;METADATA
;title{शिवकोष}
;author{शिवदत्तमिश्र}
;bookFullName{The Śivakoṣa of Śivadatta Miśra}
;bookSeriesDetails{Sources of Indo-Aryan Lexicography - 7}
;editor{R. G. Harshe}
;editorQualifications{B.A. (Tilak), D. Litt (Paris), Registrar and Honorary Collaborator, Dictionary of Sanskrit, Deccan College Postgraduate and Research Institute, Poona}
;publisher{Dr. S. M. Katre, for Deccan College Postgraduate and Research Institute, Yervada, Poona 6}
;pressDetails{S. R. Sardesai, B.A., LL.B. at Navin Samarth Vidyalaya's 'Samarth Bharat Press', 41 Budhwar, Poona 2}
;publicationYear{1952 A.D.}
;dataEntryBy{Dr. Dhaval Patel}
;dataEntryEmail{drdhaval2785@gmail.com}
;proofReadBy{Dr. Dhaval Patel}
;proofReaderEmail{drdhaval2785@gmail.com}
;annotatedBy{}
;annotatorEmail{}
;version{0.1.0}
;projectDetails{This project is aimed at creating a database and related software tools to access Indian koshas, both online and offline. The project is funded by generous donation of Shree Ramkrishna Knowledge Fondation, Surat.}
;projectWebPage{http://github.com/sanskrit-kosha/kosha}
;emailTo{drdhaval2785@gmail.com}
;description{}
;shortCode{SKSD}
;funding{Shree Ramkrishna Knowledge Foundation.}
;licence{GNU GPL v3.0}
;credits{1. SRKKF for funding. 2. Dr. Dhaval Patel for spending time to type in and proofread the data.}
;dataFormatDetails{See https://github.com/sanskrit-kosha/kosha/blob/master/docs/annotation_thoughts.md for details.}
;editorialChanges{}
;nymic{mixed}
;pagenum{true}
;linenum{true}
;chapterArrangements{kanda holds varga which holds subvarga.}
;newVerseNumbersAtChangeOf{varga}
;newLineNumbersAtChangeOf{varga}
;version0.0.1{08 February 2020}
;version0.0.2{09 February 2020}
;version0.0.3{09 February 2020}
;version0.0.4{09 February 2020}
;version0.1.0{09 February 2020}
;version0.2.0{}
;version0.2.1{}
;version0.2.2{}
;version0.3.0{}
;version0.3.1{}
;version0.3.2{}
;version0.3.3{}
;version0.3.4{}
;version0.3.5{}
;version0.3.6{}
;version1.0.0{}
;CONTENT
;p{0001}
वन्दामहे भारति तं भवत्याः ।
कृपाकटाक्षं करुणापरायाः ।
यतो जगद्व्यस्तसमस्तवस्तु ।
स्वहस्तविन्यस्तमिवावभाति ॥ १ ॥
शब्दार्णवाजयामरवोपालितसिंहमेदिनीविश्वान् ।
हारावलीहलायुधशाश्वतहैमत्रिकाण्डशेषांश्च ॥ २ ॥
प्रीत्यै विविच्य भिषजो विविधौषधनामसंदिहानस्य ।
नानार्थौषधकोषो विरच्यते लिङ्गभेदेन ॥ ३ ॥
त्रिष्विति पदं त्रिलिङ्ग्यां मिथुने तु पदं द्वयोरिदं बोध्यम् ।
शेषे निषिद्धलिङ्गं त्वन्ताथादीनपूर्वकं भजतः ॥ ४ ॥
नानार्थः प्रथमान्तोऽत्र सर्वत्रादौ प्रकीर्तितः ।
सप्तम्यन्ताभिधेयेषु वर्तमानः सुनिश्चितः ॥ ५ ॥
प्राङ् नानार्थान्न तल्लिङ्गं द्वयोर्द्विद्वेन चैकता ।
शब्दावृत्तिर्न लिङ्गैक्ये सप्तमी न विशेषणे ॥ ६ ॥
लिङ्गं रूपादपि व्यक्तं लिपिभ्रान्तिछिदे क्वचित् ।
स्त्रियां नपुंसके पुंसीत्याद्यैः पुनरिहोच्यते ॥ ७ ॥
एकद्वित्रिचतुःपञ्चषड्वर्णानुक्रमात्कृतः ।
स्वरकाद्यादिकाद्यान्तवर्गैर्नानार्थसङ्ग्रहः ॥ ८ ॥
;k{कान्ताः}
;v{कैकः}
कश्चित्रके च सूर्याह्वे वालके तु नपुंसकम् ।
;v{कद्विः}
काका स्यात्काकजङ्घायां काकोलीकाकनासयोः ॥ ९ ॥
;p{0002}
काष्टोदुम्बरिका काकमाचिकारक्तिकास्वपि ।
टङ्कोऽस्त्री टङ्कणे नीलकपित्थेऽथ त्रिकः क्षुरे ॥ १० ॥
शृङ्गाटके च क्लीबं तु त्रिफलादित्रिकत्रये ।
वको वुको वङ्गसेने रक्तैरण्डे वसावपि ॥ ११ ॥
शाकोऽस्त्री हरिते ना तु द्रेष्कायां च स्मरच्छदे ।
शुकः शिरीषे स्थौणेये टिण्टुपूगे तु न द्वयोः ॥ १२ ॥
स्पृक्कापृक्के माल्यवत्यां लज्जायां च स्त्रियामुभे ।
;v{कत्रिः}
अशोको वञ्जुले मानद्रुमेऽशोकं तु पारदे ॥ १३ ॥
अशोका कटुरोहिण्यां अम्लको नाम्लवेतसे ।
स्त्री तु चिञ्चाम्लिकाकन्दचाङ्गेरीतिन्तिडीषु च ॥ १४ ॥
आढकी तु स्मृता शिम्बिधान्यभेदे च मृद्भिदि ।
आर्द्रकं शृङ्गवेरे स्यादार्द्रिका तु वितुन्नके ॥ १५ ॥
इक्ष्वाकुः कटुतुम्ब्यां स्त्री मुञ्जे राजादने पुमान् ।
कनकश्चम्पके धूर्ते कालीये नागकेसरे ॥ १६ ॥
किंशुके काञ्चनारे च क्रमुको ब्रह्मदारुणि ।
ताम्बूलमुस्तगूवाकरोध्रभिद्वयनीफले ॥ १७ ॥
कटुका राजिका तुम्बी करञ्जी रोहिणीषु च ।
क्लीबं कङ्कोलकव्योषत्रपुषे सर्षपे पुमान् ॥ १८ ॥
कण्टकः कोरके वेणौ पद्मबीजे तु कण्टकम् ।
स्त्री शाल्मलीकछुरयोः करकः सारलट्वयोः ॥ १९ ॥
कणिकाऽरणौ च कणिकश्चूर्णे सुमनस्य कर्णिकस्ताले ।
योषिति तु कोकिलाक्षे तरणीमल्ल्योश्च पद्मगर्भे च ॥ २० ॥
;p{0003}
कामुको रम्यकेऽशोके चातिमुक्तेऽपि चम्पके ।
किम्पाकस्तु परिव्याधे किम्पाकं वारुणीफले ॥ २१ ॥
अथ किंशुकः पलाशे नन्दीवृक्षे च पीततैलायाम् ।
योषिति कुशिकस्त्वक्षे रक्ते सर्जे च दीर्घपत्रे च ॥ २२ ॥
कुलकं तु पटोले स्यात्कुलकः काकतिन्दुके ।
क्षुरकः क्षवकेऽध्यण्डे गोक्षुरे तिलकेशरे ॥ २३ ॥
कृतकं खण्डलवणे कङ्कोले च विङङ्गके ।
कोरकोऽस्त्रीङ्गुदे कोले मृणाले कौशिकः पुरे ॥ २४ ॥
वत्सके चाथ गणिका यूथिका वह्निमन्थयोः ।
ग्रन्थिकं मागधे गूढच्छदनग्रन्थिपर्णयोः ॥ २५ ॥
गुग्गुलौ गैरिकं धातौ रुक्मे रक्ते च हल्लके ।
चित्रकः पावकेऽमण्डे चित्रकं मुखमण्डने ॥ २६ ॥
चीनाकः कृतकर्पूरे तृणधान्ये च चीनके ।
छद्मिका कन्दरोहिण्यां रक्तायां जतुकोऽस्त्रियाम् ॥ २७ ॥
लाक्षागुग्गुलुपालाशपर्पटेष्वपि हिङ्गुनि ।
जीविका जीवनीयायां जीवकः प्रियसर्जयोः ॥ २८ ॥
तनुका स्फूर्जलतयोस्तनुकं तु गुडत्वचि ।
तिन्दुकी स्याद्द्वयोः कालस्कन्धे क्लीबं तु तिण्डिशे ॥ २९ ॥
तिलकं मेचके ना तु पटोलश्रीमतोस्तिले ।
दीपको यवसाह्वायां जीरके लोचमस्तके ॥ ३० ॥
दीप्यको वस्तमोदायां यवानीबर्हिचूडयोः ।
नर्तकी शून्यमध्यायां नलनीवारयोर्नरि ॥ ३१ ॥
;p{0004}
नलिका नाडिका शाके निर्मध्यायां च नीलिका ।
जलनीली युग्मफलाशेफालीनीलिनीषु च ॥ ३२ ॥
पालङ्कः शल्लकी शाकभेदयोरथ पावकः ।
भल्लातके विडङ्गे च वह्निमन्थे च चित्रके ॥ ३३ ॥
प्राणको जीवके वोले प्रियकोऽसननीपयोः ।
कुङ्कुमे महिलाह्वायां पिण्याकः पुत्रपुंसकः ॥ ३४ ॥
तिलकल्के च बाल्हीके सूपधूपनसिल्हयोः ।
पीतकं गृञ्जने ताले चम्पके कुङ्कुमेऽभ्रके ॥ ३५ ॥
कुसुम्भे जीरके चाथ स्त्रियां कोशातकीभिदि ।
निशाकूष्माण्डयूथीषु किङ्किराते तु पीतकः ॥ ३६ ॥
पुलको गन्धके ताले पुलकं कालवालुके ।
पृथ्वीका पृथुलापार्थाकारवीबहुलासु च ॥ ३७ ॥
पृथुकश्चिपिटे चारुपत्रिकायां तु योषिति ।
बन्धूकोऽस्त्री बन्धुजीवे बन्धुकः पीतसालके ॥ ३८ ॥
वालुकं न द्वयोर्मूत्रफले च हरिवालुके ।
भूतीकं दीप्यकर्पूरसिल्हकस्तृणकत्तृणे ॥ ३९ ॥
भूनिम्बे वस्तमोदायां चिरबिल्वे च कट्फले ।
मधुकं क्लीतके कृष्णकङ्गुकाश्मर्ययोः स्त्रियाम् ॥ ४० ॥
मधूकं क्षौद्रसाह्वायां मधूकस्तु मधुद्रुमे ।
मण्डूका सूर्यभक्तायां मण्डूकस्तु कुटन्नटे ॥ ४१ ॥
;p{0005}
माक्षिकं सिक्थके क्षौद्रे माक्षिको धातुमाक्षिके ।
मार्षको रक्तवास्तूके जीवशाके च मूषिका ॥ ४२ ॥
देवदाल्यां द्रवन्त्यां च मोचकः शिग्रुपिच्छयोः ।
रम्भायां यवको ह्रस्वयवशालिप्रभेदयोः ॥ ४३ ॥
याज्ञिकः कुशपालाशखदिरे यावको निशि ।
अलक्तके सिल्हके च यूथिकाऽम्लानबालयोः ॥ ४४ ॥
रक्तकं शुल्वबाल्हीकप्राचीनामललोहिते ।
रक्तको रागिजपयोर्गुञ्जाराजिकयोः स्त्रियाम् ॥ ४५ ॥
रम्यकस्तु पटोलस्य मूले च विषमुष्टिके ।
रुचकं स्वर्जिकाक्षारे रोचना हृद्यगन्धयोः ॥ ४६ ॥
रुवौ लुङ्गे च रुचको रेणुकः शीतवल्लभे ।
कौन्त्यां स्त्री रेचकं काकवालुके च मुकूलके ॥ ४७ ॥
लोणीका लोणिकाशाकचाङ्गेरीशाकयोः स्त्रियाम् ।
वसुकः शिवमल्ल्यां स्याद्रौमके तु नपुंसकम् ॥ ४८ ॥
बाल्हीका बाल्हिकाधान्ये क्लीबे हिङ्गुनि कुङ्कुमे ।
वार्ताकं त्रिषु वार्ताकौ बृहतीक्षुद्रयोः स्त्रियाम् ॥ ४९ ॥
वार्षिकं त्रायमाणायां वार्षिकी मल्लिकाभिदि ।
बाष्पिका कारवीहिङ्गुपत्र्योः स्यादथ बीजकः ॥ ५० ॥
बीजपूरे पीतसारे वृक्षकः कुटजे धवे ।
स्त्रियां तु कन्दरोहिण्यां वृषकस्त्वटरूषके ॥ ५१ ॥
ऊषरे च दृषद्भेदे शालूकः खदिरेऽरलौ ।
पिण्डीतकेऽपि शालूकं फलपद्मादिकन्दयोः ॥ ५२ ॥
;p{0006}
सर्जिका स्वर्जिका क्षारे सर्जकोऽसनशालयोः ।
अजकर्णे सिंहिका तु चन्द्रपुष्पाटरूषयोः ॥ ५३ ॥
;v{कच}
अश्मन्तकः पुमानम्ललोणिकायुग्मपत्रयोः ।
अङ्गारिका दीर्घपत्रकाण्डे किंशुककोरके ॥ ५४ ॥
कुरण्टको पुमानेकैषिका पाठासुषेणयोः ।
कठिल्लकस्तु पर्णासे वर्षाभ्यां कारवेल्लके ॥ ५५ ॥
कर्कोटिका मनोज्ञायां बिल्वे कर्कोटकः पुमान् ।
कालीयकं कठिन्यां न स्री हरिचन्दने क्लीबम् ॥ ५६ ॥
काष्ठीलिका तु योषिति वनजायां वनजरम्भायाम् ।
मतः कुरबकोऽम्लानझिण्टीषष्टिकभित्सु च ॥ ५७ ॥
कुरण्टकः कुन्दपीता म्लानझिण्टीकपीतने ।
कोशातकी पटोल्यां च घोषकक्ष्वेडवेधयोः ॥ ५८ ॥
गवेधुकं गैरिके च तृणधान्ये गवेधुकः ।
गवेधुका तु गोधूमे बलायां च बलाभिदि ॥ ५९ ॥
गाङ्गेरुकी तु कालायां क्लीबं तु मृगलिण्डके ।
गोमेदकं पीतरत्ने काकोले पत्रकेऽपि च ॥ ६० ॥
तिक्तशाकस्तु वरुणे खदिरे पत्रसुन्दरे ।
त्रिवस्तुकं गोक्षुरके त्रिफलायां कटुत्रिके ॥ ६१ ॥
त्रिगन्धे तिन्तिडीकं तु न ना वृक्षाम्लचिञ्चयोः ।
दलाटकः स्वयंजाततिले च करिकेसरे ॥ ६२ ॥
;p{0007}
शिरीषे गैरिके कुन्दे ना फणिज्जे तु योषिति ।
पिण्डीतको मरुबके तगरे मदनद्रुमे ॥ ६३ ॥
पुण्डरीकं सिताम्भोजे बालुकाख्यविषान्तरे ।
सहकारफले ना तु दमने शालिभिद्यपि ॥ ६४ ॥
भण्डीरिका लोहितायां तण्डुलीयकभिद्यपि ।
भिरिण्टिका पयस्याभित्काकणन्त्योश्च योषिति ॥ ६५ ॥
मरुबकः पुष्पभेदे करघाटफणिज्जयोः ।
मयूरकः शैखरिके शिखिग्रीवेऽपि दीपके ॥ ६६ ॥
मधूलकोऽजातमद्ये दीर्घपत्रे मधूलिका ।
निःशूकदीर्घगोधूमाम्भोजामधुरसासु च ॥ ६७ ॥
मुरङ्गिका काकनासादेवश्रेणीसुभञ्जने ।
मृणालकं वीरतरे पद्मनाले वितुन्नकम् ॥ ६८ ॥
कुस्तुम्बरी भद्रमुस्तविष्बक्पर्णीमयूरके ।
विषाणिका मेषशृङ्गीकाकोलीकर्कटाह्वये ॥ ६९ ॥
वृषे तु ना शीतपाकी बलारक्तिकयोः स्त्रियाम् ।
सोमवल्कः कटुफले कदरे घृतपूरके ॥ ७० ॥
सौगन्धिकं तु रुचके कल्हारे सूपधूपने ।
देवजग्धे पद्मरागे क्लीबे लेलीतके पुमान् ॥ ७१ ॥
;v{कपं}
अथेक्षुवालिका काशक्षुरके चेक्षुभिद्यपि ।
स्यात्कृमिकण्टकं चित्राविडङ्गोदुम्बरेषु च ॥ ७२ ॥
भवेज्जलकरङ्कस्तु पुटोदकफलेऽम्बुदे ।
कम्बौ जललतायां च पुंस्यथ प्रतिविष्णुकः ॥ ७३ ॥
;p{0008}
क्षीरिण्यां मुचकुन्देऽपि स्यादथ व्रीहिराजकः ।
कङ्गुधान्ये च चीनाकधान्ये स्याच्छतपर्वकः ॥ ७४ ॥
वेणाविक्षुभिदि स्त्री तु षड्ग्रन्थानीलदूर्वयोः ।
स्वादुकण्टक इत्येष क्षुरे कोल्यां विकङ्कते ॥ ७५ ॥
स्याद्धेमपुष्पिका यूथ्यां चम्पके हेमपुष्पकः ।
;v{कषट्}
प्रावृषायणिका यूथीकण्डूराजटिलासु च ॥ ७६ ॥
मुखशोधनकं भव्ये नागवल्लीदले लवे ।
मुखमण्डनको धूम्रवर्णे च तिलकद्रुमे ॥ ७७ ॥
हिङ्गुनिर्यासकः पारिभद्रे क्लीबं तु हिङ्गुनि ।
;c{इति कान्ताः ।}
;k{खान्ताः}
;v{खद्विः}
शङ्खोऽस्त्रियां नखे कम्बौ शिखमांसीविशल्ययोः ॥ ७८ ॥
सुखमृद्धौ च वृद्धौ च वालके च नपुंसकम् ।
;v{खच}
अग्निशिखा कलिकार्यामग्निशिखं कुङ्कुमे कुसुम्भे च ॥ ७९ ॥
अग्निमुखी न क्लीबं भल्लाते स्त्री सुगर्भपातिन्याम् ।
इन्दुलेखा सोमलतागुडूचीवाकुचीषु च ॥ ८० ॥
नन्दीमुखी तु कर्मास्यां स्वल्पगोधूमभिद्यपि ।
;c{इति खान्ताः ।}
;k{गान्ताः}
;v{गद्विः}
तुङ्गी निशा बर्बरयोस्तुङ्गं पद्मस्य केसरे ॥ ८१ ॥
तुङ्गा पवित्रपत्रायां तुङ्गश्चोचे च केसरे ।
नागस्ताले भद्रमुस्ते पुन्नागे नागकेसरे ॥ ८२ ॥
नागा पुत्रजनन्यां च नागं सीसकरङ्गयोः ।
पिङ्गं तु वालके पिङ्गी शम्या पिङ्गा तु रामठे ॥ ८३ ॥
रोचनायां हरिद्रायां पूगः क्रमुकतूदयोः ।
भृङ्गं नखे त्वचायां भृङ्गो भृङ्गारके मार्गः ॥ ८४ ॥
आघाटे मृगनाभौ युगं तु ऋद्धौ च वृद्धौ च ।
वङ्गं सीसके रङ्गे वङ्गस्तु वयनीफले ॥ ८५ ॥
;p{0009}
वार्ताकेऽप्यथ वेगस्तु महाकालफलेऽपि च ।
मेघनादेऽथ शृङ्गी स्यादाम्रातवटपिप्पले ॥ ८६ ॥
पर्कट्यां चाथ शृङ्गो ना भूस्तृणे जीवकेऽस्त्रियाम् ।
विषर्षभशिवामेषशृङ्गीकर्कटकीषु च ॥ ८७ ॥
;v{गत्रिः}
कलिङ्गो लाङ्गलो गौरे कुटजे तद्यवे त्रिषु ।
कालिङ्गी राजकर्कट्यां भूमिकर्कारुकेऽस्त्रियाम् ॥ ८८ ॥
कुरङ्गी मुद्गपर्णी स्यात् कुरङ्गो मदनद्रुमे ।
चक्राङ्गी कटुरोहिण्यां मञ्जिष्टायामपि स्त्रियाम् ॥ ८९ ॥
त्रिवर्गस्तु विजाते स्यात्त्रिफलायां कटुत्रिके ।
द्विजाङ्गी कटुकातुम्ब्योर्नारङ्गः पिप्पलीरसे ॥ ९० ॥
नागरङ्गोपि पत्राङ्गं पद्मके रक्तचन्दने ।
भूर्जे परागः सुमनोरेणुः पर्पटचन्दने ॥ ९१ ॥
पतङ्गः शालिभेदेऽर्के क्लीबं पत्तूरसूतयोः ।
प्रियङ्गुः पिप्पलीकङ्गुराजिकाफलिनीषु च ॥ ९२ ॥
पुन्नागः पाटलापुष्पजातीफलसितोत्पले ।
वराङ्गं त्वचि कङ्कुष्टे वराङ्गी मूषिकाभिदि ॥ ९३ ॥
मुरङ्ग्युपोदकाकाकामूर्वाशोभाञ्जनेषु च ।
यज्ञाङ्गः किंशुके दर्भे तिलोदुम्बरपिप्पले ॥ ९४ ॥
यवे सक्तुफलायां च बालपत्रेऽपि सर्पिषि ।
रक्ताङ्गो रञ्जने चित्रे रक्ताङ्गा विद्रुमेऽसृजि ॥ ९५ ॥
रक्ताङ्गी जीवनीजिङ्ग्यो रथाङ्गं नेमियोग्ययोः ।
समङ्गा रक्तपादायां बलामञ्जिष्टयोरपि ॥ ९६ ॥
;v{गच}
अजशृङ्गी कर्कटकीमेषशृङ्ग्योश्च योषिति ।
;c{इति गान्ताः ।}
;k{घान्ताः}
;v{घद्विः}
लघु लोहे चलामज्जे स्पृक्कायां तु लघुः स्त्रियाम् ॥ ९७ ॥
;p{0010}
;v{घत्रिः}
अमोघा विजया कालवृन्तिका चित्रतण्डुले ।
;c{इति घान्ताः ।}
;k{चान्ताः}
;v{चद्विः}
कचं तूदीच्ये कर्पासे चुञ्चुर्ना सितिवारके ॥ ९८ ॥
चुञ्चु शाके वर्धमाने चोचं त्वचि गुडत्वचि ।
दाक्षिणात्यफले तालफले च नवनीतके ॥ ९९ ॥
चोचो माणवके मोचः पिच्छायां च घनच्छदे ।
मोचा तु शल्लकीरम्भानीलपुष्पीचिरायुषि ॥ १०० ॥
;v{चत्रिः}
कवचः पर्पटे नन्दिपादपे गूढपत्रके ।
त्रकचो गूढपत्रे स्यात्क्रकचा तु हलीमके ॥ १०१ ॥
निकोचोऽङ्कोटके मुस्ते मरिचं क्लीबमूषणे ।
पुंसि जम्बीरशाके स्यान्मारीचं तीक्ष्णकोलयोः ॥ १०२ ॥
;v{चच}
उपकुञ्ची राजिकायां क्षुद्रैलाकृष्णजीरयोः ।
तनुत्वगरणौ रोध्रे बृहत्वक् भूर्जपर्णयोः ॥ १०३ ॥
हिलमोची जलब्रह्म्यां मूलकाशोकवास्तुके ।
;c{इति चान्ताः ।}
;k{छान्ताः}
;v{छद्विः}
कच्छा शबरकन्दे च कच्छः कान्तालकद्रुमे ॥ १०४ ॥
पिच्छा भक्तस्य भण्डे च मोचाशाल्मलिवेष्टयोः ।
;c{इति छान्ताः ।}
;k{जान्ताः}
;v{जद्विः}
अब्जं शङ्खेऽस्त्रियां ना तु निचुले क्लीबमम्बुजे ॥ १०५ ॥
कुब्जस्तरण्यामाघाटे द्विजा कौत्यां च बर्बरे ।
पिजा तूले हरिद्रायां फञ्जी पद्माविशाल्ययोः ॥ १०६ ॥
रजः परागे रेणौ च लाजः स्यादार्द्रतण्डुले ।
नपुंसकमुशीरेऽथ स्त्रियां पुं भूम्नि चक्षते ॥ १०७ ॥
सर्जोऽश्वकर्णकण्डूरा हस्तिपिप्पलिकासने ।
;v{जत्रिः}
अम्बुजो निचुले पुंसि कमले क्लीबमद्रिजम् ॥ १०८ ॥
;p{0011}
पलिते शैलनिर्यासे करञ्जं घृतपूरके ।
नखे च कारुजीधातौ केसरे तिलभिद्यपि ॥ १०९ ॥
काम्बोजः श्वेतखदिरे पुन्नागे सोमवल्कले ।
काम्बोजी पाण्डुराहिङ्गुपर्णीचूडामणिष्वपि ॥ ११० ॥
गिरिजं त्वमले लोहे शिलाजतुनि गैरिके ।
गिरिजा मातुलुङ्ग्यां च जलजं शङ्खपद्मयोः ॥ १११ ॥
नीरजं कमले कुष्टे वनजोऽन्धकमुस्तयोः ।
क्लीबं गदेऽम्बुजे स्त्री तु मुद्गपर्ण्यश्वगन्धयोः ॥ ११२ ॥
शिलाजमिन्द्रजतुनि शैलेये स्त्री शिलात्वचि ।
;v{जच}
क्षीराब्धिजं स्यात्सामुद्रलवणे मौक्तिकेऽपि च ॥ ११३ ॥
काश्मीरजा विषायां क्लीबं कुष्टे च पुष्करे धीरे ।
तृणराजो गुडवृक्षे मोचायां कत्तृणे ताले ॥ ११४ ॥
रसराजः स्वादुरसे पारदे च रसाञ्जने ।
;v{जपं}
अक्षिभेषजशब्दो ना पुष्पकासीसरोध्रयोः ॥ ११५ ॥
मुनिभेषजः स्वादुरसे पारदे च रसाञ्जने ।
;c{इति जान्ताः ।}
;k{टान्ताः}
;v{टद्विः}
कटुर्लतासुरीकट्वीप्रियङ्गुविजयावहे ॥ ११६ ॥
ज्योतिष्मत्यां काकमात्यामथ त्रिकटुके कटु ।
कुटो हुतभुजि स्त्री तु गन्धकुट्यां कुटी कुटिः ॥ ११७ ॥
घृष्टिर्मूलकमूलाभे पुमान् स्त्री तु विषोदरे ।
घोण्टा तु मदने पूगवृक्षे च बदरीभिदि ॥ ११८ ॥
जटी प्लक्षे गर्दभाण्डेऽथो मूले नलदे जटा ।
झिण्टी सैरेयके बाणाबदरीमोदकीषु च ॥ ११९ ॥
;p{0012}
त्रुटिरेलाकट्फलयोर्नटस्तु नटमण्डने ।
नडेऽशोके नटं वन्ये नलीनीलिकयोर्नटी ॥ १२० ॥
पटुः पुंसि पटोले स्त्री छत्रायां लवणे पटु ।
पट्टिः स्त्री कृष्णवृन्तायां पट्टी लाक्षाप्रसादने ॥ १२१ ॥
वटो वराटे न्यग्रोधे यष्टी क्लीतकपद्मयोः ।
रिष्टः कुष्टे फेनिले च विटोऽब्जे लवणे रिमे ॥ १२२ ॥
शटी पुनर्नवाभेदगन्धमूलामयूरके ।
;v{टत्रिः}
अरिष्टो लसुने निम्बे रिष्टेऽरिष्टं तु गोरसे ॥ १२३ ॥
स्त्रियां नागबलाकट्व्योर्मद्यभेदे तु ना स्त्रियाम् ।
उच्चटा श्वेतगुञ्जायां भूधात्रीछत्रमुस्तयोः ॥ १२४ ॥
करटी कुसुम्भेऽक्लीबं पुंसि बिल्वकरीरयोः ।
कञ्चटं तोयपिप्पल्यां तण्डुलीयकभिद्यपि ॥ १२५ ॥
कर्कोटी स्याद्देवताडकर्कशच्छदयोरपि ।
कर्कटी बीजपेश्यां स्यादिर्वारौ शाल्मलीफले ॥ १२६ ॥
कर्कटा च कुलीरायां कर्कटं मृगलिण्डके ।
करहाटे कर्कटः स्यात्कुक्कुटः शितिवारके ॥ १२७ ॥
गूढपत्रे कुक्कुटी च काकणन्तीरसोनयोः ।
कन्दभेदे च लट्वायां मोचायामश्मभिद्यपि ॥ १२८ ॥
कुरण्टी शीर्षमञ्जार्यां कुरण्टः किङ्किरातके ।
कुनटी मनःशिलायां नेपाल्यां च वितुन्नके ॥ १२९ ॥
चर्पटः पर्पटेऽपि स्यात् पिष्टभेदेऽपि चर्पटी ।
त्रिकण्टस्त्रिकटश्चापि शृङ्गाटे गोक्षुरेऽपि च ॥ १३० ॥
त्रिपुटैलामल्लिकयोस्त्रिवृताबृहदेलयोः ।
सतीनके तु चणके त्रिपुटश्चाथ पर्कटी ॥ १३१ ॥
;p{0013}
पूगादिनूतनफले प्लक्षपिप्पलभेदयोः ।
पर्पटी जतुकृष्णायां रजःपिष्ठभिदोर्द्वयोः ॥ १३२ ॥
मर्कटी शूकशिम्बायां चक्राङ्ग्यां करजान्तरे ।
अपामार्गस्य भेदे च धान्यभेदे तु मर्कटः ॥ १३३ ॥
मार्कटो राजकर्कट्याः प्राचीनामलकस्य च ।
बीजे गवेधुकायाश्च फले पुंस्यथ मोरटम् ॥ १३४ ॥
सप्तरात्रात्परं क्षीरेऽङ्कोटपुष्पेक्षुमूलयोः ।
मोरटा पीलुपर्ण्यां च मोवाटः कृष्णजीरके ॥ १३५ ॥
चन्दने कदलीगर्भे शलाटुः शिवबिल्वयोः ।
शार्ङ्गष्टा काकणन्त्यां च काकमाचीकरञ्जयोः ॥ १३६ ॥
;v{टच}
करहाटः पद्मकन्दे पिण्डितेऽथ कुटन्नटम् ।
कैवर्तीमुस्तके जिह्मे शालूके वा कुटन्नटः ॥ १३७ ॥
गोपघोण्टः पूगफले विकङ्कतमहीरुहे ।
यवनेष्टः पारिभद्रे लशुने वृत्तमूलके ॥ १३८ ॥
खर्जूर्यां मरिचे चाथो यवनेष्टं च सीसके ।
विषमुष्टिर्महानिम्बे क्षुद्रमुष्टिः कपीलुनि ॥ १३९ ॥
सिंहच्छटा तु पुन्नागकेसरे नागकेसरे ।
;c{इति टान्ताः ।}
;k{ठान्ताः}
;v{ठद्विः}
काष्ठा दारुहरिद्रायां काष्ठं सामान्यदारुणि ॥ १४० ॥
कुष्ठं तु न द्वयोः पारिभाव्ये रामतृणे पुमान् ।
शठस्तून्मत्ततगरशङ्खाह्वाकुङ्कुमेषु च ॥ १४१ ॥
;p{0014}
;v{ठत्रिः}
अम्बष्ठा माचिकापाठाचाङ्गेरीयूथिकासु च ।
रामठं हिङ्गुनि स्त्री तु पिण्डायां ना समष्टिले ॥ १४२ ॥
;v{ठच}
दन्तशठः करमर्दे जम्भीले नागरङ्गेऽपि ।
भव्ये ग्राहिणि योषिति चिञ्चायामम्लवाटिकायां च ॥ १४३ ॥
पूतिकाष्ठं तु सरले देवदारुणि चाद्वयोः ।
शाकश्रेष्ठाऽनुजीवन्त्यां शाकश्रेष्ठं तु वास्तुके ॥ १४४ ॥
;c{इति ठान्ताः ।}
;k{डान्ताः}
;v{डद्विः}
क्ष्वेडा वंशशलाकायामथ पुंसि हलाहले ।
लोहितार्के पर्णफले क्लीबं च कृतवेधने ॥ १४५ ॥
खण्डः स्यादिक्षुविकृतौ विश्वदेव्यां तु योषिति ।
गुडः फाणौ गुडा हारहूरायां वज्रकण्टके ॥ १४६ ॥
चण्डा घोषाचोरपुष्प्योर्द्रावन्त्यां क्रोधमूर्च्छिते ।
यवान्यां गन्धमांस्यां च तिन्तिण्यां तु द्विलिङ्गभाक् ॥ १४७ ॥
पिण्डं लोहे बले पिण्डो जयापुष्पे च सिल्हके ।
पिण्ड्यलाबूतगरयोः पिण्डा खर्जूवरानिशि ॥ १४८ ॥
पृथ्व्यां च भण्डी जिङ्ग्यां ना कूष्माण्डे कर्कटीभिदि ।
मण्डोरुवावसिक्थान्नरसे क्लीबं तु मस्तुनि ॥ १४९ ॥
आमलक्यां स्त्रियां शौण्डी पिप्पल्यां त्रिकेऽपि च ।
;v{डत्रिः}
एरण्डा मूषिकाह्वायां पुंसि तूत्तानपत्रके ॥ १५० ॥
द्राविडमिति बिडलवणे स्त्रियां त्रुटौ ना तु कर्चूरे ।
निर्गुण्डीन्द्रसुरायां करहाटे सिन्दुके च शेफाल्याम् ॥ १५१ ॥
मत्स्याण्डी गण्डदूर्वायां संशृतार्धमलेक्षवे ।
;v{डच}
दीर्घदण्डस्तु गन्धर्वहस्तके च द्रुमोत्पले ॥ १५२ ॥
;c{इति डान्ताः}
;p{0015}
;k{णान्ताः}
;v{णद्विः}
कणो ना सूक्ष्मधान्यांशे पिप्पलीजीरयोर्द्वयोः ।
कृष्णं मरीचे लोहे स्त्री नीलीद्राक्षाकणासु च ॥ १५३ ॥
तीक्ष्णं मरीचे काकोलमूलकक्षारमुष्कके ।
समुद्रलवणे क्लीबं पुंसि तु क्षवकाभिधे ॥ १५४ ॥
पर्णं पलाशे पर्णस्तु सप्तपर्णे समिद्वरे ।
पर्ण्युग्रगन्धाशम्पाकमहाक्लीतनिकासु च ॥ १५५ ॥
बाणा द्वयोर्नीलटिण्ट्यां बाण इत्कटके पुमान् ।
वेणुरिक्षौ च वंशे च शोणः टिण्टो हविर्भुजि ॥ १५६ ॥
;v{णत्रिः}
अरुणातिविषायां च हेमायां त्रिवृताभिधे ।
अलंबुषारक्तपादीषड्ग्रन्थासु च योषिति ॥ १५७ ॥
उषणोषणे कणायामूषणमुषणं च मारीचे ।
अथ कत्तृणं हलीमे हठे किरातेऽपि रामकर्पूरे ॥ १५८ ॥
जरणो रुचके कृष्णे जीरे क्लीबं तु हिङ्गुनि ।
तरुणं च स्त्रियां कुब्जपुष्पे पञ्चाङ्गुले पुमान् ॥ १५९ ॥
पूरणं पिष्टभेदे च पूरणी शाल्मलीद्रुमे ।
वारुणी गण्डदूर्वायां विशालाश्वेतयोरपि ॥ १६० ॥
ब्राह्मणी ब्रह्मचारिण्यां फञ्जीमोहनयोरपि ।
रिङ्गिणी मृगगन्धायां कण्टकार्यां च योषिति ॥ १६१ ॥
रोहणश्चन्दने कूटशाल्मलौ गोमयप्रिये ।
विषाणी मेदुरकूर्चपर्ण्योः कुष्टे तु न द्वयोः ॥ १६२ ॥
श्रावणी श्रवणे मुण्ड्यां जटामांस्यां सुदर्शने ।
श्रीपर्णी तु हठे मुद्यां सप्तपर्णे तु कट्फले ॥ १६३ ॥
;p{0016}
कुम्भ्यां च शाल्मलौ क्लीबं पुण्डरीकाग्निमन्थयोः ।
सरणीकुन्दसारण्योः सुषेणा त्रिवृताभिदि ॥ १६४ ॥
पुंस्याविग्ने च वानीरे सुपर्णः कृतमालके ।
सुपर्णा कमलिन्यां च सुपर्णी पर्णसौम्ययोः ॥ १६५ ॥
सुवर्णा जोङ्गके क्लीबं काञ्चने हरिचन्दने ।
हरेणुः स्त्री रेणुकायां स तु पुंसि सतीनके ॥ १६६ ॥
;v{णच}
चारुपर्णी भद्रपर्ण्यां चारुपर्णो मुनिप्रिये ।
जीर्णपर्णस्तु खर्जूरीपादपे पिचुमर्दके ॥ १६७ ॥
तिलपर्णी तु कुन्तल्यां बर्बरे चन्दनेऽपि च ।
तैलपर्णी मलयजे सिल्हश्रीवासयोरपि ॥ १६८ ॥
पीलुपर्णी तु बिम्बायां मूर्वायां क्षीरमोरटे ।
पृथक्पर्णी स्निग्धपर्ण्यां पृष्टिपर्ण्यां यवासके ॥ १६९ ॥
मधुपर्ण्यमृताम्भोजाकाश्मरीनीलिनीषु च ।
रक्तरेणुस्तु सिन्दूरे पलाशस्य च कोरके ॥ १७० ॥
शतपर्णस्तु सुपर्णे शतपर्णी मस्त्यपित्तायाम् ।
शुकपर्णं स्थौणेये मोचायां ग्रन्थिपर्णे च ॥ १७१ ॥
स्निग्धपर्णी सिंहपुच्छ्यां मूर्व्यां पुंसि तु पिप्पले ।
सुनिषणश्चतुःपत्रसितिवारकयोः पुमान् ॥ १७२ ॥
सूर्यपर्णी मुद्गपर्ण्यां माषपर्ण्यामपि स्त्रियाम् ।
हस्तिकर्णो ब्रह्मवृक्षे हस्तिकर्णी तु चन्दने ॥ १७३ ॥
;p{0017}
हस्तिकर्णं कररुहे रक्तैरण्डे तु न स्त्रियाम् ।
हस्तिपर्णो वर्धमानगुह्यबीजकयोः पुमान् ॥ १७४ ॥
स्त्रियां धामार्गवे क्षीरमोरटे कर्कटीभिदि ।
;v{णपं}
मण्डूकपर्णः श्योनाकेऽप्यरलौ च कपीतने ॥ १७५ ॥
मण्डूकपर्णी मञ्जिष्टाब्राह्मीगोजिह्विकासु च ।
लोमशपर्णी प्रोक्ता गरागरीमाषपर्ण्योश्च ॥ १७६ ॥
;c{इति णान्ताः ।}
;k{तान्ताः}
;v{तद्विः}
कान्ता प्रियङ्गौ लोहे ना कुन्तः पुंसि गवेधुके ।
कुन्ती च गन्धवीरायां रेणुकायां पलङ्कषे ॥ १७७ ॥
कृत्तिर्भूर्जे त्वचायां स्त्री घृतमाज्ये जलेऽपि च ।
जातिर्जातीफले धात्र्यां मालत्यां रक्तचूर्णके ॥ १७८ ॥
तिक्तं रजसि कठिल्ले भूनिम्बे चापि तिक्ता तु ।
काण्डरुहा कटुतुम्बीकट्वीकाकाकणन्तीषु ॥ १७९ ॥
तेजोवती करञ्ज्यो रक्तो ना भल्लके दृढस्कन्धे ।
धातुः शिलादौ श्लेश्मादौ रसादौ गैरिकेऽस्थ्नि च ॥ १८० ॥
धूर्तं तु खण्डलवणे धूर्तो धुस्तूरचण्डयोः ।
नतः कुटन्नटे पुंसि क्लीबं कालानुसार्यके ॥ १८१ ॥
पीता तेजोवतीदार्वीरजनीरोचनासु च ।
रक्तो रोहिणि कम्पिल्ले रक्तं हिङ्गुलताम्रयोः ॥ १८२ ॥
प्राचीनामलके धीरे वसन्तोत्सवमण्डने ।
रक्ताङ्ग्यां तु स्त्रियां रीतिर्लोहकिट्टारकूटयोः ॥ १८३ ॥
लता ज्योतिष्मतीस्पृक्कालताकस्तूरिकासु च ।
दूर्वायां च प्रियङ्गौ च माधव्यां च नखेऽपि च ॥ १८४ ॥
;p{0018}
शिता सिता चोपलायां क्लीबे तु श्वेतचन्दने ।
शीतं मलयजे रूप्ये जलकुम्भ्यामथास्त्रियाम् ॥ १८५ ॥
वानीरे बहुवारे च शुक्तिः शङ्खे नखेऽपि च ।
श्वेता सिता वचाशङ्खाविदारीपाटलाभिदि ॥ १८६ ॥
गवादन्यामथ क्लीबं रूप्ये च हरिचन्दने ।
;v{तत्रिः}
अमृतं त्वक्षदुग्धाम्बुसुधाकाकोलसर्पिषि ॥ १८७ ॥
द्राक्षाकृष्णाभयाधात्रीछिन्नाकुल्यासु चामृता ।
अनन्तः पिप्पलेऽनन्ता दूर्वापथ्याकणासु च ॥ १८८ ॥
दन्ती दुरालभाधात्रीछिन्नाकर्पासिकास्वपि ।
विशल्यायां च गोप्यां च श्योनाके तगरेऽपि च ॥ १८९ ॥
आस्फोतोऽर्के द्वयोः स्त्री तु श्यामायां मल्लिकाभिदि ।
श्वेतायां कोविदारे तु नोन्मत्तः कनकेऽसने ॥ १९० ॥
मुचकुन्दे च कापोतं रुचके नेत्रभूषणे ।
जीवन्ती तु शमीजीवाछिन्नावन्दाभयाभिदि ॥ १९१ ॥
जीवन्तो रक्तमाषे स्यात् जीमूते मुस्तघोषयोः ।
त्रिवृतः स्नेहभेदे स्यात्त्रिवृता त्वरुणाभिदि ॥ १९२ ॥
द्रवन्ती दन्तिकाभेदरुदन्तीरोदनीषु च ।
पार्वती जीवनीयायां शल्लक्यामपि योषिति ॥ १९३ ॥
बृहती महतीक्षुद्राकलशीराष्ट्रिकास्वपि ।
मालत्यग्निशिखापाठावायसीसुमनासु च ॥ १९४ ॥
रोहितं कुङ्कुमे क्लीबं पुंसि रोहिणि रोहितः ।
लोहितं कुङ्कुमे रक्तचन्दने च कुचन्दने ॥ १९५ ॥
;p{0019}
वासन्ती प्रहसन्यां माधव्यां बालपुष्पायाम् ।
कुम्भ्यामथ वासन्तः श्रीमदशोकाक्षमुद्गचूतेषु ॥ १९६ ॥
श्रीमद्रक्ते स्त्रियां मुण्ड्यां मल्ल्यां नाश्वत्थरेचिनोः ।
सुव्रता महिलाह्वायां मल्लिकायां च तद्भिदि ॥ १९७ ॥
;v{तच}
अतिमुक्तस्तु माधव्यां कालस्कन्धे रथद्रुमे ।
अंशुमान् भास्करे शालिपर्ण्यामंशुमती मता ॥ १९८ ॥
ऋष्यप्रोक्ता शतावर्यां शूकशिम्ब्यां बलाभिदि ।
ऐरावतो नागरङ्गद्रुमेऽपि लकुचद्रुमे ॥ १९९ ॥
कलधौतं सुवर्णे स्याद्रजतेऽपि नपुंसकम् ।
कृष्णवृन्ता माषपर्णीकाश्मरीपाटलासु च ॥ २०० ॥
गारुत्मतं मरकते गरुडोद्गारकेऽपि च ।
चन्द्रकान्तो मणेर्भेदे चन्द्रकान्तं तु कैरवे ॥ २०१ ॥
ज्योतिष्मती काकजङ्घाकङ्गुणिक्योरपि स्मृता ।
तेजोवती वचातेजःपत्रीज्योतिष्मतीषु च ॥ २०२ ॥
नदीकान्तः पुमान् सिन्दुवारके हिज्जलेऽपि च ।
नदीकान्ता काकमाचीजम्बूभिद्वायसीषु च ॥ २०३ ॥
नन्द्यावर्तो नते बर्हिशिखायां वेतसेऽपि च ।
नागदन्ती मूषिकाह्वादन्तीन्द्राह्वाकुरूढके ॥ २०४ ॥
अथ प्रव्रजिता भूतजटायां भूकदम्बके ।
पारिजातस्तु मन्दारे पारिभद्रे सुरद्रुमे ॥ २०५ ॥
पारावती श्यामले ना जम्भीले कपितिन्दुके ।
अथ पीतरक्त उदितो बाल्हीके पद्मके कुसुम्भे च ॥ २०६ ॥
;p{0020}
मदयन्ती मदनीयाप्रमोदिनीबालपुष्पासु ।
वरतिक्ता पापचेल्यां ना त्वागस्त्ये च पर्पटे ॥ २०७ ॥
वनस्पतिर्ना द्रुमात्रे विनापुष्पं फलिद्रुमे ।
व्याधिघातः पुमानारग्वधे च जलवेतसे ॥ २०८ ॥
विष्णुक्रान्ता नीलपुष्पीकटभ्यामलकीभिदि ।
विकङ्कता मता चातिबलायां ना स्रुवोद्रुमे ॥ २०९ ॥
शतक्रतुर्मतः श्वेतकरवीरे च वत्सके ।
समुद्रान्ता तु कर्पास्यां स्पृक्कायां च यवासके ॥ २१० ॥
सूर्यभक्तो बन्धुजीवे रविवल्ल्यां तु योषिति ।
हैमवत्यतसीपथ्याहेमक्षीरवचासु च ॥ २११ ॥
;v{तपं}
अपराजिता तु कटभीशणपर्णीसूक्ष्मपत्रासु ।
कथिता वसन्तदूतश्चूते स्त्री माधवीकुम्भ्योः ॥ २१२ ॥
द्विजकुत्सितः पलाण्डौ रसोनकन्दे च बहुवारे ।
;c{इति तान्ताः ।}
;k{थान्ताः}
;v{थद्विः}
ग्रन्थिः स्यात्पिप्पलीमूले ग्रन्थिपर्णे तु नो नरि ॥ २१३ ॥
तुत्थं स्यादमृतासङ्गे नीलीबालैलयोः स्त्रियाम् ।
पार्था मार्तण्डभक्तायां पार्थस्त्वर्जुनपादपे ॥ २१४ ॥
पृथुः स्त्रियां च त्वक्पत्रीकारवीकृष्णजीरके ।
सिक्थो भक्तपुलाके स्यान्मधूच्छिष्टे तु न द्वयोः ॥ २१५ ॥
;v{थत्रिः}
अथाव्यथा हरीतक्यां चारट्यामपि भिक्षुके ।
अश्वत्थः पिप्पलप्लक्षवटे क्लीबं प्रजाहिते ॥ २१६ ॥
कायस्थामलकीछिन्नाप्रमथ्यातुलसीषु च ।
गोग्रन्थिर्ना करीषे स्यादपि गोजिह्विकौषधौ ॥ २१७ ॥
वयःस्थामलकीसोमवल्लरीकुण्डलीषु च ।
सूक्ष्मैलायां च काकोल्यां हरीतक्यां च शाल्मलौ ॥ २१८ ॥
;p{0021}
षड्ग्रन्था तु वचाशट्योः षड्ग्रन्थः करजान्तरे ।
;v{थच}
वानप्रस्थो मधुष्ठीलयज्ञपादपयोर्नरि ॥ २१९ ॥
;c{इति थान्ताः ।}
;k{दान्ताः}
;v{दद्विः}
कन्दो ना मुस्तके न स्त्री शूरणासस्यमूलयोः ।
कुन्दं माघ्येऽस्त्रियां कुन्दः कुन्दरौ ना छदः पुमान् ॥ २२० ॥
ग्रन्थिपर्णे तमालेऽपि मदो मार्गे च शीधुनि ।
मदा तु शीधुपुष्पायां शादो जम्बालशष्पयोः ॥ २२१ ॥
;v{दत्रिः}
इङ्गुदी तापसतरौ द्वयोः स्त्री श्लीपदापहे ।
औद्भिदं क्षारतोयोत्थलवणे नगभिद्यपि ॥ २२२ ॥
क्षणदा तु हरिद्रायां क्षणदः सर्वतोमुखे ।
कुमुदं कैरवे पद्मे कुम्भीकट्फलयोः स्त्रियाम् ॥ २२३ ॥
दरदः पारदे चूर्णपारदे विषभिद्यपि ।
नलदं स्यात्पुष्परसोशीरमांसीषु न द्वयोः ॥ २२४ ॥
पालिन्दी त्रिवृताभार्ग्योः प्राणिदा वृद्धिपथ्ययोः ।
वरदादित्यभक्तायां सूकरीहयगन्धयोः ॥ २२५ ॥
माकन्दस्तु रसाले स्यान्माकन्धामलकीफले ।
विषदा क्षुद्रभण्टाकीविदारीलवलीषु च ॥ २२६ ॥
विशदं पुष्पकासीसे केतके चाथ शारदी ।
शारिवातोयपिप्पल्योरक्लीबं विषमच्छदे ॥ २२७ ॥
शरदो मुस्तके मुद्गे काशे ब्राह्म्यां तु शारदा ।
;v{दच}
कटुकन्दो गृष्टिकन्दे पलाण्डौ च महौषधे ॥ २२८ ॥
कुरुविन्दोऽष्ठकुल्माषमाणिक्यव्रीहिभित्सु च ।
क्लीबं तु काचलवणे रक्तपर्णे च हिङ्गुले ॥ २२९ ॥
अथ कोकनदं रक्तकुमुदे रक्तपङ्कजे ।
खरच्छदो महापत्रे पटोले रक्तबिन्दुके ॥ २३० ॥
;p{0022}
गोधापदी तालपत्र्यां हंसपद्यां च योषिति ।
महाकन्दः शृङ्गवेरे रसोने शालनक्षमे ॥ २३१ ॥
माणके मूलके स्त्री तु विदारीकन्दरम्भयोः ।
सप्तच्छदं सप्तपर्णे भेदे विचिकिलस्य च ॥ २३२ ॥
;v{दष}
पारावतपदी काकानलीज्योतिष्मतीषु च ।
;c{इति दान्ताः ।}
;k{धान्ताः}
;v{धद्विः}
गन्धो लेलीतके कुष्टे दधि स्याच्छ्रीनिवासके ॥ २३३ ॥
क्षीरस्य चोत्तरावस्थाभावे दुग्धं तु जीवने ।
क्षीराविकायां दुग्धी स्यात् मधुः पुण्ड्रमधूकयोः ॥ २३४ ॥
मधु पुष्परसक्षौद्रमद्यक्षीराविकासु च ।
जीवन्त्यां तु स्त्रियां राधा श्रीफले च विषोदरे ॥ २३५ ॥
वधूः शटी माल्यवतीगोपकन्याप्रियङ्गुषु ।
सुधा गङ्गेष्टिकामूर्वाचूर्णानिस्तृंशपत्रके ॥ २३६ ॥
;v{धत्रिः}
न्यग्रोधस्तु वटे शम्यां मोहनैरण्डयोः स्त्रियाम् ।
मागधो जीरके स्त्री तु गृष्टियूथीकणासु च ॥ २३७ ॥
सुगन्धि क्लीबं क्षीरे स्यात्तथा च हरिवालुके ।
;v{धच}
इक्षुगन्धो कोकिलाक्षे क्रोष्ट्यां काशे च गोक्षुरे ॥ २३८ ॥
इक्षुगन्धः सुगन्धौ स्यात्त्रिषु क्लीबं तु वालुके ।
उग्रगन्धाजमोदायां वचायां क्षुद्विबोधने ॥ २३९ ॥
कालस्कन्धः सारतिन्दुतमाले जीवकद्रुमे ।
तीक्ष्णगन्धोऽवदंशेऽथ वचाराजिकयोः स्त्रियाम् ॥ २४० ॥
परिव्याधः कर्णिकारे निचुले चतुरङ्गुले ।
महौषधं शृङ्गवेरे लशुने विश्वभेषजे ॥ २४१ ॥
विषायां च विषे स्त्री तु मत्स्याक्षीमत्स्यपित्तयोः ।
हृद्यगन्धं च रुचके ना तु बिल्वाम्रजीरके ॥ २४२ ॥
;c{इति धान्ताः ।}
;k{नान्ताः}
अग्निर्भल्लातके चित्रे घनो मुस्ते घनं त्वचि ।
ज्योत्स्नी पटोलिकायां स्याज्ज्योत्स्ना श्यामलघोषयोः ॥ २४३ ॥
;p{0023}
धाना वितुन्नके भृष्टयवाद्यन्ने च सक्तुषु ।
मुनिः पियालदमनागस्त्यकोरककिंशुके ॥ २४४ ॥
कङ्केल्लिमल्ल्योर्मृत्स्ना तु तुवरीमृत्सयोरपि ।
रास्ना च स्याद्भुजङ्गाक्ष्यामेलापर्ण्यामपि स्त्रियाम् ॥ २४५ ॥
वनं प्रस्रवणे नीरे वह्निश्चित्रेऽप्यरुष्करे ।
;v{नत्रिः}
अर्शोघ्नः शूरणे स्त्री तु तालपर्ण्यामथार्जुनः ॥ २४६ ॥
फल्गुने च तृणे क्लीबमञ्जनं तु रसाञ्जने ।
सौवीरेऽप्योदनो न स्त्री भक्ते वाट्यालके स्त्रियाम् ॥ २४७ ॥
कठिनी खट्यां दारुणि कठिना गुडशर्करायां च ।
काञ्चनः काञ्चनारे स्याच्चम्पके नागकेसरे ॥ २४८ ॥
उदुम्बरे च धत्तूरे हरिद्रायां तु काञ्चनी ।
क्लीबेऽब्जकेसरे हेम्नि क्लीतनं क्षौद्रसाह्वये ॥ २४९ ॥
क्लीतना सिंहपुच्छ्यां च नीलिकायां च गृञ्जनः ।
पलाण्डुभेदे लसुने मधुशिग्रौ च पीनसि ॥ २५० ॥
चन्दनोऽस्त्री मलयजे सारिवायां तु चन्दना ।
छर्दनो मदनो निम्बे बिम्बालम्बुषयोरपि ॥ २५१ ॥
जननी जतुकृष्णायां पिशाचीमत्स्यपित्तयोः ।
जन्तुघ्नं हिङ्गुचौहारविडङ्गे ना शुकप्रिये ॥ २५२ ॥
जीवनं प्रस्रवे नीरे जीवनश्चिरजीविनि ।
मेदायां जीवनी सिद्धिवीराजीवासु जीविनी ॥ २५३ ॥
तेजनो ना शरे वेणौ तेजोह्वामूर्वयोः स्त्रियाम् ।
दहनोऽरुष्करे चित्रे धमनो नडनिम्बयोः ॥ २५४ ॥
धमनी निशि नट्यां च धाविनीति कुलीनिशोः ।
पृष्टिपर्ण्यां च नलिनं नडे नाड्यां सरोरुहे ॥ २५५ ॥
;p{0024}
न ना स्त्रियां तु पद्मिन्यां नन्दीप्लक्षे वटे पुमान् ।
पाचनं दशमूल्यादौ हरीतक्यां तु पाचनी ॥ २५६ ॥
प्राचीना घनकट्व्योर्वसन्तदूत्यां च पाठिनः ।
चित्रे पुरे च पिशुनं धीरे पिशुना तु पृक्कायाम् ॥ २५७ ॥
पीतनी रङ्गमालायां पीतनं पीतदारुणि ।
कुङ्कुमे हरिताले च पीतनस्तु कपीतने ॥ २५८ ॥
पूतना तु शिवामांस्योः फलिनी हलिनी स्त्रियोः ।
वाणिनी रजनीदार्वीमञ्जिष्टानीलिकासु च ॥ २५९ ॥
भावनं मन्थके भव्ये भूतघ्नं चित्रतन्दुले ।
सूपधूपनके चाथ भूतघ्नी देवदुन्दुभौ ॥ २६० ॥
वचायां सर्षपे पुंसि मदनो राठधूर्तयोः ।
सिक्थके मदनी मार्गे रजनी नीलिनीनिशोः ॥ २६१ ॥
जन्यां च रञ्जनं रक्ते रञ्जनो रक्तचूर्णके ।
स्त्रुक्निशारोचनानीलिजनीरक्तासु रञ्जनी ॥ २६२ ॥
रसोना विजयायां च रसोनं तु महौषधे ।
रक्षोघ्नी जटिलाचोरपुष्प्योः पुंसि तु सर्षपे ॥ २६३ ॥
सूपधूपनके क्लीबं रेचनो रक्तचूर्णके ।
रेचनी स्त्रुक्त्रिवृद्दोलाभयाह्रासमुकूलके ॥ २६४ ॥
रोचना रोचनश्चापि रक्तकल्हाररोहिणोः ।
जम्भे च शाल्मलौ पुंसि गोः पित्ते रोचनी स्त्रियाम् ॥ २६५ ॥
रोचना चाथ कम्पिल्ले मङ्गल्ये चापि रोचनी ।
रोही रक्ते वटेऽश्वत्थे स्त्री तु कठ्यां च कट्फले ॥ २६६ ॥
;p{0025}
अथ रोदनी त्रिदण्डीगुञ्जानन्तानिकुम्भासु ।
ललना लतात्मगुप्तासर्जे योषित् पियाले ना ॥ २६७ ॥
वितुन्नं वन्यभूधात्रीधानास्वस्तिकशीबले ।
विषघ्नी नाकुलीश्वेतागुडूचीत्रिवृतास्वथ ॥ २६८ ॥
पुंसि मोक्षे शिरीषे च शतघ्नी तु करञ्जके ।
वृश्चिकायां शङ्खिनी तु श्वेतपुन्नागमेध्ययोः ॥ २६९ ॥
श्लेश्मघ्नी मल्लिकाभेदकम्पिल्लकफणिज्जके ।
स्यन्दनं के पुमान्नेमौ सन्तानः कल्पपादपे ॥ २७० ॥
शृतक्षीरोपरिस्त्यानरूपायामपि योषिति ।
सुमनः पुंसि गोधूमे मालत्यां सुमना स्त्रियाम् ॥ २७१ ॥
;v{नच}
कपीतनो गर्दभाण्डेऽऽम्राताश्वत्थशुकप्रिये ।
कुचन्दनं च पतङ्गे रक्ते निर्गन्धचन्दने ॥ २७२ ॥
केसरीपूरके नागकेसरे देववल्लभे ।
क्रौञ्चादनस्तु चिञ्चुल्यां चिञ्चोटकमृणालयोः ॥ २७३ ॥
गवादनीन्द्रवारुण्यां शतपद्यां च तद्भिदि ।
चोलकी तु करीरे स्यान्नारङ्गे किष्कुपर्वणि ॥ २७४ ॥
तपस्विनी जटामांस्यां रोहिण्यां च पलाशिनी ।
पद्मिन्यां गन्धमूलायां द्रुमात्रे ना प्रचोदनी ॥ २७५ ॥
दुरालम्भाकण्टकार्योर्मातुलानी महाशणे ।
भङ्गायां काकजङ्घायां गोलोम्यां च रसायनम् ॥ २७६ ॥
घोले धात्र्यां जराव्याधिहरे विषविङ्गयोः ।
राजादनं तु धनुषि क्षीरिण्यां किंशुकेऽस्त्रियाम् ॥ २७७ ॥
;p{0026}
राजपत्नी रेणुकायां पित्तले राजसर्षपे ।
वृक्षादनं मधुच्छत्रे क्लीबे पुंसि गजाशने ॥ २७८ ॥
वृक्षादनी वृक्षवृन्दाविदारीकन्दयोः स्त्रियाम् ।
शिखरी तु पुमान् घण्टापाटलौ च मयूरके ॥ २७९ ॥
शिखण्डिनी यूथिकायां काकणन्त्यां च योषिति ।
श्रीकेतनं तु कनके पुष्पमात्रे सरोरुहे ॥ २८० ॥
अथ श्लेष्मघना मल्ल्यां केतक्यामपि चेष्यते ।
सरोजिनी तु पद्मिन्यां सरोजे वंशरोचने ॥ २८१ ॥
;v{नपं}
किष्कुपर्वा पुमानिक्षौ वेणौ पोटगलेऽपि च ।
कुञ्जराशनशब्दस्तु शल्लक्यामपि पिप्पले ॥ २८२ ॥
तिक्तपर्वा जलब्रह्मीगुडूचीमधुयष्टिषु ।
पीतचन्दनमुद्दिष्टं कालीयकहरिद्रयोः ॥ २८३ ॥
वरचन्दनमाख्यातं कालीये देवदारुणि ।
वरवर्णिनी तु लाक्षाफलिनीरोचनानिशि ॥ २८४ ॥
महारजनमुद्दिष्टं शातकुम्भकुसुम्भयोः ।
स्याद्रक्तचन्दनं रक्तकाष्टे लोहितचन्दने ॥ २८५ ॥
शकुलादनी तु तिक्ता मांसीचिञ्चुलिकञ्चटे ।
शिरीषेऽथ श्वेतधामा घनसाराब्धिफेनयोः ॥ २८६ ॥
हरिचन्दनमस्त्री स्यात्त्रिदशानां महीरुहे ।
क्लीबं कुङ्कुमगोशीर्षकञ्जधूलिरणप्रिये ॥ २८७ ॥
;v{नष}
सहस्रवेधी विदुले मार्गे क्लीबं तु हिङ्गुनि ।
;c{इति नान्ताः ।}
;k{पान्ताः}
;v{पद्विः}
नीपस्तु पुंसि बन्धूकनीलाशोकहलिप्रिये ॥ २८८ ॥
नृपं तगरशम्पाकपियालक्षीरिकासु च ।
नृपो भिङ्गारके पार्थे राजादनतरावपि ॥ २८९ ॥
;p{0027}
;v{पत्रिः}
श्रीपुष्पं तु लवे पुण्ड्रे श्रीपुष्पः प्रतिविष्णुके ।
;v{पच}
खरपुष्पा तु गोजिह्वामोदाबर्बरकेषु च ॥ २९० ॥
गन्धपुष्पः प्रावृषेण्ये केतके केसरे लवे ।
अङ्कोटेज्जलरोहीतरम्ये नील्यां च वेतसे ॥ २९१ ॥
गुच्छपुष्पा तु धातक्यां पुंसि पूतीकरञ्जके ।
गूढपुष्पः पुमान्मद्यदोहदे जन्तुमत्फले ॥ २९२ ॥
चन्द्रपुष्पा श्वेतसिंह्यां चन्द्रपुष्पःसमिद्वरे ।
जपापुष्पं कुङ्कुमे स्याज्जपायाः कुसुमेऽपि च ॥ २९३ ॥
ताम्रपुष्पी पाटलायां धातक्यां त्रिवृताभिदि ।
कोविदारेऽपि चण्डाते क्लीबं पुन्नागके पुमान् ॥ २९४ ॥
देवधूपः पुरे सर्जे नागपुष्पस्तु चम्पके ।
पुन्नागे नागकिञ्जल्के नागदन्त्यां तु योषिति ॥ २९५ ॥
नीलपुष्पा काञ्चनारनिर्गुण्ड्यार्त्तगलेषु च ।
नीलपुष्पी क्षुमानीलीकटभीवृद्धदारके ॥ २९६ ॥
पिण्डपुष्पं जपाशोककञ्जेऽस्त्री दाडिमे पुमान् ।
पीतपुष्पी तु देवार्हात्रपुसीवारुणीशणे ॥ २९७ ॥
पीतपुष्पा कारवल्ल्यां करवीरसुपुष्पयोः ।
पीतपुष्पो झिञ्झिरीटे चम्पके च कुरण्टके ॥ २९८ ॥
बहुपुष्पी सीधुपुष्प्यां पुंसि स्यात्पारिभद्रके ।
बीजपुष्पो मदनके जूर्णान्ने च फणिज्जके ॥ २९९ ॥
महापुष्पः काञ्चनारे श्लक्ष्णशाल्योदनोपमे ।
मधुपुष्पं विशल्यायां शिरीषे गुडपुष्पके ॥ ३०० ॥
;p{0028}
मृत्युपुष्पो नले काशे भूतावासेक्षुवेणुषु ।
रक्तपुष्पः कुरबकागस्तिशाल्मलिरोहिणि ॥ ३०१ ॥
पलाशतुङ्गचण्डातबन्धुजीवमनोहरे ।
रक्तपुष्पा चर्मरङ्गासिन्दूरीतरणीभिदि ॥ ३०२ ॥
रक्तपुष्पी वृद्धदारजपापाटलिपर्पटे ।
वृत्तपुष्पी नागदन्त्यां पुंसि मल्लीकदम्बयोः ॥ ३०३ ॥
धूलीकदम्बमल्लीभिद्वानीरमृदुपुष्पके ।
बृहत्पुष्पी शणे कुब्जे चिबुके केतके तु ना ॥ ३०४ ॥
शतपुष्पा शताह्वायां क्लीबे स्यात्पुण्डरीयके ।
शङ्खपुष्पी तु यूथीभित्कम्बुमालिन्ययोः स्त्रियाम् ॥ ३०५ ॥
शणपुष्पी शणे तूले शिवपुष्पोऽर्कपद्मयोः ।
शीधुपुष्पी ताम्रपुष्प्यां वङ्गसेनतरावपि ॥ ३०६ ॥
शुकपुष्पः शुकतरौ शुकपुष्पं शुकच्छदे ।
श्वेतपुष्पः शतप्राशे वरुणे सिन्दुकुन्दयोः ॥ ३०७ ॥
श्वेतपुष्पी महाश्वेता गणरूपकुटन्नटे ।
सदापुष्पी द्वयोरर्केऽलर्के कुन्दे तु योषिति ॥ ३०८ ॥
स्वर्णपुष्पी नागदन्त्यां केतक्यां सुरभौ तु ना ।
सुपर्णे स्वर्णपुष्पा तु चर्मकेश्यग्निजिह्वयोः ॥ ३०९ ॥
सितपुष्पः सितरोहिणि कुन्दे वन्ये तु सितपुष्पम् ।
सितपुष्पी मधुपुष्पा कटभीमङ्गल्यपुष्पीषु ॥ ३१० ॥
स्थिरपुष्पो हेमपुष्पछिन्नपुष्पकयोरपि ।
सूक्ष्मपुष्पाऽक्षपीडायां सूक्ष्मपुष्पी शणाधमे ॥ ३११ ॥
हेमपुष्पोऽशोकरोध्रचम्पकारग्वधेषु च ।
हेमपुष्पी तु भण्डीरी वारुण्यां यूथिकाभिदि ॥ ३१२ ॥
;p{0029}
हेमपुष्पं जवापुष्पे पाठायां नागकेसरे ।
;v{पपं}
काञ्चनपुष्पी यूथिभिन्माधवीपाटलासु च ॥ ३१३ ॥
चामरपुष्पः पूगे माकन्दे केतके काशे ।
दाडिमपुष्पो रोहिणि तूलिन्यां दाडिमीपुष्पम् ॥ ३१४ ॥
बन्धूकपुष्पः प्रियके बन्धुजीवसुमे द्वयोः ।
अथ स्यान्मल्लिकापुष्पः करुणे कुटजेऽपि च ॥ ३१५ ॥
;c{इति पान्ताः}
;k{बान्ताः}
;v{बद्विः}
दार्बी दारुहरिद्रायां हरिद्रा देवदारुणोः ।
गोजिह्विकायां निम्बस्तु ह्रीवेरपुचुमर्दयोः ॥ ३१६ ॥
बिम्बं फले बिम्बिकायां बिम्ब एरण्डधीरयोः ।
;v{बत्रिः}
कलम्बी नाडिकाशाके कलम्बो हरिवल्लभे ॥ ३१७ ॥
कदम्बः सर्षपे नीपे गजाह्वं करिकेसरे ।
गजाह्वा करिपिप्पल्यां गोडुम्बः शीर्णवृन्तके ॥ ३१८ ॥
गवादन्यां च भूजम्बूः स्वल्पजम्ब्वा विकङ्कते ।
गोधूमाह्वयधान्ये च नागरङ्गे च योषिति ॥ ३१९ ॥
;v{बच}
तिक्तपर्वा तु यष्ट्याह्वहिलमोच्यमृतासु च ।
राजजम्बूस्तु जम्बूभित्पिण्डखर्जूरयोः स्त्रियाम् ॥ ३२० ॥
शतपर्वो दीर्घपत्रभेदे यवफले नले ।
शतपर्वा तु भार्गव्यां वचाकटुकयोरपि ॥ ३२१ ॥
;v{बपं}
धूलीकदम्बस्तिनिशे निम्बे वरुणनीपयोः ।
शृगालजम्बूर्गोडुम्बे स्त्रियां घोण्टाफलेऽपि च ॥ ३२२ ॥
;c{इति बान्ताः ।}
;p{0030}
;k{भान्ताः}
;v{भद्विः}
कुम्भं त्रिवृद्गुग्गुलयोर्भद्रास्थालीहठे स्त्रियाम् ।
रम्भा तु मृत्युपुष्पायां स्याद्रम्भः षट्पदालये ॥ ३२३ ॥
शुभा तु श्वेतदूर्वायां पृक्कावांशीशमीष्वपि ।
;v{भत्रिः}
ऋषभी शूकशिम्बायामृषभो दुर्धरे पुमान् ॥ ३२४ ॥
कटभी गिरिकर्ण्यां च ज्योतिष्मत्यां द्रुभिद्यपि ।
अथो कुसुम्भः कनके स्यान्महारजनेऽपि च ॥ ३२५ ॥
सुरभिश्चम्पके स्वर्णे नवमल्ल्यां हरिप्रिये ।
मुरासुराफलैलेये शल्लक्यां गन्धरास्नयोः ॥ ३२६ ॥
;v{भपं}
शुकवल्लभः शिरीषे दाडिमस्य फलेऽपि च ।
;c{इति भान्ताः ।}
;k{मान्ताः}
;v{मद्विः}
उमा तु रत्नपत्रायां हरिद्रायामथ क्षुमा ॥ ३२७ ॥
अतसीनीलयोः क्षेमश्चण्डाचोरकयोर्द्वयोः ।
ध्यामो दमनके गन्धतृणे पद्मः पलङ्कषे ॥ ३२८ ॥
पद्माऽव्यथाफञ्जिकयोः पद्मो स्त्री पद्मकेऽम्बुजे ।
ब्राह्मी तु फञ्जिकासोमवल्लरीशाकभित्सु च ॥ ३२९ ॥
भीमः कुम्भोलुखलके बकपुष्पे च वेतसे ।
रामा श्यामा हिङ्गुनाड्योः क्लीबं वास्तूककुष्ठयोः ॥ ३३० ॥
रामः पुमान् कर्णपूरे रुक्मं काञ्चनलोहयोः ।
लक्ष्मीः सक्तुफलापद्मावृद्धिऋद्धिप्रियङ्गुषु ॥ ३३१ ॥
शमी सक्तुफलायां स्याच्छिम्बायां गुग्गुलावपि ।
श्यामा प्रियङ्गुसरलागोपीगुन्द्राहरिद्रासु ॥ ३३२ ॥
नीलीचपलासोमे श्यामोऽब्दे वृद्धदारके खदिरे ।
श्यामं तु काललवणे मारीचे भूस्तृणे कुम्भे ॥ ३३३ ॥
;p{0031}
सोमा ब्राह्मीसोमराजाकुण्डलीषु पुमाञ्जले ।
कर्पूरसोमलतयोर्हिमं कर्पूरशीतयोः ॥ ३३४ ॥
;v{मत्रिः}
उत्तमं सिन्धुजे स्त्री तु दुग्धिकायां फलत्रिके ।
गोलोमे तु श्वेतदूर्वाभूतकेशीवचासु च ॥ ३३५ ॥
गोधूमः स्यान्नागरङ्गशूकधान्यप्रभेदयोः ।
दाडिमस्तु त्रिलिङ्गं स्यादेलायां करकेऽपि च ॥ ३३६ ॥
विद्रुमो रत्नवृक्षेऽपि प्रवाले नवपल्लवे ।
कलिद्रुमो दुरारोहे श्रीवासे च विभीतके ॥ ३३७ ॥
तृणद्रुमस्तु हिन्ताले लाङ्गल्यां क्रमुके तले ।
खर्जूर्यां तालिकायां च खर्जूरे क्रकचच्छदे ॥ ३३८ ॥
महाश्यामा तु विज्ञेया शिंशिपावृद्धदारयोः ।
;c{इति मान्ताः ।}
;k{यान्ताः}
;v{यद्विः}
कन्या कुमारिकावन्ध्यास्थूलैलासारिवासु च ॥ ३३९ ॥
केश्यं तु वालके भृङ्गराजे चव्यं तु नो नरि ।
कोलायां च्यवने चव्यं चव्या दूर्वोग्रगन्धयोः ॥ ३४० ॥
जयाभयामातुलानीजयन्त्यरणिभित्सु च ।
विनापि तेषु तार्क्ष्यं तु रत्नभेदे रसाञ्जने ॥ ३४१ ॥
दिव्यं कोले लवे सूते शिवे ब्राह्म्यां तु योषिति ।
दीप्यो यवान्यां मोदायां धन्या धात्र्यां वितुन्नके ॥ ३४२ ॥
पथ्या मुण्डीविजयावन्ध्यापद्मासु पथ्यन्तु ।
सिन्धुनि पाक्यं काचे बिडे च पाक्यो यवक्षारे ॥ ३४३ ॥
प्रिया प्रियङ्गुकाकोलीमल्लिकावृद्धिऋद्धिषु ।
भव्या करिकणायां स्त्री कर्मरङ्गतरौ नशि ॥ ३४४ ॥
;p{0032}
मेध्या ब्राह्मीशङ्खपुष्पीगन्धाढ्यारोचनासु च ।
वचायां पीततैलायां वेल्ले मेध्यं तु जीरके ॥ ३४५ ॥
रम्यं पटोलमूले स्त्री रात्रौ पुंसि तु चम्पके ।
वन्यं तु क्षुद्रमुस्तायां त्वचि वाट्या बलाभिदि ॥ ३४६ ॥
बलायामपि वाट्यां तु रुग्भृष्टयवपुष्करे ।
वृष्या तु स्वादुकन्दायां धात्र्यां क्लीबं तु शाद्वले ॥ ३४७ ॥
शल्यं क्ष्वेडे च मदने शल्यः सेव्यस्तु पौण्ड्रके ।
सेव्या तु हृद्यगन्धायामथ सेव्यं रणप्रिये ॥ ३४८ ॥
सौम्या सोमासोमराजीसुमनापर्णिनीषु च ।
ऋद्धौ वृद्धावपि स्त्री स्यान्न द्वयोः सोमगन्धिके ॥ ३४९ ॥
हृद्यो लुङ्गे युगे हृद्या मुरायां जलकुब्जके ।
हृद्यं गुडत्वचायां च कृष्णजीरे तु न स्त्रियाम् ॥ ३५० ॥
;v{यत्रिः}
अभया तु हरीतक्यामभयं समगन्धिके ।
कलोड्यं पद्मबीजेन्दीवरवेणुफलेषु च ॥ ३५१ ॥
कैडर्यः कट्फले द्रेष्काकरञ्जमदनद्रुमे ।
गन्धाढ्या तु सटीगन्धमादनीजलकुब्जके ॥ ३५२ ॥
गाङ्गेयी पुंसि वा मुस्ते क्लीबं स्वर्णकसेरुणोः ।
चक्षुष्यः कतके पुण्डरीयके च रसाञ्जने ॥ ३५३ ॥
अस्त्री स्त्री वनकुलत्थे चाम्पेयो नागकेसरे ।
किञ्जत्के चम्पके पुंसि सुवर्णे पुन्नपुंसकम् ॥ ३५४ ॥
नादेयी नीरवानीरे भूजम्बूनागरङ्गयोः ।
जवायामम्बुपिपल्यां जयन्त्या सैन्धवेऽद्वयोः ॥ ३५५ ॥
;p{0033}
पयस्या दुग्धिकावीराकाञ्चनक्षीरिणीषु च ।
मलया त्रिवृताभेदे मलयः श्वेतचन्दने ॥ ३५६ ॥
मङ्गल्यो ग्रन्थिलाश्वत्थमसूरारिष्टवार्षिके ।
स्त्रियां तु शम्यधःपुष्पीमिसिधीरप्रियङ्गुषु ॥ ३५७ ॥
रोचनाजीवनीमल्लिगन्धिकालागुरुण्यपि ।
विशल्याग्निशिखादन्तीगुडूचीत्रिवृतासु च ॥ ३५८ ॥
शङ्खाख्या तु वचाकम्बुमालिन्योर्दध्नि न द्वयोः ।
शालेयं न द्वयोस्तालपर्ण्यां चाणक्यमूलके ॥ ३५९ ॥
शैलेयं गिरिमृत्तालपर्णीशैलजसिन्धुजे ।
स्त्रीप्रियः सहकारस्य फले शोभाञ्जनद्रुमे ॥ ३६० ॥
हिरण्यं तु वराटे स्यात्काञ्चनेऽपि च न द्वयोः ।
;v{यच}
अलिप्रिया तु जम्बूभिन्नेपाल्ये न हलिप्रिये ॥ ३६१ ॥
कण्टकाढ्या कुब्जमोचामसूरविदलासु च ।
घुणप्रियाप्रतिविषाहस्तिदन्त्योः स्त्रियां मता ॥ ३६२ ॥
जीवनीया जयाजीवाकाकवीरासु ना गणे ।
तण्डुलीयः शाकभेदे विडङ्गे धातुमाक्षिके ॥ ३६३ ॥
तृणशून्यं तु केतक्यां मल्ल्यां च तृणशून्यवत् ।
धनञ्जयश्चित्रके स्यादर्जुनेऽरुष्करेऽपि च ॥ ३६४ ॥
पार्वतीया तु मोदक्यां धातक्यामभयाभिदि ।
प्रावृषेण्यात्मगुप्तायां कुलत्थे ना हरिप्रिये ॥ ३६५ ॥
मुनिप्रियो ब्रह्मवृक्षनृत्यकुण्डघनुःपटे ।
रविप्रियादित्यभक्तानिम्बयोः पुंसि मार्कवे ॥ ३६६ ॥
वेधमुख्या मृगमदे वेधमुख्यतु केसरे ।
शतवीर्या शतावर्य्यां दूर्वायां च शुकप्रिया ॥ ३६७ ॥
;p{0034}
राजादने च दाडिम्यां निम्बे ना तु कपीतने ।
हरिप्रियं कालसारे कदम्बे तु हरिप्रियः ॥ ३६८ ॥
;v{यपं}
कालानुसार्यं कालीये शैलेये तगरेऽपिच ।
सहस्रवीर्या भार्गव्यां शतावर्यां च योषिति ॥ ३६९ ॥
;c{इति यान्ताः ।}
;k{रान्ताः}
;v{रैकं}
श्रीः श्रीनिवेशके बिल्वे राजादनलवङ्गयोः ।
;v{रद्विः}
अस्रस्तु वालके क्लीबं कुङ्कुमेऽभ्रं तु मुस्तके ॥ ३७० ॥
जाम्बूनदेऽभ्रपटलेऽपीन्द्रः शक्रमहीरुहे ।
इन्द्रा फणिज्जकेऽप्युग्रा वचायां क्षुद्विबोधने ॥ ३७१ ॥
ऐन्द्री स्यादिन्द्रवारुण्यां शेफल्यां सारिवैलयोः ।
क्षारः पाक्ये गुडे काचे यवजे पटुभस्मनोः ॥ ३७२ ॥
क्षुद्रा चाङ्गेरिकाव्याघ्र्योः क्षुरो गोक्षुर इक्षुरे ।
क्रोष्ट्री विदारीलाङ्गल्योः क्षौद्रं क्षुद्रोद्भवे जले ॥ ३७३ ॥
खरो ना पृथुले क्लीबं देवताडाजमोदयोः ।
गरा गरी च जीमूते न स्त्री तूपविषे विषे ॥ ३७४ ॥
गुन्द्रैरकालताभद्रमुस्ते गुन्द्रस्तु तेजने ।
गौरः करञ्जे सिद्धार्थे गौरं तालेऽब्जकेसरे ॥ ३७५ ॥
गौरी तु रजनीपिङ्गाप्रियङ्गुतुलसीषु च ।
चन्द्रः कर्पूरकाम्पिल्लजम्बूनदजलेषु च ॥ ३७६ ॥
चित्रो हुतभुजि स्त्री तु दन्त्यैन्द्रीशम्बरीषु च ।
चुक्र्यम्बष्टाचिञ्चयोर्ना वेतसाख्येऽम्लवेतसे ॥ ३७७ ॥
क्लीबं सुक्ते तिन्तिडीके चोरो निश्चरशङ्खयोः ।
चात्रा मिसावतिछत्रे कुस्तुम्बुरुशिलीन्ध्रयोः ॥ ३७८ ॥
तन्त्री तु कन्दरोहिण्यां तन्त्रं स्यादौषधोत्तमे ।
तीव्रस्तीव्रोत्तमे तिक्तासुरीदूर्वाभिदि स्त्रियाम् ॥ ३७९ ॥
;p{0035}
दारु स्यात्त्रिषु पीतद्रौ देवदारुणि न स्त्रियाम् ।
धारा वत्सादनीक्षीरकाकोलीपृथुजीरके ॥ ३८० ॥
सूक्ष्मैलायां हरिद्रायां गन्धकुट्यां च योषिति ।
धीरा वीराकुब्जाभिदोर्धीरं पौष्कररक्तयोः ॥ ३८१ ॥
पुण्ड्रं प्रपौण्ड्ररीके स्यात्पुण्ड्रो व्रीहीक्षुभेदयोः ।
अतिमुक्ते पुण्डरीके वरस्तिन्दुपियालयोः ॥ ३८२ ॥
वर्यभीरौ वरं धीरकुम्भसिन्धुगुडत्वचि ।
वरा वन्ध्याचन्द्रहासापौत्रीपाठाफलत्रिके ॥ ३८३ ॥
वीरा कुलालीगम्भीरीक्षीरावीवारुणीषु च ।
काकोलीक्षीरकाकोलीतामलक्येलवालुषु ॥ ३८४ ॥
रम्भाविदारिकायुग्मकाष्टोडुम्बरिकासु च ।
वीरस्तु ककुभे वीरं नते शृङ्ग्यां च काञ्चिके ॥ ३८५ ॥
भद्रानन्तारसागोपीकृष्णाहिंस्राम्ललोणिषु ।
सारिण्यां कट्फले क्लीबं बिम्बाम्बुदमहोत्पले ॥ ३८६ ॥
मुरा महासहायां स्याद्गन्धकुट्यामपि स्त्रियाम् ।
वज्रः सिहुण्डे वज्रं तु शिवहीरकवालके ॥ ३८७ ॥
वज्रा गुडूच्यां व्याघ्रस्तु रक्तैरण्डकरञ्जयोः ।
व्याघ्री निदिग्धिकायां च वेरं वङ्गेऽपि कुङ्कुमे ॥ ३८८ ॥
शुक्रोऽर्जुने च कुटजे शिग्रुः शोभाञ्जने पुमान् ।
शाकमात्रे च शीघ्रा तु दन्त्यां शीघ्रं घनच्छदे ॥ ३८९ ॥
सेव्ये शुभ्रस्तु सुमने शुभ्रा वंश्याहिछत्रयोः ।
शुभ्रं वरेऽभ्रके सारो लोहदाडिम्बयाज्ञिके ॥ ३९० ॥
;p{0036}
स्थिरा कलश्यंशुमत्योः सूर्यपर्णीद्वयेऽपि च ।
धवे तु पुंसि हिंस्रा तु काकादन्यां चिरायुषि ॥ ३९१ ॥
बृहत्यां कृष्णसारायां पिशाच्यामाटरूषके ।
;v{रत्रिः}
अमरा नीलदूर्वायां वत्सादन्यामथामरः ॥ ३९२ ॥
गुडायामस्थिसंहारेऽप्यवरं तु सुगन्धिके ।
कर्पासेऽप्यगुरु क्लीबं शिंशपायां च जोङ्गके ॥ ३९३ ॥
करीरे गूढपत्रे च न स्त्री वंशस्य कन्दले ।
कच्छुरा शुकशिम्बायां शटीद्रुस्पर्शयोरपि ॥ ३९४ ॥
कर्चूरो गन्धमूले स्यात्कर्चूरं नटमण्डने ।
कबरी बर्बरापृथ्व्योः कलिद्रुः श्रीनिवासिके ॥ ३९५ ॥
भूतावसे च काश्मीरं कुङ्कुमे पुण्यसागरे ।
कुमारी तरणीवन्ध्यावनमाल्यसहासु च ॥ ३९६ ॥
श्वेतस्पन्दामहाजम्ब्वोः कुमारो वरुणे नरि ।
कुञ्जरा मदनीयायां पाटलायां च केसरः ॥ ३९७ ॥
किञ्जल्के स्त्री पुमान् तुङ्गे मुकुरे पुष्पकेसरे ।
सूपधूपनके क्लीबं खपुरः पूगमुस्तयोः ॥ ३९८ ॥
खर्जूरस्तु द्वयोः सिन्द्यां तालपत्र्यां तु सा स्त्रियाम् ।
खदिरा शाकभेदे स्यात्खदिरो दन्तधावने ॥ ३९९ ॥
गण्डीरी मत्स्यगन्धायां शाकभिद्वज्रयोः पुमान् ।
जम्बीरः प्रस्थपुष्पे च जम्भले शाकभिद्यपि ॥ ४०० ॥
त्वक्पत्री हिङ्गुपत्र्यां च त्वक्पत्रं तु गुडत्वचि ।
त्वक्सारस्तु शणे वंशे तुवर्यन्नमृदोर्भिदि ॥ ४०१ ॥
;p{0037}
द्रुभेदे नागरं विश्वे मुस्ते देव्यां तु नागरी ।
निर्जरा तालपर्ण्यां च वत्सादन्यां शिवाफले ॥ ४०२ ॥
पवित्रः खदिरे दर्भे पत्तूरे लोहमारके ।
रक्तकाष्टेऽपि पङ्कारः शैवले जलकुब्जके ॥ ४०३ ॥
पापीरो भक्तसिक्थे स्यात् कदम्बस्य च केसरे ।
पीतद्रुः पुंसि गौराभपीतचन्दनयोरपि ॥ ४०४ ॥
पुष्करं न द्वयोः पुण्यसागरे पङ्कजेऽपि च ।
पौष्करं पद्मबीजे स्यान्मूले पुष्करकस्य च ॥ ४०५ ॥
भक्षरः स्वर्जिकाक्षारे गण्डाख्यलवणेऽपि च ।
मसूरा मसुरा चापि त्रिविद्धान्यविशेषयोः ॥ ४०६ ॥
मसूरमसुरौ पुंसि द्वावेतावपि चैतयोः ।
मधुरं विषे स्त्रियां द्राक्षामिश्रेयामागधीषु च ॥ ४०७ ॥
महाशतावरीमेदामधूलीयष्टिकास्वपि ।
मधुवल्यामथो पुंसि जीवन्तचिरजीवयोः ॥ ४०८ ॥
मन्दारः पारिभद्रेऽर्कपर्णे देवमहीरुहे ।
रुधिरा रोचनायां च रुधिरं कुङ्कुमेऽसृजि ॥ ४०९ ॥
बदरः कुन्तलीशाकतिलपर्ण्याह्वशाकयोः ।
बदरी कौल्यकर्पास्योर्बदरं तु फले तयोः ॥ ४१० ॥
बदरा तूलबदरीविष्णुक्रान्तारसासु च ।
बर्बरस्त्वजगन्धायां फञ्ज्यां वोले तु बर्बरम् ॥ ४११ ॥
वल्लूरा त्रिषु संशुष्कमांसशूकरमांसयोः ।
वशिरं सिन्धुलवणे ना त्वाघाटगजाह्वयोः ॥ ४१२ ॥
वानीरः कपिचूते रथे विदारीक्षुगन्धायाम् ।
सौम्यायां च विचित्रो वरचित्रे चित्रशोके च ॥ ४१३ ॥
;p{0038}
शम्बरी स्यादाखुकर्ण्यां शम्बर्यां वालके जले ।
शाबरी शुकशिम्बायां शाबरः शबरोद्भवे ॥ ४१४ ॥
शिलीन्ध्रं कवके क्लीबं कदल्याः कुसुमेऽपि च ।
शिशिरं चन्दने चन्द्रे सङ्गरस्तु हलाहले ॥ ४१५ ॥
शमीफले तु क्लीबं स्यात्सामुद्रं लवणाब्धिजे ।
अम्बरोऽट्टविलासिन्यां सिन्दूरं नागसम्भवे ॥ ४१६ ॥
सिन्दूरी रोचनारक्तबीजिकाधातुकीषु च ।
सौवीरं काञ्जिके स्त्रोतोञ्जने च बदरीफले ॥ ४१७ ॥
हरिद्रा स्यान्निशादार्व्योः पुंसि धूलीकदम्बके ।
हिण्डीरं दाडिमे नाब्धिकफे वङ्गे तु न स्त्रियाम् ॥ ४१८ ॥
;v{रच}
इन्दीवरं कुवलये वरीद्रोण्योस्तु योषिति ।
उदुम्बरो हेमदुग्धे सर्वधातौ तु न द्वयोः ॥ ४१९ ॥
उपचित्रा सुतश्रेण्यां दाक्षायण्यां च योषिति ।
कटम्भरो रलौ स्त्री तु सरणीमत्स्यपित्तयोः ॥ ४२० ॥
कलम्बिकायां गोलायां वर्षाभूमूर्वयोरपि ।
कलिकारी विशल्यायां कलिकारः करञ्जके ॥ ४२१ ॥
कर्णिकारः परिव्याधः व्याधिघातगणे रुके ।
कर्णपूरो वीतशोकनीलोत्पलकपीतने ॥ ४२२ ॥
कादम्बरी तु वारुण्यां क्लीबं दध्यग्रमद्ययोः ।
कृष्णसारो बालपत्रे शिंशपायां तु योषिति ॥ ४२३ ॥
दीर्घनख्यां च भण्डीरे न क्लीबं वज्रकण्टके ।
घनसारोऽप्सु कर्पूरे दक्षिणावर्तपारदे ॥ ४२४ ॥
;p{0039}
तुण्डिकेरी पिचौ बिम्ब्यामपि तोयधरः पुमान् ।
सुनिषण्णे च मुस्तायां दीर्घपत्रो मधूलके ॥ ४२६ ॥
वेल्लन्तरे च लसुने वर्षाभूदीर्घवृक्षयोः ।
कुम्भयोनावभ्रपुष्पे पलाण्डौ गुरुवारुणि ॥ ४२६ ॥
पयोधरे नालिकेरे मुस्तायां च कसेरुणि ।
पारिभद्रः पारिजाते तिक्तके देवदारुणि ॥ ४२७ ॥
प्लीहशत्रुः शरपुङ्खवनतिक्तकयोः पुमान् ।
पीतदारुः पीतकाष्ठे पीतायां देवदारुणि ॥ ४२८ ॥
मणिछिद्रा तु मेदायां भेदेऽपि ऋषभेऽपि च ।
रक्तसारस्तु पत्तङ्गे खदिरे रक्तचन्दने ॥ ४२९ ॥
वाजीकरी वाजिगन्धाविदार्यामलकीषु च ।
शतपत्री भषे वर्यां शतपत्रं सरोरुहे ॥ ४३० ॥
शृङ्गवेरी दार्विपत्र्यां कटुकन्दे तु न द्वयोः ।
स्मृतः सुरतरुर्देवदारुण्यपि विकङ्कते ॥ ४३१ ॥
सुकुमारा तु रम्भायां मनोज्ञायां शुकप्रिये ।
पुंसि पुण्ड्याभिदानेक्षौ क्लीबं सीसकसिक्थयोः ॥ ४३२ ॥
सुप्रसरा प्रसारिण्यां हरितायामपि स्त्रियाम् ।
सूचिपत्रा च केतक्यां स्त्रियां ना सिति वारके ॥ ४३३ ॥
;v{रपं}
तमालपत्रं तापिच्छपत्रे श्रीमतिपत्रके ।
तालीसपत्रं भूम्यामलकीतालीसयोर्मतम् ॥ ४३४ ॥
स्याद्राजबदरं रक्तामलके लवणेऽपि च ।
सर्वतोभद्र उक्तो ना निम्बे मुद्यां तु योषिति ॥ ४३५ ॥
;p{0040}
;v{रष}
रसायनवरा धात्रीजीवन्तीत्रिफलासु च ।
पुनर्नवाकाकमाच्योः क्लीबं पयसि सर्पिषि ॥ ४३६ ॥
;c{इति रान्ताः}
;k{लान्ताः}
;v{लद्विः}
अम्ली चाङ्गेरिकायां स्यादम्लाऽम्लिक्यां स्त्रियामुभे ।
अम्लोऽम्लवेतसे पुंसि कालः स्यात्कासमर्दके ॥ ४३७ ॥
कालं मोघात्रिवृद्दोलामञ्जिष्टाकृष्णजीरके ।
गाङ्गेरुक्यां चाथ काली स्यात्कदल्यामथो कुली ॥ ४३८ ॥
उद्दाले कण्टकार्यां च ढण्ढणे बदरीभिदि ।
कोली कोलिश्च कर्कन्ध्वां तत्फले तु नपुंसकम् ॥ ४३९ ॥
कङ्कोलके च कोला तु पिप्पलीचव्ययोः स्त्रियाम् ।
चलस्तुरुष्के चाम्पेये जलं वालकनीरयोः ॥ ४४० ॥
जाली तु घोषके जालो नीपे तालस्तले द्वयोः ।
तामलक्यां तु ताली स्यात्तालं तु नटमण्डने ॥ ४४१ ॥
तूलो न स्त्री पिचौ तूलं क्लीबं स्याद्ब्रह्मदारुणि ।
तैलं कल्के तिलस्नेहे नलः पोटगले नलम् ॥ ४४२ ॥
नलिनेऽथ नली नट्यां कुनट्यामपि योषिति ।
नालं नाला पद्मदण्डे नाली शाककलम्बके ॥ ४४३ ॥
फलं जातीफले पूगे मदने च फलत्रिके ।
कङ्कोले च फली गन्धफल्यां चम्पककोरके ॥ ४४४ ॥
फलः कृष्णे बलं गन्धरसे वाट्यालके बला ।
बल्लस्तु शिम्बिधान्यस्य भेदे स्त्री दीप्यधीरयोः ॥ ४४५ ॥
बालोऽस्त्रियामाचमने यूथीबालैलयोः स्त्रियाम् ।
भल्ली भल्लातके भल्लोऽरलौ शालोक्षिपीलुके ॥ ४४६ ॥
;p{0041}
सर्जे चारेऽपि शालुस्तु कषायद्रव्यचोरयोः ।
शिला मनःशिलायां च शिलाजतुनि गैरिके ॥ ४४७ ॥
शैलं तार्क्ष्ये च शैलेये सालो वरुणसर्जयोः ।
;v{लत्रिः}
अनलोऽरुष्करे चित्रेऽप्युद्दाले वनकोद्रवे ॥ ४४८ ॥
व्रीहिभेदे कोविदारे मधुभेदे च न द्वयोः ।
उत्पलं पुष्करे कुष्ठे कमलं जलजे जले ॥ ४४९ ॥
ताम्रे च कपिलश्चित्रे कौन्तीशिंशिपयोः स्त्रियाम् ।
कदला कदली पृश्न्यां कन्दली कन्दलावपि ॥ ४५० ॥
काष्टीलिकायां कदलो शाल्मली भूरुहेऽपि च ।
कराला कालमालायां तैले सर्जरसस्य च ॥ ४५१ ॥
पुमान् क्लीबं तु रोध्रे स्यात्कट्फलः सोमवल्कले ।
कट्फला कृष्णवृन्तायां कन्दलोऽभिनवोद्भिदि ॥ ४५२ ॥
स्त्री रम्भाभूमिकन्दल्योः काकोली न स्त्रियां विषे ।
काणायां स्त्र्यथ कीलालं कुङ्कुमे वालकेऽपि च ॥ ४५३ ॥
कुवलं तूत्पले मुक्ताफलेऽपि कुवलीफले ।
कुण्डल्यारग्वधे कन्दरोहिण्यामप्यथ द्वयोः ॥ ४५४ ॥
कोविदारे च कुटिला देव्यां जिह्मे तु न द्वयोः ।
ग्रन्थिलो क्षुरके बिल्वे करीरे च विकङ्कते ॥ ४५५ ॥
गौरिलस्तु कटुस्नेहे लोहचूर्णेऽपि चक्रला ।
गुञ्जायां छत्रमुस्ते च चपलः सूतसिल्हयोः ॥ ४५६ ॥
;p{0042}
शौण्ड्यां योषिति चूडाला मुञ्जायां छत्रमुस्तके ।
जगलः पिष्टमद्ये च मेदके मदनद्रुमे ॥ ४५७ ॥
जटिलोग्रानलदयोर्जम्भलो दन्तहर्षणे ।
जम्भलार्केऽपि जम्बूलः श्यामपत्रे हलीमके ॥ ४५८ ॥
तरलः पुंसि धत्तूरे यवागूसुरयोः स्त्रियाम् ।
तमालस्तिलके कालस्कन्धे च वरुणद्रुमे ॥ ४५९ ॥
तण्डुला धान्यनिकरे वेल्ले तण्डुलमस्त्रियाम् ।
ताम्बूली नागवल्यां च ताम्बूलं क्रमुकीफले ॥ ४६० ॥
नकुली कुक्कुटीमांस्योरथ स्यान्नकुली स्त्रियाम् ।
रास्नाभित्कुक्कुटीकन्दचव्यके चाक्षपीडके ॥ ४६१ ॥
निचुलः स्थलसम्भूतवेतसे चाम्बुवेतसे ।
नेपालः स्यादिक्षुभेदे सुवहायां तु योषिति ॥ ४६२ ॥
शिलायां च मनोज्ञायां पललं कर्दमे पले ।
तिलपिष्टे प्रवालोऽस्त्री किसले विद्रुमद्रुमे ॥ ४६३ ॥
पाटला पाटलितरौ पुष्पेऽस्याः पाटलं त्रिषु ।
पाटली पाटलायां स्यादाशुव्रीहौ तु पाटलः ॥ ४६४ ॥
पिप्पलः केशवावासे पिप्पलं सर्वतोमुखे ।
पिप्पली तूपकुल्यायां पिचुलस्त्विज्जले नरि ॥ ४६५ ॥
झाबुके कम्बुके चापि पिच्छलो द्विजकुत्सिते ।
तूलिन्यां कृष्णसारायां पोतिकायां च पिच्छला ॥ ४६६ ॥
भव्ये क्लीबं पिङ्गला तु रुचौ क्लीबं तु पत्रके ।
पित्तला तोयपिप्पल्यामारकूटे तु पित्तलम् ॥ ४६७ ॥
;p{0043}
फेनिलः स्यादरिष्टेऽपि फेनिलं बदरीफले ।
मदने बहुलैलायां नीलिन्यां महिला स्त्रियाम् ॥ ४६८ ॥
गुन्द्रायां भस्मगन्धिन्यां मातुलः कनकाह्वये ।
फले राठस्य भङ्गायां मातुलानी च मातुली ॥ ४६९ ॥
मुशली तालमूल्याखुपर्णिकासितकङ्गुषु ।
मृणालं नलदे क्लीबं पुंनपुंसकयोर्बिसे ॥ ४७० ॥
रसाला तु रसादूर्वाविदारीगोस्तनीषु च ।
रसालं सिल्हके वोले रसालः पौण्ड्रचूतयोः ॥ ४७१ ॥
लाङ्गली लाङ्गलं चोचे पृष्टिपर्ण्यां तु लाङ्गली ।
कण्टके च विशल्यायां वल्कला तु गुडत्वचि ॥ ४७२ ॥
तेजोवत्यां वञ्जुलस्तु तिनिशाशोकवेतसे ।
विमला सातलायां स्याद्विमलः पद्मकाष्टके ॥ ४७३ ॥
विदुलस्तु पुमानम्लवेतसे चापि वेतसे ।
श्यामलः स्याच्चलदले श्यामलं लवलीफले ॥ ४७४ ॥
शाल्मली रक्तपुष्पायां तदास्त्रावे तु शाल्मलः ।
शीतलं पुष्पकासीसे कर्पूरे मलयोद्भवे ॥ ४७५ ॥
शैलजे च पुमान्हेमपुष्पे मरिचपत्रके ।
श्रीफली नीलिकाधात्र्योर्ना बिल्वे चिक्कणे द्वयोः ॥ ४७६ ॥
शीवलं स्याच्च शीवाले शैलेये च नपुंसकम् ।
शैवलः पुंसि शैवाले क्लीबं स्यात्पद्मकाष्टके ॥ ४७७ ॥
सरलः पूतिकाष्टे स्यात्सरला तु त्रिवृद्भिदि ।
सप्तला ग्रैष्मिकाभूरिफेनाचूडामणिष्वपि ॥ ४७८ ॥
;p{0044}
हिङ्गुलो वर्णकद्रव्ये ना भण्टाक्यां तु हिङ्गुली ।
;v{लच}
अमृणालमुशीरे स्याद्दीर्घमूले च न द्वयोः ॥ ४७९ ॥
एकाष्टीला स्त्रियां पुंसि पापचेल्याम्बुके क्रमात् ।
कन्दरालः पुमान् गर्दभाण्डे प्लक्षतरावपि ॥ ४८० ॥
अथ कर्षफलो धात्र्यां बिभीतकतरावपि ।
क्षीरवल्ली हेमदुग्धाविदारीक्षीरिणीषु च ॥ ४८१ ॥
अथ गन्धफली फल्यां चम्पकस्य च कोरके ।
गन्धमूला पद्मनाड्यां सुरभौ द्राविडे पुमान् ॥ ४८२ ॥
ताम्रमूला दुरालम्भा समङ्गाञ्जलिकारिके ।
तोयवल्ल्यम्बुसुषवीलाङ्गलिक्योर्दलामलम् ।
483 ॥
फणिज्जके च दमने दीर्घमूलो यवासके ।
दीर्घमूला स्थिरागोप्योः क्लीबं वेल्लन्तरे शरे ॥ ४८४ ॥
प्रचीवलोऽम्बुपिप्पल्यां काकाह्वागण्डदूर्वयोः ।
अथ पुष्पफला नील्यां पुंसि तालकपित्थयोः ॥ ४८५ ॥
कूष्माण्डे तु द्वयोः पोटगलः काशे नले पुमान् ।
अथो बहुफलो नीपे ना मलय्वां तु योषिति ॥ ४८६ ॥
काकमाच्यामथो क्लीबं विज्ञेयं कटुकाफले ।
महाबलं सीसके स्याद्भारद्वाज्यां महाबला ॥ ४८७ ॥
महाफला तु कूष्माण्ड्यां पुल्लिङ्गश्चोचबिल्वयोः ।
मुक्ताफलं तु कर्पूरे मौक्तिके लवलीफले ॥ ४८८ ॥
यवफलो मांसिकायां कुटजत्वचिसारयोः ।
अथ रक्तफला बिम्ब्यां वटे रक्तफलः पुमान् ॥ ४८९ ॥
;p{0045}
वृश्चिकाली मेषशृङ्ग्यां वर्षाभूभिदि च स्त्रियाम् ।
समष्टिलस्तोयमार्गे गण्डीरे तु समष्टिला ॥ ४९० ॥
सदाफलो नालिकेरे मालरे जतुमत्फले ।
सोमवल्ल्यमृताब्राह्मीचक्राङ्गीवाकुचीषु च ॥ ४९१ ॥
अथ सौवर्चलं स्वर्जिक्षारे च लवणान्तरे ।
हरिताली तु दूर्वायां काशे ताले तु न द्वयोः ॥ ४९२ ॥
;v{लपं}
अङ्गारवल्ली शार्ङ्गष्टाभार्गीज्वालामुखीषु च ।
जघनेफला मलय्वां पनसे जघनेफलः ॥ ४९३ ॥
;v{लष}
कृष्णपाकफलः पुंसि स्त्रियां च करमर्दके ।
कृष्णपाकफला तुम्बीखर्जूरीवाकुचीष्वपि ॥ ४९४ ॥
रसायनफला धात्रीमाचिकारुष्करेषु च ।
;c{इति लान्ताः ।}
;k{वान्ताः}
;v{वद्विः}
क्षवश्च्छिक्काराजिकयोर्जीवस्तु मधुरप्रिये ॥ ४९५ ॥
महानिम्बेऽपि जीवा स्याज्जीवन्तीवचयोरपि ।
दार्वी दारुहरिद्रायां गोजिह्वायामपि स्त्रियाम् ॥ ४९६ ॥
देवी कुमारिकास्पृक्काजयन्तीतेजिनीषु च ।
विद्धकर्णीपीलुपर्णीवन्ध्याकर्कोटकीष्वपि ॥ ४९७ ॥
धवो भरोद्वहे धूर्ते ध्रुवः शङ्खे वटेऽपि च ।
ध्रुवा मूर्वाशालिपर्ण्योः प्लवः प्लक्षे शिलारसे ॥ ४९८ ॥
विकङ्कते च वृक्षाम्ले भेलके कुलकेऽपि च ।
कैवर्तिमुस्तके गन्धतृणेऽपि स्यान्नपुंसकम् ॥ ४९९ ॥
;p{0046}
मृद्वी द्राक्षातिविषयोर्यवाश्वप्रियइन्द्रियोः ।
लट्वाऽलक्ते करञ्जेऽपि विश्वा विश्वं च नागरे ॥ ५०० ॥
क्लीबं गन्धरसे चोपविषाशङ्खाह्वयोः स्त्रियाम् ।
शिवः पुरे पुण्डरीके बकुले सैन्धवे शिवम् ॥ ५०१ ॥
शिवा कुम्भ्यभयाधात्रीभूमिधात्रीशमीषु च ।
शिम्बिर्भूर्जे च बकुले स्वाद्वी श्रेणीरसालयोः ॥ ५०२ ॥
अथ स्त्रुवा स्याच्छल्लक्यां मूर्वाधूलिकदम्बयोः ।
;v{वत्रिः}
अक्षीवमब्धिलवणे न स्त्री पुंसि घनच्छदे ॥ ५०३ ॥
कारवी रामचीघोषाजमोदाकृष्णजीरके ।
कितवश्चोरके धूर्ते कैरवं कुमुदेऽम्बुजे ॥ ५०४ ॥
पदवी सहदेवायां नागबलायां च माधवीकुम्भ्याम् ।
नेपाल्यामतिमुक्ते वीरायां क्षौद्रशर्करायां च ॥ ५०५ ॥
क्लीबं जरणेऽथाम्रेऽश्वत्थे सिक्थे च किंशुके पुंसि ।
शताह्वा मधुसम्भूतशर्कराजातिपोत्रिषु ॥ ५०६ ॥
शङ्खाह्वा तु वचाकम्बुमालिन्योर्दध्नि न द्वयोः ।
सारिवा गोपकन्यायां सारिवः शालिभिद्यपि ॥ ५०७ ॥
सुषवी कारवेल्ले स्याज्जीरके कृष्णजीरके ।
;v{वच}
धामार्गवस्तु पुंसि स्यादपामार्गे च घोषके ॥ ५०८ ॥
मरुद्भवस्तु कर्पासे खदिरे च यवासके ।
मधुस्रवा धवश्रेणीजीवाहंसपदीषु च ॥ ५०९ ॥
मधुयष्ट्यां वारिभवो नखे शङ्खे च शैवले ।
शीतशिवं शैलेये सिन्धुतिमिस्यां तु शीतशिवः ॥ ५१० ॥
;p{0047}
सहदेवी सर्पाक्ष्यां सहदेवा सारिवाबलयोः ।
;v{वपं}
वारिसम्भवमम्भोजे श्रीखण्डे शिखरेऽपि च ॥ ५११ ॥
;c{इति वान्ताः ।}
;k{शान्ताः}
;v{शद्विः}
कुशं जलेऽस्त्रियां दर्भे निशा दार्वीहरिद्रयोः ।
पांशू रजसि सस्यार्थविरसञ्चितगोमये ॥ ५१२ ॥
;v{शत्रिः}
कपिशा त्वतिमुक्तेऽपि कपिशः कृमिपिण्डिते ।
कर्कशस्त्विक्षुभित्काशमर्दकम्पिल्लपिप्पले ॥ ५१३ ॥
दुःस्पर्शा तु स्वयंगुप्ता कण्टाल्योर्ना यवासके ।
पलाशः किंशुके शट्यां भूकेशः शीवले वटे ॥ ५१४ ॥
लोमशा तु जटामांसी काकजङ्घाबलाभिदि ।
आत्मगुप्ताहैमवतीमहामेदा मलीमसे ॥ ५१५ ॥
;c{इति शान्ताः ।}
;k{षान्ताः}
;v{षद्विः}
अक्षं सौवर्चले तुत्थे ना रुद्राक्षे विभीतके ।
ऋक्षस्तु भल्लके दीर्घवृन्ते च कृतवेधने ॥ ५१६ ॥
काक्षी तुवरिकागृष्ट्योः घोषः कोशातकीभिदि ।
घोषा मिस्यां च कर्कोट्यां तुषो धान्यत्वगक्षयोः ॥ ५१७ ॥
प्लक्षस्तु पर्कटीगर्दभाण्डयोः कुञ्जराशने ।
विषं जलेऽस्त्रियां क्ष्वेडे स्त्री मान्द्यां च वृषः श्रियाम् ॥ ५१८ ॥
अश्वासिंह्योर्वृषा शृङ्गीलतागुप्ताजयासु च ।
;v{षत्रिः}
कुल्माषं काञ्जिकेनार्धस्विन्नधान्ये यवे चणे ॥ ५१९ ॥
पेयूषमपि पीयूषं नवे क्षीरेऽपि चामृते ।
शिरीषो मृदुपुष्पे च कृष्णपाकफलेऽपि च ॥ ५२० ॥
;p{0048}
;v{षच}
अलम्बुषश्छर्दता स्त्री मुण्डीर्यां च खरत्वचि ।
ऋषभाक्षी द्रवारुण्यामृषभाक्षस्तु मुस्तके ॥ ५२१ ॥
कालमेषी समङ्गायां वाकुच्यां त्रिवृताभिदि ।
देववृक्षः पुरे पर्णे मन्दारादौ स्त्रुवोद्रुमे ॥ ५२२ ॥
नन्दीवृक्षस्तु काश्मर्यां कुबेरे च प्ररोहिणि ।
पलङ्कषा रसामुण्डीलाक्षास्वथ पुरे क्षुरे ॥ ५२३ ॥
किंशुके च पुमान् वीरवृक्षो भल्लातकेऽर्जुने ।
भूतवृक्षस्तु शाखोटे श्योनाके च विभीतके ॥ ५२४ ॥
राजवृक्षस्तु शम्पाके पियाले क्षत्रिये प्लवे ।
;c{इति षान्ताः ।}
;k{सान्ताः}
;v{सद्विः}
वसुर्वृद्धौ वुके मांसी कङ्कोलीजटयोः स्त्रियाम् ॥ ५२५ ॥
मिसिः स्त्री मधुरामांस्योः शतपुष्पाजमोदयोः ।
मृत्सा काक्षीश्रेष्ठमृदो रसो सूते विषे बले ॥ ५२६ ॥
स्त्री रास्नाशल्लकीपाठाद्राक्षामूर्वामुदीषु च ।
;v{सत्रिः}
कलसी पृष्टिपर्ण्यां स्याद्दाडिमीलेख्यपत्रयोः ॥ ५२७ ॥
पयः क्षीरे च नीरे च रजो रेणुपरागयोः ।
वायसो वृकधूपे च पुंसि स्यादगुरुद्रुमे ॥ ५२८ ॥
काकोदुम्बरिकायां तु काकमाच्यां तु वायसी ।
श्रीवासः सरलास्रावे पङ्कजे चाथ श्रेयसी ॥ ५२९ ॥
रास्नायां करिपिप्पल्यामभयावचयोरपि ।
सुरसस्तु द्वयोरर्जे तुलसीरास्नयोः स्त्रियाम् ॥ ५३० ॥
;v{सच}
अथो घनरसः पीलुपर्ण्यां च क्षीरमोरटे ।
हिमोपले मेघपुष्पे दक्षिणावर्तपारदे ॥ ५३१ ॥
;p{0049}
दीर्घायुस्ताम्रपुष्पायां पुंसि स्याच्चिरजीवके ।
मधुरसा मुडामूर्वागम्भारीक्षीरिणीषु च ॥ ५३२ ॥
महारसो दीर्घपत्रे खर्जूरेऽपि कसेरुणि ।
सूते मलीमसं पुष्पकासीसे सर्वतैजसे ॥ ५३३ ॥
सुमना ना करञ्जे स्त्री जात्यां भूम्नि स्त्रियां सुमे ।
;c{इति सान्ताः ।}
;k{हान्ताः}
;v{हद्विः}
व्रीहिः सामान्यधान्ये स्याच्चाशुव्रीहौ पुमान् रुहा ॥ ५३४ ॥
रोहिणीदूर्वयोर्लोहं जोङ्गके सर्वतैजसे ।
सहा तु सहदेवायां मुद्गपर्ण्यां नखेऽपि च ॥ ५३५ ॥
कुमार्यां वनकर्पास्यां शतपत्र्यां बलाभिदि ।
सिंहो बकुले सिंही बृहतीद्वयवृषककाकणीवङ्गे ॥ ५३६ ॥
;v{हत्रिः}
किणिह्यश्वखुरे मार्गे वराहः किटिमुस्तयोः ।
वैदेही रोचनाशौण्ड्योः सुवहा शल्लकीद्रुमे ॥ ५३७ ॥
रास्नाशेफालिकागोधापद्येलापर्णिकासु च ।
;v{हच}
महासहा माषपर्ण्यामम्लाने वक्रकण्टके ॥ ५३८ ॥
;c{इति हान्ताः ।}
प्रचुरप्रयोगवित्ता ये शब्दास्त इह कीर्तिताः प्रायः ।
दृष्टा अप्युत्पलिनीप्रभृतिषु चान्ये परित्यक्ताः ॥ ५३९ ॥
नवग्रहतिथिप्राप्ते हायने हालभूभुजः ।
चक्रे चातुर्भुजिः कोषं शिवदत्तः शिवाभिधम् ॥ ५४० ॥
;c{इति कर्पूरीयशिवदत्तकृतः शिवकोषः पूर्णः ॥}