ पुमान् ॥ १८२० ॥
;p{0317}
व्यापी व्यापक-गोविन्दाऽऽच्छादकेषु त्रिलिंगकः ।
व्यापृतः कर्मसचिवे त्रिषु व्यापारसंयुते ॥ १८२१ ॥
व्याप्तं पूर्णे समाक्रान्ते स्थापितेऽपि त्रिलिंगभाक् ।
व्याप्तिः साध्यवदन्यस्मिन्न सम्बन्धे च लम्भने ॥ १८२२ ॥
व्यापने भूतिभेदेऽपि स्त्रियां सद्भिरुदाहृता ।
व्यायतं तु दृढे दैर्घ्ये व्यापृतेऽतिशये त्रिषु ॥ १८२३ ॥
व्यायामो दुर्गसंचार-मल्लक्रीडा-श्रमेषु च ।
विषमे पौरुषे व्यामे श्रमेऽपि कथितः पुमान् ॥ १८२४ ॥
व्यालो दुष्टगजे व्याघ्रे श्वापदेऽहौ च चित्रके ।
नृपेऽपि त्रिष्वसौ तुच्छठे धूर्तेऽपि कीर्तितः ॥ १८२५ ॥
व्यावृत्तिः स्त्री व्यवच्छेदेऽवृत्ति-खण्डनयोरपि ।
व्यासो द्वैपायने मानविशेषे पाठकद्विजे ॥ १८२६ ॥
गोलस्य मध्यरेखायां विस्तारेऽपि प्रयुज्यते ।
व्यासक्तस्त्रिषु संसक्ते विशेषासंगवत्यपि ॥ १८२७ ॥
;p{0318}
विरोधाचरणे नृत्यप्रभेदे प्रतिरोधने ।
समाधिपारणे स्वैरवृत्तौ व्युत्थानमीरितम् ॥ १८२८ ॥
शक्तिज्ञाने च संस्कारे व्युत्पत्तिः स्त्री प्रकीर्तिता ।
व्युदासो ना व्यवच्छेदे परित्याग-निवासयोः ॥ १८२९ ॥
व्युष्टं प्रभाते दिवसे फले क्लीवं त्रिषु त्वसौ ।
मतः पर्युषिते दग्धे व्युष्टिः स्त्री स्यात्फले स्तुतौ ॥ १८३० ॥
ऋद्धौ व्यूढस्तु विन्यासे पृथुले संहते त्रिषु ।
व्यूहो ना सैन्यविन्यासे तर्के देहे कृतौ चये ॥ १८३१ ॥
व्योमनीरेऽभ्रकेऽभ्रे च भास्करस्यार्चनाश्रये ।
व्योमचारी खगे देवे द्विजाते चिरजीविनि ॥ १८३२ ॥
व्योमचारी पुमान् देवे विहंगे चिरजीविनि ।
वज्रे ना निवहे मार्गे गोष्ठ-देशप्रभेदयोः ॥ १८३३ ॥
व्रज्या स्त्री गमने रङ्ग-विजिगीषुप्रयाणयोः ।
वर्गे पर्यटने ज्ञेया व्रणोऽस्त्री स्यात् क्षतेऽरुषि ॥ १८३४ ॥
;p{0319}
वल्ली-विस्तारयोर्बोध्ये व्रततिर्व्रतती स्त्रियौ ।
व्रश्चनः पत्रपरशु-द्रुमनिर्यासयोः पुमान् ॥ १८३५ ॥
आशुधान्ये धान्यमात्रे पुमान् व्रीहिरुदाहृतः ।
प्रियुंगु-धान्ये चीनाके कथितो व्रीहिराजिकः ॥ १८३६ ॥
शम्बो ना मुशलाग्रस्थलोहमण्डल-वज्रयोः ।
लोहमय्यां शृङ्खलायां त्रिलिंगस्तु शुभान्विते ॥ १८३७ ॥
शम्बरं सलिले क्लीबं दैत्यभेदे त्वसौ पुमान् ।
शंसा वाक्ये प्रशंसायां वाच्छायामप्यसौ स्त्रियाम् ॥ १८३८ ॥
शंसितस्त्रिषु निर्णीते स्तवने हिंसितेऽप्यसौ ।
शको देशान्तरे म्लेच्छजातौ च शालिवाहने ॥ १८३९ ॥
शकटोऽस्त्री विष्णुवध्यासुरेऽनः शाकटीनयोः ।
शकलं वल्कले शल्के खण्ड-त्वग्-रागवस्तुषु ॥ १८४० ॥
;p{0320}
अस्त्रियामेकदेशेऽसौ भित्तेऽपि शकली झषे ।
शुभशंसि निमित्ते स्यात् शकुनं फललक्षणे ॥ १८४१ ॥
शकुनः पुंसि विहगे महगीते द्विजान्तरे ।
शकुनिः पुंसि विहगे चिल्लपक्षिणि सौवले ॥ १८४२ ॥
विकुक्षिपत्रे करणप्रभेदे दुस्सहात्मजे ।
शकुन्तः कीटभेदे ना विहगे भासपक्षिणि ॥ १८४३ ॥
कट्फले जलपिप्पल्यां मांसी-कश्चटशाकयोः ।
चक्राङ्गी-गजपिप्पल्योः स्यात् स्त्रियां शकुलादनी ॥ १८४४ ॥
शक्वरी स्त्री सरिद्भेदे मेखला-वृत्तभेदयोः ।
शक्तिः स्त्री प्रकृति-गौर्यां लक्ष्म्यामस्त्रान्तरे बले ॥ १८४५ ॥
शक्रः पुरन्दरे ज्येष्ठानक्षत्रे कुटजद्रुमे ।
शक्रिर्ना कुलिशे मेघे मतङ्गज-महीघ्रयोः ॥ १८४६ ॥
;p{0321}
शंकरो ना महादेवे त्रिषु मंगलकारके ।
कर्पूरभेदे कैलाशे शङ्करावास ईरितः ॥ १८४७ ॥
शंकरी स्त्री शक्तुफला-मञ्जिष्ठा-पार्वतीषु च ।
शङ्कितस्तर्किते भीते त्रिषु पुंसि तु चोरके ॥ १८४८ ॥
शंका त्रासे वितर्के च संशये समुदाहृता ।
शंकुर्ना स्थाणु-शल्यास्त्र-संख्याभेदेषु कीलके ॥ १८४९ ॥
कीले पत्रशिराजाल-द्वादशांगुलमानयोः ।
गन्धद्रव्ये नखीसंज्ञे मेढ्र-मत्स्यान्तरेऽस्रपे ॥ १८५० ॥
महादेवे च कलुषे यादस्यप्यथ शंकुला ।
कथिता पूगकर्तन्यां पत्र्यां कुवलयस्य च ॥ १८५१ ॥
शंखोऽस्त्रियां ललाटास्थ्नि कम्बौ संख्यान्तरे निधौ ।
दन्तिदन्तान्तराले च रणवाद्यान्तरे मुनौ ॥ १८५२ ॥
;p{0322}
शंखकं वलयेऽस्त्री तु कम्बौ पुंसि शिरोरुचि ।
क्षुद्रशंखे बृहन्नख्यां स्मृतः शंखनखः पुमान् ॥ १८५३ ॥
शंखनी श्वेतपुन्नागे स्त्रीभेद-यवतिक्तयोः ।
चोरपुष्पी-श्वेतवृन्दा-श्वेतचुक्रासु कीर्तिता ॥ १८५४ ॥
उपदेवताविशेषे बुद्ध-शक्त्यन्तरेऽप्यसौ ।
शंखी ना केशवे सिन्धौ शांखिके त्रिषु शंखिनि ॥ १८५५ ॥
शची स्त्री शक्रभार्यायां वर्यां स्त्रीकरणान्तरे ।
शठं तु तगरे लोहे कुंकुमेऽपि नपुंसकम् ॥ १८५६ ॥
शठी ना धूर्त-धुस्तूर-मध्यस्थपुरुषेषु च ।
शण्द-शण्ढौ समौ वन्ध्यपुरुषेऽन्तर्महल्लिके ॥ १८५७ ॥
उन्मत्ते गोपतौ क्लीवे शतकुम्भोऽचलान्तरे ।
कुलिशो वृन्दसंख्यायां शतकोटिः पुमान् स्मृतः ॥ १८५८ ॥
;p{0323}
शतघ्नी स्त्री कण्ठरोगे शस्त्रभेदे करञ्जके ।
वृश्चिकाल्यामथो काष्ठकुट्टे पद्मे शतच्छदः ॥ १८५९ ॥
अथ ब्रह्मणि सूत्राम्णि स्वर्गे शतधृतिः पुमान् ।
शतपत्रं पद्मे स्यात् शतपत्रः शिखावले ॥ १८६० ॥
पुष्कराह्वे राजकीरे दावीघाटविहंगमे ।
कर्णकीटी-शतावर्योः प्रोक्ता शतपदी स्त्रियाम् ॥ १८६१ ॥
शतपर्वा पुमान् इक्षुविशेष-त्वचिसारयोः ।
स्त्रियां त्वसौ वचा-दूर्वा-शारदी-कटुकासु च ॥ १८६२ ॥
यवे वचायां दूर्वायां स्यात् स्त्रियां शतपर्विका ।
काकोल्यां कर्णकीट्यां च स्यात् स्त्रियां शतपादिका ॥ १८६३ ॥
शतपुष्पा सितच्छत्रा-सूक्ष्मपत्रिकयोः स्त्रियाम् ।
कुलिशे दक्षकन्यायां विद्युति स्त्री शतह्रदा ॥ १८६४ ॥
;p{0324}
शतानन्दः सुरज्येष्ठे देवकीनन्दने मुनौ ।
गौतमे केशवरथे शताङ्गस्तिनिशे रथे ॥ १८६५ ॥
शतानीको राजभेदे प्रवयो-मुनिभेदयोः ।
सुदासराजपुत्रेऽथ शक्रपत्न्यां शतावरी ॥ १८६६ ॥
इन्दीवरी-गन्धशट्योः शतेरः शत्रु-हिंसयोः ।
शताह्वा शतपुष्पायां शतावर्यामपि स्त्रियाम् ॥ १८६७ ॥
शताक्षी शतपुष्पायां पार्वत्यां रजनावपि ।
शपो निर्भत्सने गालिप्रदाने शपथे पुमान् ॥ १८६८ ॥
सत्यावधारणे दिव्ये कारे च शपथः पुमान् ।
शपनं शपथे गालौ वृक्षमूले खुरे शफम् ॥ १८६९ ॥
शब्दभेदी शब्दवेधी समौ दाशरथेऽर्जुने ।
शमः शान्तौ करे मुक्तावन्तरिन्द्रियनिग्रहे ॥ १८७० ॥
;p{0325}
विक्षेपकर्मोपरमे क्रियायां चित्तसंयमे ।
शमनं चर्वणे शान्तौ यज्ञार्थपशुघातने ॥ १८७१ ॥
हिंसायां चाथ शमनः कृतान्ते हरिणान्तरे ।
शमथः सचिवे शान्तौ समलं गूथ-पापयोः ॥ १८७२ ॥
शमी स्त्रियां वल्गुलिका-शिम्बा-शक्तुफलासु च ।
शम्पाको ना यावके स्यात् आरग्वध-विपाकयोः ॥ १८७३ ॥
शम्बो ना मुशलाग्रस्थलोहमण्डलेऽधने ।
वज्रेऽनुलोमकृष्टौ च लौहकाञ्च्यामपीष्यते ॥ १८७४ ॥
शुभान्विते भाग्यवति त्रिलिंगोऽयमुदाहृतः ।
शम्बरं सलिले चित्रे वित्ते बौद्धव्रते व्रते ॥ १८७५ ॥
शम्बरो ना जिने शैले दैत्ये मत्स्येऽर्जुनद्रुमे ।
चित्रकद्रौ मृगे लोध्रे युद्धे श्रेष्ठे त्वसौ त्रिषु ॥ १८७६ ॥
;p{0326}
पाथेयेऽन्यशुभद्वेषे कूले च शम्बलोऽस्त्रियाम् ।
शम्बूको ना दैत्यभेदे शूद्रतापस-शंखयोः ॥ १८७७ ॥
गजकुम्भान्तरेऽथ स्त्रीपुंसयोर्जलशुक्तिषु ।
शम्भुर्ना शंकरे विष्णौ विरिञ्चौ बुद्ध-सिद्धयोः ॥ १८७८ ॥
शम्भुप्रिया तु पार्वत्यामामलक्यामपि स्मृतः ।
कार्तिकेये गणेशे च कीर्तितः शम्भुनन्दनः ॥ १८७९ ॥
शयो भुजंगे शय्यायां निद्रायां पणहस्तयोः ।
शयथस्त्रिषु निद्रालौ पुमान् अजगरे मृतौ ॥ १८८० ॥
शयनं मैथुन स्वापे शय्यायामपि कीर्तितम् ।
शयनीयं तु शय्यायां शयनार्हे त्वसौ त्रिषु ॥ १८८१ ॥
शयानकस्त्वजगरे कृकलासे च कीर्तितः ।
शयालुस्त्रिषु निद्रालौ कुकरेऽजगरे पुमान् ॥ १८८२ ॥
शयितस्त्रिषु निद्राणे वसन्तकुसुमे पुमान् ।
शयने तु स्मृतं क्लीवमथ क्लीवं शरं जले ॥ १८८३ ॥
;p{0327}
शरो ना गुन्द्रके बाणे हिंसा-दध्यग्रभागयोः ।
सन्तानिकायां नलदे महापिण्डीतरावपि ॥ १८८४ ॥
हैयङ्गवीने शरजं नवनीतेऽपि कीर्तितम् ।
कुसुम्भशाके शरटः कृकलासेऽप्यसौ स्मृतः ॥ १८८५ ॥
शरणे रक्षके गेहे रक्षणे घातके वधे ।
शरणा तु प्रसारिण्यां शरणिः स्त्री क्षितौ पथि ॥ १८८६ ॥
शरणी स्त्री प्रसारिण्यां जयन्ती-मार्गयोरपि ।
शरण्डः कामुके धूर्ते शरटे भूषणे खगे ॥ १८८७ ॥
शरणुः पुंसि जीमूते भरण्यौ मातरिश्वनि ।
शरत् स्त्री वत्सरे कालप्रभाते स्त्रीरजस्यपि ॥ १८८८ ॥
शरभो वा महासिंहे करभे वानरान्तरे ।
क्रमेलके च शलभे शरमल्लस्तु पक्षिणि ॥ १८८९ ॥
;p{0328}
शरवाणिः पुमान् पद्मे बाणाग्रे चिरजीविनि ।
शालाजिरे शेटके च शरावोऽस्त्री प्रकीर्तितः ॥ १८९० ॥
शरीरजः स्मरे पुत्रे रोगे त्रिषु तु देहजे ।
शरीरावरणं चर्म-कायवेष्टनयोरपि ॥ १८९१ ॥
शरुर्ना कुलिशे क्रोधे विशिखाऽऽयुधयोरपि ।
शर्करा स्त्री कर्परांशे शकल-व्याधिभेदयोः ॥ १८९२ ॥
सितोपलायां पाषाण-शर्करान्वितदेशयोः ।
शर्वः शिवे हृषीकेशे शर्वरं तमसि स्मरणे ॥ १८९३ ॥
शर्वरी स्त्री हरिद्रायां नारी-सन्ध्या-निशासु च ।
शर्शरीकः खले हिंस्रे वीतिहोत्रे तुरंगमे ॥ १८९४ ॥
शलो ब्रह्मणि कुन्तास्त्रे क्षेत्रभेदे क्रमेलके ।
भृङ्गरीटेऽथ शलली शल्लकीलोम्नि शल्यके ॥ १८९५ ॥
;p{0329}
शलाका शारिकाऽऽलेख्यकूर्चिका-शल्लकीषु च ।
छत्रादिकोष्ठी-मदनद्रु-शल्येषु शरेऽस्थ्नि च ॥ १८९६ ॥
शलाटुर्ना मूलभेदे बिल्वेऽपक्वफले त्रिषु ।
शल्कं स्याद् वल्कले मत्स्यत्वचि खण्डेऽपि नद्वयोः ॥ १८९७ ॥
शल्यं कीकस-दुर्वाक्य-बाणेषु किल्विषे विषे ।
तोमरे दुःसहे वंशकम्बिकायां नपुंसकम् ॥ १८९८ ॥
शल्यो ना शल्लकी-सीमा-शलाका-मदनद्रुषु ।
मत्स्यप्रभेदे मालूरद्रुमे पाण्डवमातुले ॥ १८९९ ॥
कुन्तास्त्रे त्वस्त्रियां श्वाविन्मदनद्रवोश्यस्तु शल्यकः ।
शल्लकीगजभक्ष्यायां शल्यकेऽपि स्त्रियामसौ ॥ १९०० ॥
शबं स्यात् सलिले क्लीवं कुणपे पुंनपुंसकम् ।
शबरः सलिले म्लेच्छजातौ शास्त्रान्तरे करे ॥ १९०१ ॥
;p{0330}
शशो मृगान्तरे लोध्रे बोले चन्दिरलाञ्चने ।
पुंविशेषेऽथ कर्पूरे चन्द्रे शशधरः स्मृतः ॥ १९०२ ॥
शशविन्दुः पुमांश्चित्ररथपुत्रे त्रिविक्रमे ।
चन्दिरे घनसारे च शशाङ्कः समुदाहृतः ॥ १९०३ ॥
शशिकान्तं तु कुमुदे चन्द्रकान्तमणौ तु ना ।
मौक्तिके कुमुदे चन्द्रप्रभायुक्ते शशिप्रभम् ॥ १९०४ ॥
शशिलेखा वृत्तभेद-गुडूचीन्दुकलासु च ।
महादेवे बुद्धभेदे शशिशेखर ईरितः ॥ १९०५ ॥
शष्कुली स्त्री कर्णरन्ध्रे यवागू-मत्स्यभेदयोः ।
शष्पः स्यात् प्रतिभाहानौ शष्पं बालतृणे स्मृतम् ॥ १९०६ ॥
शस्तं देहे शुभे शस्तस्त्रिषु शंयु-प्रशस्तयोः ।
शस्त्रं प्रहरणे लोहे निस्त्रिंशे तु पुमानसौ ॥ १९०७ ॥
;p{0331}
शस्त्री स्त्री छुरिकायां स्यात् नान्तस्त्रिष्वस्त्रधारिणि ।
शस्यं क्षेत्रस्य धान्यादौ वृक्षादीनां फले तथा ॥ १९०८ ॥
शाको द्वीपान्तरे शक्तौ शरपत्र-शिरीषयोः ।
नृपान्तरे शकाब्देऽसौ पत्रपुष्पादिकेऽस्त्रियाम् ॥ १९०९ ॥
शाखश्छित्तौ कार्तिकेये शाखा पक्षान्तरेऽन्तिके ।
वेदभागे ग्रन्थभेदे पादपाङ्गे विधुन्तुदे ॥ १९१० ॥
शाखी वेदे राजभेदे तुरुष्काख्यजने तरौ ।
निकषे करपत्रे च शाणो माषचतुष्टये ॥ १९११ ॥
शाण्डिल्यो मुनिभेदे स्यात् बिल्ववृक्षेऽनलान्तरे ।
शाणी स्त्री छिद्रवस्त्रे स्यादिङ्गे प्रावरणान्तरे ॥ १९१२ ॥
शातः स्यात् पुंसि धुस्तूरे सुखे तु स्यान्नपुंसकम् ।
दुर्बले निशिते शर्मशालिनि त्रिषु कीर्तितः ॥ १९१३ ॥
;p{0332}
शात्रवं शत्रुसंघाते शत्रुभावे पुमान् रिपौ ।
शातनं नाशने कार्श्ये शादः कर्दम-शष्पयोः ॥ १९१४ ॥
रसान्तरेऽभियुक्ते ना शान्तस्त्रिषु शमान्विते ।
शान्तिः स्त्री प्रशमे भद्रे दुर्गायां गोपिकान्तरे ॥ १९१५ ॥
शापो ना दिव्य आक्रोशे शामनं मारणे शमे ।
घनसारे शम्भुपुत्रे गुग्गुलौ शम्भुपूजके ॥ १९१६ ॥
विषभेदे शाम्भवो ना शम्भुसम्बन्धिनि त्रिषु ।
शाम्भवी नीलदूर्वायां दुर्गायामपि कीर्तिता ॥ १९१७ ॥
शिवमल्ल्यां शम्भुभक्ते शाम्भवं देवदारुणि ।
शारो नाऽक्षोपकरणे हिंसने शबलेऽनिले ॥ १९१८ ॥
शारङ्गो ना मृगे भृङ्गे मयूरे चातके गजे ।
शारङ्गी स्त्री वाद्यनन्त्रे शारङ्गस्त्रिषु चित्रिते ॥ १९१९ ॥
;p{0333}
शारदो ना हरिन्मुद्गे कासेऽब्दे बकुलेऽगदे ।
पीतमुद्गे सप्तपर्णे क्लीवं शस्ये सिताम्बुजे ॥ १९२० ॥
त्रिष्वसौ नूत्न-शालीनाऽप्रतिभेषु शरद्भवे ।
शारदा स्यात् सरस्वत्यां दुर्गा-वीणाविशेषयोः ॥ १९२१ ॥
सारिवा शाक-वैधात्रीशाकयोरपि कीर्तिता ।
शारदी तोयपिप्पल्यां कौमुदीचार ईरिता ॥ १९२२ ॥
शारिः स्यात् सारिकायां व्यवहारान्तरे छले ।
युद्धार्थगजपर्याणे शारिपट्टे त्वसौ पुमान् ॥ १९२३ ॥
शारिका पीतपादायां तथा वीणादिवादने ।
शार्ककः शर्करापिण्डे दुग्धफेने त्वसौ पुमान् ॥ १९२४ ॥
शार्करो ना क्षीरफेन-शर्करान्वितदेशयोः ।
शार्दूलो राक्षसे व्याघ्रे सरभे विहगान्तरे ॥ १९२५ ॥
;p{0334}
चित्रके पुरतः स्थोऽसौ मतः श्रेष्ठेऽन्यलिंगभाक् ।
शालो मत्स्ये वृक्षमात्रे प्राकारे शस्यसम्बरे ॥ १९२६ ॥
शालिवाहनराजे च नदभेदेऽप्यसौ मतः ।
पाञ्चालिकायां वेश्यायां कीर्तिता शालभञ्जिका ॥ १९२७ ॥
शालागृहे स्कन्धशाखा-गेहैकदेशयोः ।
शालाकी नापिते शैलधारकेऽस्त्रचिकित्सके ॥ १९२८ ॥
आरोहणे हस्तनखे शालारं पक्षिपञ्जरे ।
शालावृको मृगे कीशे मार्जारे जम्बुके शुनि ॥ १९२९ ॥
शालि र्ना गन्धमार्जारे षष्टिका-कलमादिके ।
शालीनः कथितोऽधृष्टे शालासम्बन्धिनि त्रिषु ॥ १९३० ॥
;p{0335}
जातीफलेऽब्जादिकन्दे शालूकं दर्दुरे पुमान् ।
शावः शिशौ पुमान् बोध्यः शवसम्बन्धिनि त्रिषु ॥ १९३१ ॥
शावरः शवरस्वामिकृतभाष्ये च किल्विषे ।
तन्त्रान्तरे लोध्रवृक्षेऽपराधेपि पुमानसौ ॥ १९३२ ॥
राजदत्तक्षितौ शास्त्रे लेखा-शास्त्योश्च शासनम् ।
शास्ता बुद्ध उपाध्याये पितरि क्षितिलालके ॥ १९३३ ॥
शास्त्रं ग्रन्थे निदेशेऽथ शिखण्डो बर्ह-चूडयोः ।
शिखण्डकः काकपक्षे बर्हिपिच्छे तु नद्वयोः ॥ १९३४ ॥
शिखण्डकस्ताम्रचूडे शिखायां तु शिखण्डका ।
शिखण्डिनी यूथिकायां मयूरी-गुञ्जयोरपि ॥ १९३५ ॥
शिखण्डी पुंसि गोविन्दे विशिखे चरणायुधे ।
गांगेयारौ स्वर्णयूथी-गुञ्जयोः प्रचलाकिनि ॥ १९३६ ॥
;p{0336}
छन्दोभेदे शिखरिणी रोमवल्यां वरस्त्रियाम् ।
मृद्वीका-मल्लिका-मूर्वा-रसाला-सप्तलासु च ॥ १९३७ ॥
शिखरी ना तरौ शैले वन्दाके जलकुक्कुभे ।
कोट्टेऽपामार्गे-कौलीरा-यावनालेषु कुन्दुरौ ॥ १९३८ ॥
शिखा मयूरचूडायां केशपाश्यां स्मरज्वरे ।
प्रधाने प्रपदे रश्मौ शाखायां लाङ्गलीतरौ ॥ १९३९ ॥
अग्रमात्रे शिफायां व कीर्तिता दहनार्चिषि ।
शिखावान् चित्रके केतुग्रहेऽग्नौ शिखिनि त्रिषु ॥ १९४० ॥
शिखी ना ब्राह्मणे वह्नौ घोटके कुक्कुटे शवे ।
केतुग्रहे बलीवर्दे मयूरे चित्रकद्रुमे ॥ १९४१ ॥
पर्वते पादपे दीपे मेथिकायां सितावरे ।
अजलोमद्रुमे चासौ शिखायुक्ते तु वाच्यवत् ॥ १९४२ ॥
;p{0337}
शिग्रुः शोभाञ्जने शाके पुमान् प्राज्ञैः प्रयुज्यते ।
काचपात्रे तु शिंघाणं नासिका-लोहयोर्मले ॥ १९४३ ॥
शिञ्जा शरासनज्यायां तथाऽलंकरणध्वनौ ।
शिञ्जिनी नूपुरे चापगुणेऽपि भणिता बुधैः ॥ १९४४ ॥
शितं वाच्यवदाख्यातं दुर्बले निशिते कृशे ।
शितिर्भूर्जद्रुमे पुंसि सारे कृष्णे सिते त्रिषु ॥ १९४५ ॥
संयोगभेदे मान्थर्ये शिथिलं मन्दबन्धने ।
श्लथे वाच्यवदाख्यातं शिपिस्तु किरणेऽपि ना ॥ १९४६ ॥
शिपिविष्टः शिवे विष्णौ खलतौ दुष्टचर्मणि ।
शिफा वृक्षजटाकारमूले सरिति मातरि ॥ १९४७ ॥
पद्मकन्दे हरिद्रायां मांसिका-शतपुष्पयोः ।
शिरो ना पिप्पलीमूले शय्यायां मस्तके शयौ ॥ १९४८ ॥
सेनाग्रे शिखरे मूर्ध्नि प्रधाने च नपुंसकम् ।
शिरस्कं तु शिरस्त्राणे शिरःसम्बन्धिनि त्रिषु ॥ १९४९ ॥
;p{0338}
शिरि र्ना विशिखे हिंस्रे निस्त्रिंशे शलभे मतः ।
शिलं स्याज्जीवनोपायभेदे उच्छे तु न स्त्रियाम् ॥ १९५० ॥
शिला मनःशिला-ग्राव-द्वाराधःस्थितदारुषु ।
कर्पूरे स्तम्भशीर्षेऽथ शिलाजं गिरिजेऽयसि ॥ १९५१ ॥
शिलासनं तु शैलेये पाषाणरचितासने ।
शिलीन्ध्रं करका-रम्भा-कुसुम-त्रिपिटासु च ॥ १९५२ ॥
शिलीन्ध्री मृत्तिका-गण्डूपद्योः शकुनिकान्तरे ।
शिलीमुखो जडिभूते विशिखे भ्रमरे मृधे ॥ १९५३ ॥
शिवं शुभे सुखे नीरे सैन्धवे श्वेतटङ्कणे ।
शिवो महेश्वरे वेदे पारदे कीलकग्रहे ॥ १९५४ ॥
वालुके कृष्णधुस्तूरे पुण्डरीकद्रुमे सुरे ।
मोक्षे योगान्तरे लिंगे गुग्गुलौ च प्रकीर्तितः ॥ १९५५ ॥
;p{0339}
विष्णौ शैवे भृङ्गरीटे शिवकीर्तन ईरितः ।
शिवा गौर्यां हरीतक्यां मुक्तौ दूर्वा-हरिद्रयोः ॥ १९५६ ॥
गोरोचना-तामलकी-शृगालेषु शमीतरौ ।
आमलक्यां बुद्धशक्तिविशेषे च प्रकीर्तिता ॥ १९५७ ॥
शिविर्नृपान्तरे भूर्जतरौ हिंस्रपशौ च ना ।
शिबिरो ना विशेषे स्यात् क्लीवन्तु रणसद्मनि ॥ १९५८ ॥
शिशिरो ना हिमे प्रोक्तः शीतर्तौ त्वस्त्रियामसौ ।
शिशुकः शिशुमारे स्याद् वृक्षभेदे च बालके ॥ १९५९ ॥
शिशुमारोऽम्बुसम्भूतजन्तौ तारात्मकाच्युते ।
सभ्ये शान्ते सुबुद्धौ च धीरे शिष्टस्त्रिषु स्मृतः ॥ १९६० ॥
शिक्षा वेदाङ्गभेदे स्यात् शिक्षणे शोणकद्रुमे ।
शिक्षितास्त्रिषु निष्णाते शिक्षायुक्तेऽप्यसौ मतः ॥ १९६१ ॥
;p{0340}
शीकरो मारुते वायुप्रेरिताम्बुकणासु च ।
शीघ्रं लामज्जके तूर्णे शिघ्रगो नाऽनिले हये ॥ १९६२ ॥
असौ वाच्यवदाख्यातस्त्वविलम्बितगामिनि ।
शीतं हिमगुणे नीरे त्वचेऽपि क्लीवमीरितम् ॥ १९६३ ॥
शीतो ना पर्पटे निम्बे कर्पूरे बहुवारके ।
वेतसेऽशनपर्ण्यां च हेमन्तेऽपि प्रकीर्तितः ॥ १९६४ ॥
वाच्यवदुदितः सद्भिः शीतले क्वथितेऽलसे ।
शीतकः सुस्थिते शीतसमये दीर्घसूत्रिणि ॥ १९६५ ॥
प्रदीपे दर्पणे सद्भिः प्रोक्ता ना शीतचम्पकः ।
महासमंगा-काकोल्याः प्रोक्ता स्त्री शीतपाकिनी ॥ १९६६ ॥
शीतलं पुष्पकासीसे शैत्य-चीरणमूलयोः ।
मौक्तिके पद्मके शीतशिवे श्रीखण्ड-चन्दने ॥ १९६७ ॥
;p{0341}
शीतलः पुंसि कर्पूरप्रभेदे बहुवारके ।
चम्पकेऽशनपर्ण्यां च चन्द्रे तीर्थंकरान्तरे ॥ १९६८ ॥
राले व्रतान्तरे चासौ त्रिषु शीतगुणान्विते ।
शीता मन्दाकिनी-दूर्वा-ऽतिबला-जानकीषु च ॥ १९६९ ॥
कुटुम्बिनी शिल्पिकाऽख्यतृणयोर्हलपद्धतौ ।
शीनं त्रिषु घनाऽऽज्यादौ वैधेयेऽजगरे पुमान् ॥ १९७० ॥
शीर्णं स्थौणेयके क्लीवं वाच्यवत् कृश-शुष्कयोः ।
शीर्णपत्रः कर्णिकारे पट्टिकालोध्र-निम्बयोः ॥ १९७१ ॥
शिरोरक्षणसन्नाहे मस्तके च शिरोऽस्थनि ।
जय-पराजयपत्रे शीर्षकं ना विधुन्तुदे ॥ १९७२ ॥
शीर्षण्यं शीर्षरक्षेऽसौ पुंल्लिगो विशदे कचे ।
शीलं भावे ब्रह्मचर्ये रागद्वेषविवर्जने ॥ १९७३ ॥
;p{0342}
ब्रह्मण्यतादौ सद्वृत्ते शीलो नाऽजगरे स्मृतः ।
शुकं वस्त्रे शिरस्त्राणे ग्रन्थिपर्णे पटाञ्चले ॥ १९७४ ॥
शोणकेऽथ शुकः कीरे व्यासपुत्रे द्रुमान्तरे ।
शिरीषपादपे लंकापतिमन्त्रिण्यपि स्मृतः ॥ १९७५ ॥
शुक्तं मांसे द्रवद्रव्यविशेषे काञ्जिकेऽपि च ।
त्रिष्वसौ निष्ठुरे श्लिष्टे पूतेऽम्ले निर्जने मतः ॥ १९७६ ॥
चुक्रिकायां तु शक्ता स्त्रीशुक्तिमौक्तिकमातरि ।
मुक्तास्फोटे चुक्रिकायां शुक्तिका कीर्तिता स्त्रियाम् ॥ १९७७ ॥
शुक्रो दैत्यगुरौ वह्नौ ज्येष्ठे चित्रकपादपे ।
शुक्रं तु लोचनव्याधिविशेषे रेतसि स्मृतम् ॥ १९७८ ॥
शुक्लं स्याद् रजते नेत्ररोगविशेष-नवनीतयोः ।
शुक्लो ना धवले शक्रयोग-पाण्डरपक्षयोः ॥ १९७९ ॥
;p{0343}
असौ वाच्यवदाख्यातः सद्भिः शुक्लगुणान्विते ।
शुक्लपक्षे श्वेतवर्णे शुक्लकः परिकीर्तितः ॥ १९८० ॥
रजते नवनीतेऽक्षिरोगे शुक्लं नपुंसकम् ।
शुक्लो ना धवले शक्रयोगाऽतिस्वच्छपक्षयोः ॥ १९८१ ॥
श्वेतैरण्डे ध्यानभेदे त्रिषु शुक्लगुणान्विते ।
शुक्ला विदार्यां काकोली-भारती-शर्करासु च ॥ १९८२ ॥
स्नुहायां धवलवर्णायां शुङ्गस्तु वट-शूकयोः ।
आम्रातकेऽथ शुङ्गा स्यात् प्लक्ष-धान्यादिशूकयोः ॥ १९८३ ॥
नवपल्लवकोश्यां च शुङ्गी-प्लक्षे वटेऽपि ना ।
शुचिर्ग्रीष्मे ज्येष्ठमासे सौराग्नौ चित्रकद्रुमे ॥ १९८४ ॥
शुद्धमन्त्रिणि शृङ्गाररसे भास्कर-चन्द्रयोः ।
आषाढमासे शुक्रे च शुक्लवर्णे द्विजन्मनि ॥ १९८५ ॥
शुद्धेऽनुपहते शुक्लवर्णयुक्ते शुचिस्त्रिषु ।
शुण्डा नलिन्यां कुट्टन्यां मदिरा-वारयोषितोः ॥ १९८६ ॥
;p{0344}
हस्तिहस्तेऽम्बुहस्तिन्यां मद्यपानगृहेऽपि च ।
मरिचे सैन्धवे शुद्धे शुद्धस्तु त्रिषु केवले ॥ १९८७ ॥
मरिचे सैन्धवे शुद्धं शुद्धस्तु त्रिषु केवले ।
शुक्ले पवित्रे निर्दोषे रागे रागान्तरायुते ॥ १९८८ ॥
शुन्यं शूनीसमूहे स्याद् रिक्तेऽसौ वाच्यवत् स्मृतम् ।
शुभं श्वःश्रेयसे पद्मकाष्ठे योगान्तरे तु ना ॥ १९८९ ॥
त्रिष्वसौ व्योमसंचारिपुरे कल्याणशालिनि ।
शुभा देवसभा-शोभा-वाञ्छा-गोरोचनासु च ॥ १९९० ॥
शमीद्रुमे श्वेतदूर्वा-वंशरोचनयोरपि ।
प्रियंगौ पार्वतीसख्यां मांगलिक्यामपि स्मृता ॥ १९९१ ॥
शुभमभ्रक-कासीस-रोप्य-गड्लवणेषु च ।
शुभ्रो ना चन्दने शुक्लवर्णेऽसौ वाच्यवत् सिते ॥ १९९२ ॥
शुक्लोऽस्त्रियां वरादर्थग्रह-घट्टादिदेययोः ।
शुल्वं तामे जलासन्ने रज्ज्वावध्वरकर्मणि ॥ १९९३ ॥
;p{0345}
शुश्रूषा श्रोतुमिच्छायामुपास्तौ कथनेऽप्यसौ ।
शुषो ना शोषणे गर्ते शुषिः स्त्री बिल-शोषयोः ॥ १९९४ ॥
वंश्यादिवाद्ये विवरे शुषिरं छिद्रिते त्रिषु ।
शुषिरः पुंसि दहने मूषिकेः शुषिरा क्षितौ ॥ १९९५ ॥
तरंगिण्यां नलीनामगन्धद्रव्येऽप्यसौ मता ।
शुष्मः सूर्येऽनले वायावर्चिष्यपि विहंगमे ॥ १९९६ ॥
शूकोऽस्त्री श्लक्ष्णतीक्ष्णाग्रे जलजन्तावनुग्रहे ।
शूनोऽधोजिह्विकायां स्यात् वधस्थाने शरीरिणाम् ॥ १९९७ ॥
शून्यं नभसि विन्दौ च शून्यो निर्जन-रिक्तयोः ।
शून्यमध्यो नले शून्यगर्भवस्तुनि तु त्रिषु ॥ १९९८ ॥
शून्यवादी सौगते ना नास्तिके च प्रयुज्यते ।
शून्या महाकण्टकिन्यां नलिका-बन्ध्ययोरपि ॥ १९९९ ॥
;p{0346}
शूरः सूर्ये भटे सिंहे श्रीकृष्णस्य पितामहे ।
शूकरे लकुचे साले मसूरे चित्रकद्रुमे ॥ २००० ॥
शूर्पेऽस्त्रियां द्रोणयुग्ममाने प्रस्फोटनेऽपि च ।
शूर्पी शूर्पणखायां स्यात् लघुशूर्पेऽप्यसौ मता ॥ २००१ ॥
शूला वारस्त्रियां दुष्टवधार्थे कीलकेऽप्यसौ ।
शूलिकः शशके पुंसि शूलयुक्ते त्वसौ त्रिषु ॥ २००२ ॥
शृङ्गन्तु शिखरे चिह्ने वाद्यभेद-विषाणयोः ।
शृंगजो विशिखे पुंसि क्लीवन्त्वगरुणि स्मृतम् ॥ २००३ ॥
शृंगाटकं खाद्यभेदे जलसूच्यां चतुष्पथे ।
शृङ्गारमार्दके चूर्णे कालागुरु-लवंगयोः ॥ २००४ ॥
सिन्दूरेऽसौ तु पुंल्लिंगः सुरते गजभूषणे ।
तथा नाट्यरसेऽप्युक्तः शृङ्गारी गज-पूगयोः ॥ २००५ ॥
;p{0347}
शृंगिणी मल्लिकावृक्षे गवि ज्योतिष्मतीतरौ ।
शृंगी गजे गिरौ वृक्षे शृंगयुक्ते त्वसौ त्रिषु ॥ २००६ ॥
शृंगी स्त्री मद्गुरीमत्स्यां तथा मण्डनहेमनि ।
शेखरस्तु शिखामाल्ये तथा गीत-ध्रुवान्तरे ॥ २००७ ॥
शेखरं तु लवंगे स्यात् शिग्रुमूलेऽपि कीर्तितम् ।
शेषः संकर्षणेऽनन्ते वधेऽपि मतंगजे ॥ २००८ ॥
शैलाटो देवले सिंहे शुक्लकाच-किरातयोः ।
शूलोऽस्त्री केतने योग-रोग-शस्त्रान्तरेषु च ॥ २००९ ॥
मृत्यौ शूली तु ना शम्भौ शशे शूलास्त्रधारके ।
शूलरोगयुते चासौ वाच्यवत् कथितो बुधैः ॥ २०१० ॥
शृगालो जम्बुके भीरौ निष्ठुरे पिशुने मतः ।
शृगालजम्बूः स्त्री घोण्टाफले ज्ञेया तरम्बुजे ॥ २०११ ॥
;p{0348}
शृगालिका क्षुद्रफेरौ शृगाल्यां च पलायने ।
भूकूष्माण्डे शृगाली विदारी-कोकिलाक्षयोः ॥ २०१२ ॥
त्रासात्पलायने क्रोष्टुस्त्रियामपि प्रकीर्तिता ।
शृङ्खलस्त्रिषु विज्ञेयः पुंस्कुटीवस्त्रबन्धने ॥ २०१३ ॥
अंदुके लौहरज्जौ च बन्धनेऽपि प्रकीर्तितः ।
शृंगे तु शिखरे सानौ विषाणे चिह्न-तीक्ष्णयोः ॥ २०१४ ॥
क्रीडार्थजनीरयन्त्रेऽपि प्रभुत्वे सरसीरुहे ।
उत्कर्षे वाद्यभेदे च शृङ्गो मुन्यन्तरे द्रुमे ॥ २०१५ ॥
शैलूषः श्रीफले धूर्ते नटे च तालधारके ।
शैलेयं सैन्धवे तालपर्ण्यां च गिरिपुष्पके ॥ २०१६ ॥
शैलेयो भ्रमरे सिंहे शैलेयी शंकरस्त्रियाम् ।
शैवो धुस्तूर आचारविशेषे वसुके पुमान् ॥ २०१७ ॥
;p{0349}
शैवं शिवपुराणे स्यात् शैवालेऽपि बुधैः स्मृतः ।
शैवलं पद्मकाष्ठे स्यात् शैवाले तु पुमानसौ ॥ २०१८ ॥
शोठो मूर्खेऽलसे धूर्ते नीचे पापरते त्रिषु ।
शोणं रक्ते च सिन्दूरे शोणो वह्नौ नदान्तरे ॥ २०१९ ॥
श्योनाके लोहिताश्वे च रक्तोत्पलनिभच्छवौ ।
समुद्रभेदे रक्तेक्षौ श्योनाकभिदि कीर्तितः ॥ २०२० ॥
शोणझिण्टी कुरुबके शोणितं कुंकुमेऽसृजि ।
कंकुष्ठे शोधनं क्लीवं त्रिलिंगः शुद्धिकारके ॥ २०२१ ॥
शोधनं शौचविष्ठायां कासीसे विहिताविहित- 
मासादिविचारणे धातुनिर्दोषीकरणे व्रणादि-
परिष्करणे लिखितपत्रादेः प्रमाणीकरणे
विरुद्धलिखितस्य शुद्धीकरणेऽङ्कपूरणे ॥ २०२२ ॥
;p{0350}
शोधनः पुंसि निम्बूके त्रिलिंगः शुद्धिकर्तरि ।
शोधनी जैनसाधूनां प्रमार्जन्यां प्रयुज्यते ॥ २०२३ ॥
संमार्जन्यां ताम्रवल्ल्यां नील्यामपि बुधैः स्मृता ।
शोभनं पङ्कजे क्लीवं ग्रहे ना सुन्दरे त्रिषु ॥ २०२४ ॥
स्त्रियां गोरोचनायां च हरिद्रायामपि स्मृता ।
शोभा गोरोचनायां स्यात् कांतौ गोपी-हरिद्रयोः ॥ २०२५ ॥
शोषणे यक्ष्मरोगे च शेषो ना परिकीर्तितः ।
शोषणः स्नेहरहितीकरणे च महौषधौ ॥ २०२६ ॥
पुमांस्तु कामविशिखे तथा श्योनाकपादपे ।
शोषापहा क्लीतनके त्रिष्वसौ शोषनाशके ॥ २०२७ ॥
शौकं शुकगुणे स्त्रीणां करणे च प्रकीर्तितम् ।
शौक्तेयं स्यात्तु मुक्तायां शुक्तिसम्बन्धिनि त्रिषु ॥ २०२८ ॥
वीरे त्यागिनि शौटीरो ना स्याद् गर्वान्विते त्रिषु ।
पिप्पली-चव्ययोः शौण्डी शौटीर्यं वीर्य-गर्वयोः ॥ २०२९ ॥
;p{0351}
शौनिको मृगयायां स्यात् मांसविक्रयकर्तरि ।
शौभं हरिश्चन्द्रपुरे शौभो देव-गुवाकयोः ॥ २०३० ॥
शौर्यमारभटी-शक्त्योः शौरिर्विष्णौ शनैश्चरे ।
श्यामं तु सिन्धुलवणे मरिचेऽपि नपुंसकम् ॥ २०३१ ॥
श्यामो वटे प्रयागस्य वारिदे वृत्तदारके ।
पिके हरिति कृष्णे च श्यामाके पीलुपादपे ॥ २०३२ ॥
धुस्तूरे स्याद् दमनकद्रुमेऽपि परिकीर्तितः ।
श्यामकण्ठः शिवे पक्षिविशेषे च शिखावले ॥ २०३३ ॥
श्यामलः पिप्पले कृष्णवर्णे कृष्णगुणान्विते ।
श्यामला कटभी-जम्बू-कस्तूरीष्वपि कीर्तिता ॥ २०३४ ॥
श्येनः शशादने यागप्रभेदे पाण्डुरेऽपि ना ।
श्रथनं मोक्षणे यत्ने शिथिलीकरणे वधे ॥ २०३५ ॥
;p{0352}
श्रद्धा संप्रत्यये शुद्धौ स्पृहायामादरे तथा ।
चेतःप्रसादे श्रद्धालुः स्त्री दोहदवती स्त्रियाम् ॥ २०३६ ॥
श्रद्धायुक्ते त्वसौ प्राज्ञैर्वाच्यवत् परिकीर्तितः ।
श्रन्थितो ग्रथिते बद्धे मुक्ते कृतवधे त्रिषु ॥ २०३७ ॥
श्रमः परिश्रमे खेदे शस्त्राभ्यासे तपस्यपि ।
श्रमणो जैनसाधौ ना निन्द्यजीविन्यसौ त्रिषु ॥ २०३८ ॥
सुदर्शनायां मुण्डीरी-शवर्योः श्रमणा मता ।
श्रवणं न स्त्रियां कर्णे नक्षत्रे श्रवणाभिधे ॥ २०३९ ॥
क्लीवं कर्णेन्द्रियज्ञाने श्रवः क्षरण-कर्णयोः ।
श्रान्तो जितेन्द्रिये शान्ते श्रमयुक्ते त्वसौ त्रिषु ॥ २०४० ॥
श्रामो मासे च काले च मण्डपेऽपि प्रकीर्तितः ।
श्रायस्त्वाश्रयणे पुंसि श्रीसम्बन्धिन्यसौ त्रिषु ॥ २०४१ ॥
;p{0353}
श्रमणोपासके काके श्रावाकः श्रोतरि त्रिषु ।
श्रावणः पुंसि पाखण्डे मासे श्रावणिकाभिधे ॥ २०४२ ॥
श्रीर्बिल्ववृक्षे नलिने वृद्धिनामौषधौ मतौ ।
वृत्तार्हज्जननी-कीर्त्योः प्रभायां सरलद्रुमे ॥ २०४३ ॥
सिद्धौ वृद्धौ विभूतौ च लक्ष्म्यां शोभा-त्रिवर्गयोः ।
श्रीधरो माधवे शालग्रामेऽतीतजिनान्तरे ॥ २०४४ ॥
श्रीपतिः पृथिवीनाथे केशवेऽपि प्रकीर्तितः ।
श्रीपर्णी शाल्मलीवृक्षे गम्भारी-कट्फलदुमे ॥ २०४५ ॥
हठवृक्षेऽग्निमन्थद्रौ श्रीपर्णं कमलेऽपि च ।
श्रीमान् पुंसि शिवे विष्णौ पिप्पले तिलकद्रुमे ॥ २०४६ ॥
आसौ वाच्यवदाख्यातो मनोज्ञे धनिके बुधैः ।
श्रीवत्सोऽर्हद्ध्वजे विष्णौ तद्वक्षःस्थितलाञ्चने ॥ २०४७ ॥
;p{0354}
श्रीवासो माधवे शम्भौ कमले सरलद्रवे ।
श्रुतिः स्त्री श्रवणे वेदे वार्ता-नक्षत्रभेदयोः ॥ २०४८ ॥
षड्जाद्यारम्भिकायां च श्रोत्रकर्मण्यपि स्मृता ।
प्रोक्तः श्रुतिकटः प्राञ्चल्लोहेऽहौ पापशोधने ॥ २०४९ ॥
कठोरशब्दे साहित्यदोषे श्रुतिकटुः पुमान् ।
श्रेणिः स्त्रीपुंसयोः पंक्तौ समान शिल्पिसंहतौ ॥ २०५० ॥
श्रेयो मुक्तौ शुभे धर्मेऽतिप्रशस्ते त्वसौ त्रिषु ।
श्रेयसी स्त्री हरीतक्यां रास्ना-कल्याणयुक्तयोः ॥ २०५१ ॥
पाठायां करिपिप्पल्यां श्रेयान् श्रेष्ठे शुभान्विते ।
श्रेष्ठो विष्णौ महीपाले कुबेरे च द्विजन्मनि ॥ २०५२ ॥
त्रिषु ज्येष्ठे वरे वृद्धे क्लीवं गोपयसि स्मृतम् ।
श्रेष्ठा स्त्री स्थलपद्मिन्यां मेदायामुत्तमस्त्रियाम् ॥ २०५३ ॥
;p{0355}
श्रेष्ठी व्याह्रियते धीरैरोसवालवणिग्जने ।
श्रोतः क्लीवं नदीवेगे कर्ण इन्द्रियमात्रके ॥ २०५४ ॥
श्रोत्रं श्रोत्रियतायां स्यात् कर्णेऽपि क्लीवमीरितम् ।
श्रोत्रं श्रोत्रियतायां स्यात्कर्णे च श्रोत्रकर्मणि ॥ २०५५ ॥
श्लक्ष्णं मनोहरे सूक्ष्मे दुर्बले शिथिले श्लथः ।
श्लाघा स्त्री परिचर्यायामभिलाषे प्रशंसने ॥ २०५६ ॥
श्लिकुर्ना किंकरे षिंगे ज्योतिःशास्त्रे श्लिकु स्मृतम् ।
श्लेष आलिंगने दाहे संयोगेऽलंकृतौ कवेः ॥ २०५७ ॥
श्लोको यशसि पद्येऽथ शुभे श्वश्रेयसं विदुः ।
परमात्मनि कल्याणे कल्याणवति तु त्रिषु ॥ २०५८ ॥
श्वशुर्यो देवरे श्याले श्वसनो वायु-शल्ययोः ।
श्वासो रोगविशेषे स्यात् श्वसिते च समीरणे ॥ २०५९ ॥
;p{0356}
श्वेतः शुक्रे द्वीपभेदे शुक्लवर्णे कपर्दके ।
श्वेताभ्रे जीरके शंखे शैलभेदे नृपान्तरे ॥ २०६० ॥
शिवाववतारभेदेऽसौ क्लीवं तु रजते स्मृतम् ।
शुक्लवर्णयुते चायं कथितो वाच्यलिंगकः ॥ २०६१ ॥
केतुग्रहे तथा बुद्धे श्वेतकेतुः पुमान् मतः ।
श्वेतधामा पुमानिन्दौ कर्पूरेऽब्धिकफे स्मृतः ॥ २०६२ ॥
अर्जुने मकरे चन्द्रे पुंल्लिगः श्वेतवाहनः ।
श्वेता वराटिका-काष्ठपाटलाऽतिविषासु च ॥ २०६३ ॥
शंखिनी क्षुरिकापत्री-तुगा-पाषाणभेदिषु ।
वलक्षबृहती-श्वेतकण्टकार्योरपि स्मृता ॥ २०६४ ॥
इन्दिन्दिरे च यूकायां पुमान् षट्चरणो मतः ।
षट्पदोऽलिनि यूकायामलिन्यां षट्पदी स्मृता ॥ २०६५ ॥
षट्प्रज्ञः कामुके धर्म-काम-शास्त्रज्ञमानवे ।
षण्डः स्याद्गोपतौ वर्षवरे पद्मादिसंहतौ ॥ २०६६ ॥
;p{0357}
गजे धान्यविशेषे च कथितः षष्टिहायनः ।
षाडवो ना रसे गाने रागजात्यन्तरेऽपि च ॥ २०६७ ॥
संग्राही पुंसि कुटजद्रुमे त्रिषु तु धारके ।
संज्ञं क्लीवं पीतकाष्ठे त्रिष्वसौ लग्नजानुके ॥ २०६८ ॥
विज्ञापने मारणे च क्लीवं संज्ञपनं विदुः ।
संज्ञा स्यात् चेतना-नाम्नोर्हस्ताद्यैश्चार्थसूचने ॥ २०६९ ॥
संयतो वाच्यवल्लिंगो बद्धे च कृतसंयमे ।
वाग्यते जन्तुनिवहे संयत्वर उदीरितः ॥ २०७० ॥
चतुःशाले व्रते बन्धे क्लीवं संयमनं स्मृतम् ।
संयमी ना मुनौ प्रोक्तो निगृहीतेऽन्द्रिये त्रिषु ॥ २०७१ ॥
संयोजनं तु संयोगे मैथुनेऽपि प्रकीर्तितम् ।
संरम्भः क्रोध उत्साह आटोपे च निगद्यते ॥ २०७२ ॥
;p{0358}
आलोचने वशीकारे प्राज्ञैः संवेदनं स्मृतम् ।
संरोधो रोधने क्षेपे संलयः प्रलयेऽपि च ॥ २०७३ ॥
संवरं सलिले दैत्यभेदे बौद्धव्रतान्तरे ।
जैनानां षष्ठतत्त्वे च तथैव हरिणान्तरे ॥ २०७४ ॥
संवर्तो मुनिभेदे स्यात् कल्पे कर्षफलद्रुमे ।
मेघनायकभेदे च वारिवाहेऽपि कीर्तितः ॥ २०७५ ॥
आलये संनिवेशे च संवासः सद्भिरीरितः ।
संवाहनं तु भारादिवहनेऽप्यङ्गमर्दने ॥ २०७६ ॥
संवित्तिस्तु स्त्रियां बुद्धौ प्रतिपत्तावपीष्यते ।
संवित् स्त्री तोषणे नाम्नि ज्ञाने संभाषणे रणे ॥ २०७७ ॥
प्रतिज्ञायां क्रियाकारे संकेते संयमेऽपि च ।
संवेशः सुरते पीठे निद्रायामपि कीर्तितः ॥ २०७८ ॥
संव्यानं वस्त्रमात्रे स्यात् उत्तरीये च वाससि ।
संसिद्धिः स्त्रीस्वभावे स्यान्मोक्ष-सिद्धिविशेषयोः ॥ २०७९ ॥
;p{0359}
संस्कारः प्रतियत्नेऽनुभवे मानसकर्मणि ।
संस्कृतः कृत्रिमे शस्ते पक्वभूषितयोस्त्रिषु ॥ २०८० ॥
संस्त्यायो विस्तृतौ गेहे संस्थाने संनिवाशके ।
संस्था व्यक्तौ व्यवसाये सादृश्ये निधने स्थितौ ॥ २०८१ ॥
समाप्तौ क्रतुभेदे च नाशे कल्पचतुष्टये ।
संस्थानं निधने चिह्ने संनिवेशे चतुष्पथे ॥ २०८२ ॥
संस्थितिः स्त्रीगृहे मृत्यौ संस्थानेऽपि निगद्यते ।
दृढसन्धौ च मिलिते दृढे स्यात् त्रिषु संहतः ॥ २०८३ ॥
संघातने शरीरे च प्राज्ञैः संहननं स्मृतम् ।
संहर्षो ना प्रमोदे स्यात् स्पर्द्धायां मातरिश्वनि ॥ २०८४ ॥
संहारो नरकेऽपि स्यात् संक्षेपे प्रलये ह्रतो ।
सखा मित्रे सहायेऽथ सगरो भूपतौ जिने ॥ २०८५ ॥
;p{0360}
संकटस्त्रिषु संबाधे दुःखे तु क्लीवमीरितम् ।
संकरोऽग्निचटत्कारे मिश्रत्वेऽवकरे तथा ॥ २०८६ ॥
वर्णसंकरजातौ च संकरी दूषितस्त्रियाम् ।
संकर्षणः प्रलम्बघ्ने क्लीवन्त्वाकर्षणे स्मृतम् ॥ २०८७ ॥
संकीर्णे दुर्बले मन्देऽस्थिरे संकसुकस्त्रिषु ।
संकुलं समरे वाक्ये परस्परपराहते ॥ २०८८ ॥
संकीर्णे वाच्यचत् प्रोक्तं संकोचं स्यात्तु कुंकुमे ।
संकोचो ना मत्स्यभेदे जडीभावे च बन्धने ॥ २०८९ ॥
संक्रन्दनः पुमान् इन्द्रे रोदने तु नपुंसकम् ।
संक्रमः क्रमणे सम्यग्राशिसंचारवस्तुनि ॥ २०९० ॥
संख्यं तु समरे क्लीवं संख्येये त्वभिधेयवत् ।
संख्यकत्वादिके बुद्धौ चर्चायां गणिते त्रिषु ॥ २०९१ ॥
;p{0361}
संगः स्याद् मेलने रागे संगतिर्ज्ञान-संगयोः ।
नद्यादिमेलके संगे संगमोऽस्त्री प्रकीर्तितः ॥ २०९२ ॥
संगरोऽङ्गीकृतौ युद्धे क्रियाकारे च संविदि ।
गरले संगरं तु स्यात् शमीवृक्षफलेऽद्वयोः ॥ २०९३ ॥
संगुप्तो बुद्धभेदे ना त्रिषु संगोपनाश्रये ।
संग्रहो ग्रहणे मुष्टौ महोद्योगे समाहतौ ॥ २०९४ ॥
बृहत्-संक्षेपयोरङ्गीकृतौ संचय-तुङ्गयोः ।
संघट्टोऽन्यविमर्दे स्याद् गठनेऽपि निगद्यते ॥ २०९५ ॥
संघाटिका युगे घ्राणे कुट्टिन्यां जलकण्टके ।
संघातो हनने व्राते कफे च नरकान्तरे ॥ २०९६ ॥
सचिवः कृष्णधत्तूरे सहाये मन्त्रिणि स्मृतः ।
सन्नद्धे निभृते सज्जो वाच्यवत् संभृतेऽपि च ॥ २०९७ ॥
सज्जा वेशे च सन्नाहे संचयः संग्रहे गणे ।
संचारो गमने दुर्गसंचरे ग्रहसंक्रमे ॥ २०९८ ॥
;p{0362}
कुट्टन्यां युगले घ्राणे दूत्यां संचारिका स्मृता ।
सटा तु स्त्री शिखायां स्यात् जटा-केशरयोरपि ॥ २०९९ ॥
सती पतिव्रता-दुर्गा-सौराष्ट्री-मृत्तिकासु च ।
सावित्र्यां विद्यमानायां तथा दानाऽवसानयोः ॥ २१०० ॥
सतीलो मारुते वंशे कलायेऽपि प्रकीर्तितः ।
सत्ये धीरे विद्यमाने साधौ शस्ते च सत् त्रिषु ॥ २१०१ ॥
संमाने संस्क्रियायां च सत्क्रिया स्त्री निगद्यते ।
सत्रं गृहे धने दाने कानने कपटेऽध्वरे ॥ २१०२ ॥
सत्कृतः कृतसत्कारे पूजितेऽप्यभिधेयवत् ।
सत्वं बले पिशाचादौ व्यवसाय-स्वभावोः ॥ २१०३ ॥
द्रव्ये चित्ते च प्राणेषु गुणे जन्तौ तु न स्त्रियाम् ।
सत्यं कृते च सिद्धान्ते यथार्थे तद्वति त्रिषु ॥ २१०४ ॥
सदस्यः पुंसि सभ्ये स्यात् तथैव विधिदर्शिनि ।
सदाप्रसूनो नाऽर्कद्रौ कुन्दे रोहितकद्रुमे ॥ २१०५ ॥
;p{0363}
सदाफलो नारिकेले बिल्बे स्कन्दफले तथा ।
सदृशस्तूचिते तुल्ये वाच्यलिङ्ग उदाहृतः ॥ २१०६ ॥
देशान्विते सन्निकृष्टे सदृशस्त्रिषु कीर्तितः ।
सनातनः शिवे विष्णौ ब्रह्म-दिव्यमनुष्ययोः ॥ २१०७ ॥
असौ वाच्यवदाख्यातो नित्ये तद्वत् सुनिश्चले ।
दुर्गायामिन्दिरायां सरस्वत्यां सनातनी ॥ २१०८ ॥
सनाभिः स्यात् सपिण्डे ना तूल्ये स्नेहयुते त्रिषु ।
सन्ततिर्गोत्रविस्तार-पंक्ति-कन्यासुतेषु च ॥ २१०९ ॥
सन्धिर्ना भेद-संश्लेष-सुरुङ्गासु भगे तथा ।
संघट्टने सावकाशेऽक्षरद्वितयमेलने ॥ २११० ॥
सन्धितो मिलिते सन्धियुक्ते त्रिष्वासवादिके ।
सन्धिला मदिरा-नद्योः सुरुङ्गायामपि स्मृता ॥ २१११ ॥
;p{0364}
प्रणतौ नम्रतायां च ध्वनौ स्यात् सन्ततिः स्त्रियाम् ।
पृष्ठस्थायिबले वृन्दे सन्नयः परिकीर्तितः ॥ २११२ ॥
आश्रये निकटे क्लीवं सन्निधानं प्रकीर्तितम् ।
सन्निधिः स्त्री सन्निकर्षे तद्वदिन्द्रियगोचरे ॥ २११३ ॥
सप्तला पाटला-चर्मकषा-गुञ्जासु कीर्तिता ।
सप्तार्चिर्नाऽनले तद्वद् शनौ चित्रकपादपे ॥ २११४ ॥
वाच्यवत्तु स्मृतोऽसौ च क्रूरचक्षुषि कोविदैः ।
सभा सामाजिके द्यूते समितौ निवहे गृहे ॥ २११५ ॥
सभ्यो ना सभिके साधौ सभासदि मतः सताम् ।
साधु-सर्व-समानेषु समो वाच्यवदीरितः ॥ २११६ ॥
समजो ना पशुव्राते मूर्खवृन्दे वनेऽद्वयोः ।
समज्या समितौ कीर्तावुचिते तु समञ्जसम् ॥ २११७ ॥
;p{0365}
समञ्जसः समीचीनेऽभ्यस्ते वाक्यवदीरितः ।
समयः शपथे काले क्रियाकारे च संविदि ॥ २११८ ॥
सिद्धान्तेऽवसरे सम्पद्-विपदोर्नियमे तथा ।
निर्देशाऽऽचार-भाषासु संकेते च बुधैः स्मृतः ॥ २११९ ॥
समया निकटे मध्ये कालविज्ञापनेऽव्ययम् ।
समर्थो हित-शक्तिष्ठ-सम्बन्धार्थेषु वाच्यवत् ॥ २१२० ॥
समर्यादः समीपे ना मर्यादासहिते त्रिषु ।
समलं त्रिष्वनच्छे स्याद् विष्ठायां तु नपुंसकम् ॥ २१२१ ॥
समवायस्तु सम्बन्धविशेषे निवहेऽपि च ।
समष्ठिलो ना भण्डीरे गण्डीरे तु समष्ठिला ॥ २१२२ ॥
समागमस्तु सम्प्राप्तौ सम्यगागमनेऽपि च ।
समाजः पशुभिन्नानां संघे समिति-हस्तिनोः ॥ २१२३ ॥
;p{0366}
समादानं समीचीनग्रहणे सौगताह्निके ।
ना समाधाः समाधाने विरोधस्य च भञ्जने ॥ २१२४ ॥
चित्तैकाग्रे समाधानं पूर्वपक्षोत्तरेऽपि च ।
समाधिः पुंसि नीवाके ध्यान इन्द्रियरोधने ॥ २१२५ ॥
समर्थनेऽङ्गीकरणे योगे काव्यगुणान्तरे ।
समापन्नं त्रिषु प्राप्ते वधे क्लिष्ट-समाप्तयोः ॥ २१२६ ॥
समाप्तिः स्त्री परिप्राप्ताववसाने समर्थने ।
समवाये समायोगः संयोगे च प्रयुज्यते ॥ २१२७ ॥
स्यात् समालम्भनं स्पर्शे मारणे च विलेपने ।
समासः स्यात्समाहारे संक्षेपे च समर्थने ॥ २१२८ ॥
ऐकपद्येऽथ संक्षेपे समाहारः समुच्चये ।
समाहितः समाधिस्थे निष्पन्नाऽऽहितयोस्त्रिषु ॥ २१२९ ॥
;p{0367}
प्रतिज्ञातोक्तसिद्धान्त-निर्विवादीकृतेष्वपि ।
आयोधने सभायां च संगेऽपि समितिः स्त्रियाम् ॥ २१३० ॥
समीरणो मरुवके पथिके मातरिश्वनि ।
सम्प्रेक्षणे सांख्यशास्त्रे समीक्षणमीतीरितम् ॥ २१३१ ॥
समीक्षा धिषणायां स्यात् तत्वे यत्ने निभालने ।
पर्यालोचन-मीमांसाशास्त्रयोरप्युदीरिता ॥ २१३२ ॥
समुच्छ्रय-समुच्छ्रायौ विरोधोत्सेधयोः स्मृतौ ।
समुद्गमे दिने युद्धे वृन्दे समुदयः स्मृतः ॥ २१३३ ॥
समुदायः समूहे स्यात् पृष्ठस्थायिबले रणे ।
समुद्धतः समुद्गीर्णे दुर्विनीतेऽपि वाच्यवत् ॥ २१३४ ॥
समुद्धतं समुत्कीर्णा-पनीतोत्थापिते त्रिषु ।
समुद्रनवनीतं तु चन्द्रमस्यमृते स्मृतम् ॥ २१३५ ॥
;p{0368}
कुम्भीरे सेतुबन्धे च समुद्रारुस्तिमिङ्गिले ।
गर्विते पण्डितम्मन्ये समुद्भूतोर्द्धबन्धयोः ॥ २१३६ ॥
प्रभौ च वाच्यवल्लिंगः समुन्नद्ध उदाहृतः ।
समूढो वाच्यवद् भुग्ने सद्योजाते विवाहिते ॥ २१३७ ॥
दमिते मूढसहिते शोधिते चानुपप्लुते ।
समुह्यः पुंसि यज्ञाग्नौ सम्यगूहोचिते त्रिषु ॥ २१३८ ॥
सम्पत् स्त्रियां गुणोत्कर्षे विभवोत्कर्ष-हारयोः ।
सम्पन्नस्त्रिषु सम्पत्तिशालि-शोधितयोः स्मृतः ॥ २१३९ ॥
सम्परायस्तु संग्राम आपदुत्तरकालयोः ।
सम्पर्कः पुंसि विज्ञेयः संसर्गे मेलके रतौ ॥ २१४० ॥
सम्पाको लम्पटे धृष्टे तर्ककेऽल्पे च वाच्यवत् ।
सम्प्रयोगस्तु सम्बन्धे मैथुने कार्मणेऽर्थिते ॥ २१४१ ॥
संप्रयोगी कलाकेलौ कामुके संप्रयोजके ।
सम्प्रहारस्तु गमने संग्रामे हननेऽपि च ॥ २१४२ ॥
;p{0369}
सम्बद्धस्त्रिषु सम्पर्के बद्ध-सम्बन्धयुक्तयोः ।
सम्बन्धो न्याय-सम्पर्क-समृद्धिषु निगद्यते ॥ २१४३ ॥
सम्बरं संयमे नीर-बौद्धव्रतविशेषयोः ।
भेदे दैत्यस्य मीनस्य हरिणस्य च पुंस्ययम् ॥ २१४४ ॥
सेतौ शैलान्तरे भावितीर्थकृत्यपि कीर्तितः ।
आखुपर्ण्यां शतवर्यां सम्बरी स्त्री प्रकीर्तिता ॥ २१४५ ॥
सम्बलं सलिले क्लीवं पाथेये सम्बलोऽस्त्रियाम् ।
संबाधः संकटे भीतौ भगे नरकवर्त्मनि ॥ २१४६ ॥
सम्बाधनं स्मरद्वारे शूलाग्र-द्वारपालयोः ।
सम्भवो मेलकेऽपाये संकेतोत्पत्ति-हेतुषु ॥ २१४७ ॥
आधारानतिरिक्तत्व आधेयस्य जिनान्तरे ।
सम्भावः सर्वपूर्णत्वे सम्भूति-समवाययोः ॥ २१४८ ॥
स्फुटने मेलने प्रोक्तः सम्भेदः सिन्धुसंगमे ।
सम्भोगः सुरते भोगे प्रमोदे केलिनागरे ॥ २१४९ ॥
;p{0370}
जिनशासन-शृङारभेदयोरप्युदीरितः ।
संम्भ्रमः स्याद्भये सूत्रे संवेगे च महाभ्रमे ॥ २१५० ॥
सम्मतिः स्यादनुज्ञायामात्मज्ञानाभिलाषयोः ।
संमिश्रस्त्रिषु संयुक्ते मिश्रितेऽपि प्रयुज्यते ॥ २१५१ ॥
संमूर्च्छनमभिव्याप्तौ तद्वदुच्छ्राय-मोहयोः ।
सम्यक् स्याद् वाच्यवल्लिंगः संगते सत्यवाच्यपि ॥ २१५२ ॥
रम्ये प्रथमकल्पादौ सम्यक् समुदयेऽव्ययम् ।
सरो ना लवणे बाणे दध्यग्रे च गतावपि ॥ २१५३ ॥
निर्झरे तु द्वयोः प्रोक्तः सारके गन्तरि त्रिषु ।
सरं स्यात् सरसा सार्द्धं तडागे सलिलेऽपि च ॥ २१५४ ॥
सरकोऽस्त्री शीधुपान-शीधुभाजनयोरपि ।
अच्छिन्नाध्वगपंक्तौ च स्यान्मद्य-परिवेषणे ॥ २१५५ ॥
;p{0371}
त्रिष्वसौ गतिशीले च क्लीवमभ्रे सरोवरे ।
सरणिः स्त्री प्रसारिण्यां पंक्तौ मार्गेऽपि चेष्यते ॥ २१५६ ॥
सरण्डः सरटे धूर्ते कामुके भूषणे खगे ।
सरण्युर्ना जले वायौ मेघे वह्नि-वसन्तयोः ॥ २१५७ ॥
सरलः पूतिकाष्ठे स्यात् बुद्धे वैश्वानरे पुमान् ।
वाच्यलिङ्गस्त्वसौ प्रौक्त उदारेऽकुटिलेऽपि च ॥ २१५८ ॥
सरस्वती स्याद् भारत्यां दुर्गायां सरिदन्तरे ।
मनुपत्न्यां सरिद्भेदे बुद्धशक्त्यन्तरे गवि ॥ २१५९ ॥
ज्योतिष्मती-सोमलता-नदीमात्रेषु वाचि च ।
सरस्वान् ना नदे सिन्धौ रसिके त्वभिधेयवत् ॥ २१६० ॥
सरोजिनी पद्मखण्डे कमले कमलाकरे ।
सर्गः स्यात् निश्चयेऽध्याये स्वभावे सृष्टि-मोहयोः ॥ २१६१ ॥
;p{0372}
उत्साहेऽनुमतौ त्यागे मोचनेऽपि प्रकीर्तितः ।
सर्जः शालद्रुमे पीतशाले सर्जरसे पुमान् ॥ २१६२ ॥
सृष्टौ विसर्गने सैन्यपश्चाद्भागेऽपि सर्जनम् ।
अथ सर्वरसो वीणाविशेषे धूनके बुधे ॥ २१६३ ॥
सवश्चन्द्रे सहस्रांशौ यज्ञ-सन्तानयोरपि ।
सवेशो वाच्यवल्लिंगो वेशान्वित-समीपयोः ॥ २१६४ ॥
सव्यस्तु त्रिषु वामे स्यात् दक्षिण-प्रतिकूलयोः ।
सस्यं धान्ये गुणे शस्त्रे वृक्षादीनां फलेऽपि च ॥ २१६५ ॥
साधनं मृतसंस्कारे कारके गमने वधे ।
उपाये दापने शिश्ने प्रमाणे सिद्धि-सैन्ययोः ॥ २१६६ ॥
निषेधेऽनुगमे वित्ते योनौ निष्पादने जवे ।
साधिष्ठो वाच्यवन्न्याय्येऽत्यार्ये दृढतमेऽप्यसौ ॥ २१६७ ॥
;p{0373}
साधुर्मुनौ जिने सभ्ये पुंस्युत्तमकुलोद्भवे ।
साधुवाहो विनीताश्वे तथा सुन्दरवाहने ॥ २१६८ ॥
साध्यः पुंसि सुरे योगविशेष-साधनीययोः ॥ २१६९ ॥
विधेयेऽनुमितेः पक्षे साधनार्हतया मते ।
सान्दन्दः स्यात्पुमान् गुच्छकरञ्जे ध्रुवकान्तरे ॥ २१७० ॥
वाच्यलिंगस्त्वसौ प्रोक्तः सद्भिराह्लादसंयुते ।
सानुः स्त्रीपुंसयोः प्रस्थे वात्यायां पल्लवे वने ॥ २१७१ ॥
अर्केऽगे कोविदे मार्गे दर्शितः शब्देवेदिभिः ।
सान्द्रं वने त्रिलिंगस्तु स्निग्धे रम्ये घने मृदौ ॥ २१७२ ॥
सामग्री कारणव्राते द्रव्ये च कथिता स्त्रियाम् ।
सायो दिनान्ते वाणे ना सायाह्ने सायमव्ययम् ॥ २१७३ ॥
;p{0374}
सारं न्याय्ये जले लौहे नवनीते वनेs धने ।
सारो दध्युत्तरे वायौ पाशकेऽतिदृढे बले ॥ २१७४ ॥
वज्रक्षारे स्थिरांशे च रुजायां मज्जिना स्मृतः ।
सारङ्गश्चातके भृंगे राजहंसे मतङ्गजे ॥ २१७५ ॥
मयूरे हरिणे सिंहे सुवर्णे चन्दने कचे ।
चापे चित्रमृगे वाद्यविशेषे च विभूषणे ॥ २१७६ ॥
कोकिले कमले पुष्पे छत्रे शंखे घनेंऽशुके ।
सारस्वतः कल्प-देशभेदे व्याकरणान्तरे ॥ २१७७ ॥
सारी स्त्री सारिकायां स्यात् सप्तलायां च पाशके ।
सार्थः समूहमात्रे स्यात् जन्तुसंघे वणिग्व्रजे ॥ २१७८ ॥
सार्वो बुद्धे जिने पुंसि सर्वसम्बन्धिनि त्रिषु ।
सालो राले तरौ सर्जे मत्स्य-प्राकारयोः पुमान् ॥ २१७९ ॥
;p{0375}
पाञ्चालिकायां वेश्यायां कथिता शालभञ्जिका ।
तरक्षौ कुक्कुरे फेरौ कपौ सालावृकः स्मृतः ॥ २१८० ॥
सावनो यज्ञकर्मान्ते भेदे दिवस-मासयोः ।
वरुणे यजमाने च वर्षभेदेऽप्यसौ मतः ॥ २१८१ ॥
लोध्रेऽपराधे पापे सावरः परिकीर्तितः ।
साहसं स्यात् बलात्कारकृतकार्यादिके दमे ॥ २१८२ ॥
अविमृश्यकृतौ द्वेषे धार्ष्ट्ये दुष्करकर्मणि ।
असत्यभाषणे स्तेये परदाराभिमर्षणे ॥ २१८३ ॥
पारुष्ये नरहिंसायां क्लीवं वह्न्यन्तरे पुमान् ।
सिंहलं स्यात्त्वचे रंगे रीतौ देशान्तरे द्वयोः ॥ २१८४ ॥
सिंघाणं नासिकालौहमले स्यात् काचभाजने ।
सिंहास्यो वासके पुंसि सिंहतुल्यमुखे त्रिषु ॥ २१८५ ॥
;p{0376}
सिंही राहुजनन्यां स्यात् मुद्गपर्ण्यां च वासके ।
वार्ताकी-बृहती-सिंहपत्नीषु परिकीर्तिता ॥ २१८६ ॥
सिकता बालुकायुक्तभूमि-बालुकयोः स्त्रियाम् ।
सिक्तं नील्यां मधूच्छिष्टे त्रिलिंगः कृतसेचने ॥ २१८७ ॥
ना ग्रासेऽथ पटे जीर्णपटे च सिचयः स्मृतः ।
चन्दने मूलके रौप्ये सितं क्लीवं प्रकीर्तितम् ॥ २१८८ ॥
शुक्राचार्ये शुक्लवर्णे विशिखे च पुमान् मतः ।
त्रिषु ज्ञाते निबद्धे च समाप्ते सैत्यवत्यपि ॥ २१८९ ॥
शुक्लपक्षे बके हंसे सितपक्षः उदाहृतः ।
तगरे सितपुष्पः स्यात् स्वेतरोहित-काशयोः ॥ २१९० ॥
सुग्रीवः शंकरे शक्रे तीर्थकृज्जनकेऽसुरे ।
राजहंसेऽस्त्रभेदेऽपि विशेषे नाग-शैलयोः ॥ २१९१ ॥
;p{0377}
वानराधिपतौ विष्णुरथाश्वे च पुमान् मतः ।
वाच्यलिंगस्त्वसौ चारुग्रीवाशालिनि संमतः ॥ २१९२ ॥
सुतीक्ष्णः श्वेतशिग्रौ ना मुनौ शोभाञ्जने खरे ।
सुदर्शनो विष्णुचक्रे सुमेरौ जम्बुपादपे ॥ २१९३ ॥
जिनानां बलदेवे च वृत्तार्हज्जनके पुमान् ।
असौ तु वाच्यवल्लिंगः सुदृश्ये संमतः समाम् ॥ २१९४ ॥
सुदर्शना सोमवल्ल्यामाज्ञायामौषधान्तरे ।
सुदामा स्यात्पुमान् मेघे गोपभेद-समुद्रयोः ॥ २१९५ ॥
ऐरावते च श्रीकृष्णशरणप्राप्तब्राह्मणे ।
सुधा गंगा-स्नुही-मूर्वा-धात्रीषु सलिलेऽमृते ॥ २१९६ ॥
सुन्दरो ना स्मरे वृक्षभेदे त्रिषु तु मञ्जुले ।
सुन्दरी स्याद् हरिद्रायां स्त्रीविशेषे द्रुमान्तरे ॥ २१९७ ॥
;p{0378}
सुपर्णो गरुडे स्वर्णचूडे तु कृतमालिके ।
सुपर्वा ना सुरे धूमे वंशे विशिख-पर्वणोः ॥ २१९८ ॥
सुपात्रं तु स्मृतं योग्यव्यक्तौ शोभनभाजने ।
सुपुष्पं क्लीवं बाहुल्य-लवङ्ग-स्त्रीरजस्सु च ॥ २१९९ ॥
प्रपौण्डरीके तुलेऽसौ पुंसि स्याद् रक्तपुष्पके ।
हरिद्रु-राजतरुणी-शिरीषेष्वपि विशेषयोः ॥ २२०० ॥
सिद्धो व्यासादिके योग-देवयोनिविशेषयोः ।
व्यवहारे गुडे कृष्णधुस्तूरे च पुमानयम् ॥ २२०१ ॥
वाच्यलिंगस्त्वसौ नित्ये प्रसिद्ध-परिपक्वयोः ।
मन्त्रसिद्धिविशिष्टे च मुक्त-निष्पन्नयोरपि ॥ २२०२ ॥
सिद्धियुक्ते सैन्धवे तु लवणे सिद्धमीरितम् ॥
सिद्धिः स्त्री मोक्ष-सम्पत्ति-दुर्गा-निष्पत्ति-बुद्धिषु ॥ २२०३ ॥
ऋद्धिनामौषधे योगभेदेऽन्तर्द्धावपि स्मृता ।
सिन्दूरो धातकी-रक्तचेलिका-रोचनीषु च ॥ २२०४ ॥
;p{0379}
सिन्धुः पुंसि समुद्रे स्यात् सिन्दुवारे नदान्तरे ।
रागे देशविशेषे च वमथौ श्वेतटङ्कणे ॥ २२०५ ॥
मतङ्गजमदे नद्यां त्वसौ स्त्रीलिंगतां गतः ।
सिप्रो निदाघसलिले घर्म-चन्द्रमसोरपि ॥ २२०६ ॥
सीता स्यात् जानकी-गंगाभेदयोर्हलपद्धतौ ।
सीरः पुंसि हले सूर्ये तद्वदर्कमहीरुहे ॥ २२०७ ॥
सुकुमारस्तु पुण्ड्रेक्षौ श्यामाके वनचम्पके ।
क्षवे दैत्यविशेषे ना कोमले त्वभिधेयवत् ॥ २२०८ ॥
कदली-मालती-जाती-पृक्कासु भणिता स्त्रियाम् ।
सुकृतं स्यात् शुभे पुण्ये क्लीवं सुविहिते त्रिषु ॥ २२०९ ॥
सुखाशो राजतिनिशे वरुणे सुखभोजने ।
सुगन्धं चन्दने क्षुद्रजीरक-ग्रन्थिपर्णयोः ॥ २२१० ॥
नीलोत्पले गन्धतृणे क्लीवं पुंसि तु गन्धके ।
सुप्तिः स्त्री स्पर्शता-स्वाप-विश्रम्भ-शयनेषु च ॥ २२११ ॥
;p{0380}
सुफलः पुंसि वदरे कर्णिकार-कपित्थयोः ।
मुद्ग-दाडिमयोः सुष्ठुफलयुक्ते त्वसौ त्रिषु ॥ २२१२ ॥
सुफला कपिलद्राक्षा-कूष्माण्डी-कदलीषु च ।
काश्मर्यामिन्द्रवारुण्यां सद्भिः स्त्री समुदाहृता ॥ २२१३ ॥
सुभगष्टङ्कणेऽशोके रक्ताम्लाने च चम्पके ।
वाच्यलिंगः सुदृश्ये च शोभनैश्वर्यशालिनि ॥ २२१४ ॥
सुभगा स्याद् हरिद्रायां प्रियङ्गौ तुलसीतरौ ।
वनमल्ली-शालपर्णी-सुवर्णकदलीष्वपि ॥ २२१५ ॥
पतिप्रियायां कस्तूर्यां कैवर्ती-नीलदूर्वयोः ।
सुरः स्यादमरे सूर्ये मदिरायां सुरा मता ॥ २२१६ ॥
सुरभिर्ना वसन्तर्तौ चैत्रे जातीफले गवि ।
सुगन्धौ चम्पके राले जातीफलमहीरुहे ॥ २२१७ ॥
;p{0381}
सुरसं तुलसी-बोल-त्वच-गन्धतृणेषु च ।
सुरसः स्यात् पुमान् सिन्धुवारे मोचरसे स्मृतः ॥ २२१८ ॥
सुरसा तुलसी-रास्ना-मिश्रेय-नागमातृषु ।
महाशतावरी-ब्राह्मी-दुर्गासु सरिदन्तरे ॥ २२१९ ॥
वाच्यलिंगस्त्वसौ स्वादौ स्यात् सुष्ठुरसवत्यपि ।
सुरूपः पण्डिते चारौ मेरौ स्वर्गे प्रकीर्तितः ॥ २२२० ॥
सुरालयः सुमेरौ स्यात् त्रिदिवे मदिरागृहे ।
सुवर्चला सूर्यमुखीपुष्पे सूर्यस्य योषिति ॥ २२२१ ॥
ब्राह्म्यामादित्यभक्तायां क्षुमायां पुंसि नीवृति ।
सुवर्णः पुंसि धुस्तूरे सुष्ठुवर्णे तु वाच्यवत् ॥ २२२२ ॥
हेम्नोऽक्षे त्वस्त्रियां प्रोक्तः काञ्चने तु नपुंसकम् ।
सूकः स्यात् पुंसि विशिखे मारुतोत्पलपुष्पयोः ॥ २२२३ ॥
सूचकः सीवनद्रव्ये विडाले वायसे शुनि ।
सूत्रधारे पिशाचे च कथके सिद्ध-बुद्धयोः ॥ २२२४ ॥
;p{0382}
सूचना व्यधने दृष्टौ गन्धनेऽभिनये स्त्रियाम् ।
सूचिर्नृत्यप्रभेदे च व्यधनी-शिखयोः स्त्रियाम् ॥ २२२५ ॥
सूतः स्यात् पारदे त्वष्ट-वन्दिनोः सारथौ पुमान् ।
असौ तु वाच्यवल्लिंगः प्रसूते प्रेरिते त्रिषु ॥ २२२६ ॥
सूत्रं तन्तौ व्यवस्थायां ग्रन्थे शस्त्रादिसूचके ।
सूत्रकण्ठः कपोते स्यात् खञ्जरीटेऽग्रजन्मनि ॥ २२२७ ॥
सूनः सूर्येऽनुजे पुत्रे तद्वदर्कमहीरुहे ।
सुनृतं मंगले सत्यप्रियवाक्ये च कीर्तितम् ॥ २२२८ ॥
सूपस्तु सिद्धदालौ स्यात् सूदे भाण्डे च शायके ।
सूमं क्षीरे जले व्योम्नि सूरः सूर्येऽर्कपादपे ॥ २२२९ ॥
सूक्ष्मं स्यात् कैतवेऽध्यात्मं सूक्ष्मोऽणौ कतकद्रुमे ।
सृष्टं स्याद् वाच्यवत्यक्ते निर्मिते निश्चिते युते ॥ २२३० ॥
सेचनं क्षरणे सेके नौकायाः सेकभाजने ।
सैरिभो महिषे स्वर्गे सोमं स्वर्गे च काञ्जिके ॥ २२३१ ॥
;p{0383}
सोमश्चन्द्रे कुबेरे च कर्पूरे मारुते यमे ।
वसुभेदे शिवे नीरे कीशे सोमलतौषधौ ॥ २२३२ ॥
सौगन्धिकं स्यात् कह्लारे पद्मरागे च कत्तृणे ।
नीलोत्पले पुमांस्तु स्यात् सुगन्ध-व्यवहारिणि ॥ २२३३ ॥
सौधोऽस्त्री राजसदने सुधासम्बन्धिनि त्रिषु ।
सौभाग्यं टंकणे योगभेद-सिन्दूरयोरपि ॥ २२३४ ॥
सौम्यो बुधग्रहे विप्रे सौम्यं कृच्छ्रव्रतेऽपि च ।
सौरभ्यं स्याद् मनोज्ञत्वे सौगन्ध्ये गुणगौरवे ॥ २२३५ ॥
सौरभं कुंकुमे बोले सद्गन्धेऽपि निगद्यते ।
स्कन्धः काये समूहेंऽशे प्रकाण्डे नृपतौ रणे ॥ २२३६ ॥
स्तननं कुन्थिते मेघगर्जित-ध्वनिमात्रयोः ।
स्तनयित्नुः पुमान् मेघे मुस्तके मृत्युरोगयोः ॥ २२३७ ॥
;p{0384}
स्तनितं मेघनिर्घोषे करतालिध्वनावपि ।
स्तम्बः प्रकाण्ड रहितद्रुमे गुच्छे तृणादिनाम् ॥ २२३८ ॥
स्तबको गुच्छके ग्रन्थपरिच्छेदे चये स्तुतौ ।
स्तोमः स्तबे समूहे च सप्ततन्तावपीष्यते ॥ २२३९ ॥
स्यानं स्निग्धे प्रतिध्वाने घनताऽलस्ययोरपि ।
स्थानं स्यान्निकटे ग्रन्थसन्धौ स्थित्यवकाशयोः ॥ २२४० ॥
सन्निवेशे च सादृश्ये वसतौ भाजने स्थितौ ।
स्थानेऽव्ययं कारणार्थे सत्ये सादृश्ययोग्ययोः ॥ २२४१ ॥
स्थितिः स्त्री धारणायां स्याद् अवस्थाने च सीमनि ।
स्थिरः पुंसि सुरे शैले कार्तिकेये द्रुमे शनौ ॥ २२४२ ॥
स्थिरदंष्ट्रो ध्वनौ सर्पे वराहाकृतिमाधवे ।
स्थेयो विवादपक्षस्य निर्णेतरि पुरोधसि ॥ २२४३ ॥
;p{0385}
स्पर्शनो मारुते पुंसि क्लीवं तु स्पर्श-दानयोः ।
हंसः सूर्ये शिवे विष्णौ निर्लोभनृपतौ गुरौ ॥ २२४४ ॥
पक्षिभेदे मन्त्रभेदे मत्सरे परमात्मनि ।
हंसकः पादकटके राजहंसे च तालके ॥ २२४५ ॥
हनुः कपोलावयवे स्त्रियां पुंसि च कीर्तितः ।
स्त्री स्याद् हट्टविलासिन्यां रोगेऽस्त्रे मरणेऽपि च ॥ २२४६ ॥
हरः शिवेऽनले पुंसि हरकः शिव-चौरयोः ।
हरिर्विष्णौ शिवे सूर्ये विरिञ्चौ चन्दिरेऽनले ॥ २२४७ ॥
इन्द्रे यमेऽनिले सिंहे किरणे तुरगेऽपि च ।
शुके भुजङ्गमे हंसे मयूरे मर्कटे प्लवे ॥ २२४८ ॥
हालिके बलदेवे च प्राज्ञैर्हलधरः स्मृतः ।
हला सख्यां जले मद्ये पृथिव्यामपि कीर्तिता ॥ २२४९ ॥
;p{0386}
हलाहलो ब्रह्मसर्पेऽञ्जना-बुद्धविशेषयोः ।
आज्ञायामध्वरे होमे आह्वानेऽपि हवः पुमान् ॥ २२५० ॥
हस्तिमल्लः शंखनाग ऐरावत-गणेशयोः ।
हायनोऽग्निशिखा-व्रीहिभेदयोर्वत्सरे पुमान् ॥ २२५१ ॥
हारो मुक्तावलौ युद्धे हरि सम्बन्धिनि त्रिषु ।
हारकः कितवे गद्यभेद-विज्ञानभेदयोः ॥ २२५२ ॥
तस्करे भाजकाङ्के च शाखोटेऽपि निगद्यते ।
हारीतः कैतवे पक्षिविशेष-मुनिभेदयोः ॥ २२५३ ॥
हालो हले प्रलम्बघ्ने शालिवाहनभूपतौ ।
हिंस्रा काकादनी-नाडी-जटामांसी-गवेधुषु ॥ २२५४ ॥
हितं त्रिषु गते मित्रे मंगले घृत-पथ्ययोः ।
हिमं स्यात्तुहिने रंगे पद्मकाष्ठे च मौक्तिके ॥ २२५५ ॥
;p{0387}
चन्दने नवनीते च क्लीवं शीते तु वाच्यवत् ।
हिमश्चन्द्रे च कर्पूरे हेमन्ते चन्दनद्रुमे ॥ २२५६ ॥
हिमजा क्षीरणी-गौरी-शटीषु कथिता स्त्रियाम् ।
हिमा नागरमुस्तायां सूक्ष्मैला-भद्रमुस्तयोः ॥ २२५७ ॥
पृक्कायां चणिकायां चरेणुकायामपि स्त्रियाम् ।
हिरण्यं काञ्चने वित्ते धुस्तूरे च वराटके ॥ २२५८ ॥
अक्षये मानभेदे च रजताऽकुप्ययोरपि ।
हिरण्यगर्भः श्रीविष्णौ प्राणात्मनि चतुर्मुखे ॥ २२५९ ॥
हिरण्यरेताः सूर्येऽग्नौ शंकरे चित्रकद्रुमे ।
हीनस्त्रिष्वधमे गर्ह्ये रहिते प्रतिवादिनि ॥ २२६० ॥
हुडुक्को मदमत्ते स्याद् दात्यूह-वाद्यभेदयोः ।
हुण्डः स्याद् राक्षसे व्याघ्रे वालिशे ग्राम्यशूकरे ॥ २२६१ ॥
हृदयं मानसे वुक्के वक्षस्यपि प्रकीर्तितम् ।
हृद्यो मनोरमे हृञ्जे हृत्प्रिये हृद् हिते त्रिषु ॥ २२६२ ॥
;p{0388}
औत्सुक्ये स्यात्तु हृल्लेखा हृल्लेखो ज्ञान-तर्कयोः ।
हृषितं वाच्यवल्लिंगं प्रणते हृष्टरोमणि ॥ २२६३ ॥
वर्मिते विस्मृते प्रीते प्रहतेऽपि बुधैः स्मृतम् ।
हृष्टस्त्रिषु प्रतिहते जातहर्षे च विस्मिते ॥ २२६४ ॥
रोमाञ्चिऽतेऽपहसित-प्रीतयोरप्युदाहृतः ॥
विहेठे बाधायां हृष्टिः स्त्री मानहर्षयोः ॥ २२६५ ॥
हेतिः स्त्री सूर्यकिरणे तेजोमात्रे च साधने ।
अस्त्रे बह्निशिखायां च कौशिकैः परिदर्शिता ॥ २२६६ ॥
हेम धुस्तूर-किञ्जल्क-काञ्चनेषु हिमेऽपि च ।
हेमः स्यात् कृष्णवर्णाश्वे बुध-माषकमानयोः ॥ २२६७ ॥
हेरम्बो महिषे शौर्यगर्विते गणनायके ।
अथ हैमवती गौरी-गंगा-श्वेतवचासु च ॥ २२६८ ॥
रेणुका-कपिलद्राक्षा-स्वर्णक्षीरी-क्षुमास्वपि ।
हरीतक्यामथो होत्रं होमे हविषि कीर्तितम् ॥ २२६९ ॥
;p{0389}
होरा लग्ने शास्त्रभेदे तथा राश्यर्द्धरेखयोः ।
ह्रस्वः खर्वे द्वयोरेकमात्रवर्णे त्वसौ पुमान् ॥ २२७० ॥
ह्रादिनी शल्लकी-विद्युत्-सरित्सु कुलिशे स्त्रियाम् ।
पर्वण्यवसरे मध्ये परतन्त्रत्व उत्सवे ॥ २२७१ ॥
निर्व्यापारस्थितौ कालविशेषेऽपि क्षणः पुमान् ।
क्षत्ता दासीसुते द्वाःस्थे नियुक्ते सारथौ विधौ ॥ २२७२ ॥
क्षत्रियायां द्विजात् जाते मीनेऽपि कथितो बुधैः ।
क्षमं युक्ते क्षमः शक्तौ हितेऽपि त्रिषु कीर्तितः ॥ २२७३ ॥
क्षमा रात्रौ क्षितौ क्षान्तौ दुर्गायां गोपिकान्तरे ।
क्षयो लये गृहे कासरोगेऽपचय-वर्गयोः ॥ २२७४ ॥
क्षरं जले क्षरो मेघे क्षरो नश्वरवस्तुनि ।
क्षवः क्षुधाभिजनने क्षुते कासेऽप्यसौ पुमान् ॥ २२७५ ॥
;p{0390}
कण्ठकण्डूयने कासे क्षुतेऽपि क्षवथुः पुमान् ।
क्षारः स्यात् टङ्कणे धूर्ते गुडे काचे च भस्मनि ॥ २२७६ ॥
लवणे सर्जिकाक्षारे रसभेदेऽप्यसौ पुमान् ।
क्लीवं विड्लवणे तद्वद् यवक्षारेऽपि कीर्तितम् ॥ २२७७ ॥
क्षारके जालके पक्षिमत्स्यादिपिटकेऽपि च ।
क्षितिर्वासे क्षये भूमौ रोचनायां लये स्त्रियाम् ॥ २२७८ ॥
क्षिप्तः स्याद् वाच्यवत् त्यक्ते वायुग्रस्तेऽप्यसौ मतः ।
क्षीरं स्यात् सलिले दुग्ध-सरलद्रव्ययोरपि ॥ २२७९ ॥
क्षुण्णं स्यात् वाच्यवत् चूर्णीकृत-प्रहतयोरपि ।
क्षुद्रस्त्रिषु लघौ क्रूरे दरिद्रे कृपणेऽधमे ॥ २२८० ॥
क्षुद्रा स्याद् स्त्री नटी हिंस्रा-व्यङ्गा-वादरतासु च ।
गवेधौ मक्षिकामात्र-कण्टकारिकयोरपि ॥ २२८१ ॥
;p{0391}
चाङ्गेरिकायां वेश्यायां सरघायामपीष्यते ।
क्षुपः शैलान्तरे कृष्णपुत्रे क्षुद्रद्रुमे पुमान् ॥ २२८२ ॥
क्षुभितश्चलिते भीते वाच्यलिंगः प्रकीर्तितः ।
क्षुमाऽतसी-लताभेद-नीलिकासु शणे स्त्रियाम् ॥ २२८३ ॥
क्षुरः शफे कोकिलाक्षे गोक्षुरे क्षुरकः पुमान् ।
क्षुल्लकस्त्रिषु निस्स्वेऽल्पे कनिष्ठे पामरे खले ॥ २२८४ ॥
दुःखिते नीचके क्षुद्रे कोशज्ञैः परिकीर्तितः ।
क्षेत्रं शरीरे नगरे सिद्धस्थाने च वेश्मनि ॥ २२८५ ॥
तथा कलत्रे केदारे प्राज्ञैः प्रोक्तं नपुंसकम् ।
क्षेत्रज्ञः पुंसि कृषके छेके वटुकभैरवे ॥ २२८६ ॥
देहाधिदैवते शेषद्वयार्थे त्वभिधेयवत् ।
क्षेपः स्यात् पुंसि निन्दायां च विलम्बने ॥ २२८७ ॥
लंघने प्रेरणे गुच्छे लेपने गर्व-हेलयोः ।
क्षेपणं यापने यन्त्रविशेषे प्रेरणेऽपि च ॥ २२८८ ॥
;p{0392}
क्षेमोऽस्त्री कुशले मोक्षे लब्धस्य परिरक्षणे ।
क्षेमं मठान्तर-प्लक्षद्वीपवर्षविशेषयोः ॥ २२८९ ॥
क्षोदः स्याद् पेषणे चूर्णे रजस्यपि पुमानतः ।
क्षोभः संचलने चित्तचाञ्चल्ये क्षोभणे पुमान् ॥ २२९० ॥
क्षोद्रं मधुनि पानीये क्षौद्रश्चम्पकपादपे ।
वर्णसंकरभेदे च क्षुद्रतायामपीष्यते ॥ २२९१ ॥
क्षौद्रेयं सिक्यके क्लीवं क्षौद्रसम्बन्धिनि त्रिषु ।
क्षौमोऽस्त्री स्याद् दुकूलेऽट्टेऽतसीजे शणजे पटे ॥ २२९२ ॥
क्ष्वेडः कर्णामये पीतघोषावृक्षे विषे ध्वनौ ।
वाच्यलिंगस्त्वसौ ज्ञेयः कुटिले च दुरासदे ॥ २२९३ ॥
क्ष्वेडा कोषातकी-सिंहनादयोर्भणिता स्त्रियाम् ।
समाप्तः खलु ग्रन्थोऽयं नानार्थोदयसागरः ॥ २२९४ ॥
;c{नानार्थोदयसागरकोषः समाप्तः}